DESCRIPTIONS OF SOUL AND CHARACTER IN THE CONTEXT OF THE ENEMY-FRIEND CONTROVERSY IN SİHÂM-I KAZÂ

Yıl 2023, Sayı: 19 - GÜZ 2023, 165 - 186, 31.10.2023

Gamze Ünsal Topçu , Nevzat Engin

https://doi.org/10.28981/hikmet.1338035

Öz

SİHÂM-I KAZÂ’DA HASIM-DOST İKİLEMİ BAĞLAMINDA RUH VE KARAKTER TASVİRLERİ

Öz

Klasik şiir geleneği içerisinde âşık, mâşuk ve rakîb üçgeni ön plana çıkan tematik konulardandır. Dolayısıyla bu üçgenin bize sunduğu mazmunlar zihin dünyamızda bir resmin şekillenmesine vesile olurlar. Manzumelerde yer alan somut-soyut yahut canlı-cansız her nesne tasvir edildiği sürece var olurlar. Ancak klasik şiirdeki kişiler daima tek düze ve sınırlandırılmış bir çerçeve içerinde verilmez. Bir kişiyi tasvir ederken sadece fiziki yönünü kelimelerle resmedip kişiyi gözümüzde canlandırma yoluna gitmez. Kişiyi karakter yönüyle de tasvir etmeyi tercih eder. Şiirin tabiatı gereği kişi ister övülsün isterse yerilsin, bu övgüye ve yergiye konu olan dış görünüşünün yanı sıra kişinin karakter ve kişiliğidir. Klasik şiirde asıl olan kişinin sahip olduğu meziyetler, kahramanlıklar, cesaret ve iç âleminde kopan fırtınalar hep maddeden öte ruh ile ilgili bir durumdur. Şair insanın ruhsal boyutu ve karakteri ile ilgilenir. Klasik Türk şiirinde fizik ve metafizik ilişkisinde karakter yönü ya methiyelere konu olup alkışlanmış ya da hicve malzeme olup yerilmiştir. Bu çalışmada Nef’î’nin Sihâm-ı Kazâ adlı eserinde ön plana çıkan dost-hasım ikilemesi özellikle ruh tasvirleri doğrultusunda incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Nef’î, Sihâm-I Kazâ, Hasım-Dost İkilemesi, Ruh Tasviri.

Kaynakça

• Ak, Mahmud. “Mehmed Paşa, Gürcü”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 28/509-510. İstanbul: TDV Yyaınları, 2003.
• Akkuş, Metin. Nef’i ve Sihâm-ı Kazâ. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Aktepe, M. Münir. “Kemankeş Ali Paşa”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 25/248. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Altıntaş, Ramazan. “Şirvânî, Sadreddinzâde”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 39/208-209. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Aydın, Abdullah. “Sosyal Hayattaki Bazı Kişilikler ve Onları İfade Eden Beyitler”. Akademik Bakış Dergisi 60 (2017), 36-51. ISSN:1694-528X
• Başdaş, Cahit. Sihâm-ı Kazâ. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2018.
• Belli, Handan. “Nâilî-i Kadîm Divanı’nda Seciye ve Ruh Tasvirleri”. Edebi Eleştiri Dergisi, 7/1 (2023), 213-229. DOI: 10.31465/eeder.1245716.
• Bilkan, Ali Fuat. 17. Yüzyıl Türk Edebiyatı -Klasik Estetikte Yeni Yönelişler-. Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitapevi Yayınları,11. Baskı, 1993.
• Enginün, İnci. “Yeni Türk edebiyatında Nef'i”. Gazi Türkiyat, 1/8 (2011), 135-193.
• Eyice, Semavi. “Ekmekçizâde Ahmed Paşa Medresesi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 10/547-548. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Güncel Türkçe Sözlük. TDK, Erişim 3 Ağustos 2023. https://sozluk.gov.tr/
• İpekten, Halûk. Nef’î Hayatı Sanatı ve Eserleri. Ankara: Akçağ Yayınları, 6. Baskı, 2010.
• Karaköse, Saadet. “Divan Şiiri Gazellerinde Tasvir ve Tahkiye”. İlmi Araştırmalar 18 (2004), 45-59.
• Keskin, Neslihan İlknur. Sosyal Hayatın 17. Yüzyıl Dîvân Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Kubbealtı Lugati, Erişim 01 Ağustos 2023. http://lugatim.com
• Kur’an Yolu. Erişim 1 Ağustos 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kuzgun, Şaban. “Hâmân”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 15/436-437. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Parlatır, İsmail. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi, 5. Baskı, 2012.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
• Sıdkı, Saffet. Nef’î ve Sihâm-ı Kazâ’sı. İstanbul: Aydınlık Basımevi, 1943.
• Şemseddin Sami. Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2012.
• Şentürk, Ahmet Atilla. Osmanlı Şiiri Kılavuzu. C.5, İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2021.
• Şentürk, Ahmet Atilla. Osmanlı Şiiri Kılavuzu. C.6, İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2022.
• Şentürk, Ahmet Atilla vd. Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• Ocak, Fatma Tulga. “Nef’î ve Eski Türk Edebiyatımızdaki Yeri”. Ölümünün Üçyüzellinci Yılında Nef’î. ed. Mehmet Çavuşoğlu, 1-44. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 2. Baskı, 1991.
• Okay, M. Orhan. “Galib Dede’nin Dramı”. Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine. Haz. Beşir Ayvazoğlu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995. Özgüdenli, Osman Gazi. “Şeref Han”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 38/548-550. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Öztürk, Furkan. Sihâm-ı Kazâ Eleştirel Basım. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2020.