READING NOVEL CHARACTERS THROUGH NARRATIVE TECHNIQUES: CLERGYMEN IN THE NOVEL SİNEKLİ BAKKAL

Yıl 2024, Sayı: 20 [BAHAR 2024], 191 - 213, 30.04.2024

Fatma Şükran Elgeren

https://doi.org/10.28981/hikmet.1411340

Öz

Technique in the novel is an indispensable tool for the author to organize the existing material and present it to the reader in an understandable and acceptable form. Beyond the visible dimension of the artifact, the technique also has an extremely crucial purpose in revealing the elements that exist in their essence and have not been concretely revealed. This is because the actualization of the author's intention in a work emerges as a result of the narrative attitude he adopts and the techniques he prefers consequently. In this respect, the narrative techniques used in the presentation of the physical and spiritual dimensions of the novel's characters provide considerable data to the researcher at the point of evaluating the author's intention, the functions of the characters in the novel or the impact they will have on the reader. In this paper, "Sinekli Bakkal", which is characterized as one of Adıvar's most successful literary works in the category of a honour novel (manner novel), has been selected in order to evaluate the novel's characters through the relationship between technique and core. As a result of the content analysis of the clergymen in the novel, Imam Ilhami Efendi, Vehbi Dede and Peregrini, it was detected that the techniques used in the representation of these people have been found to differ. It has been determined that the spiritual and physical dimension of Ilhami Efendi, who is a thoroughly antagonist novel character, is represented with staging techniques only three times in the novel, otherwise, it is presented by adhering to the narrative method. Vehbi Dede, who stands out with his Sufi identity in the narrative of this novel, and Peregrini, who represents both the Western way of feeling and thinking and draws attention with his interrogation of religion, are predominantly presented with techniques related to staging. In this aspect, the techniques used in the depiction of the clergymen in the novel are parallel to the author's perception of religion

Anahtar Kelimeler

Narrative techniques, staging, narrate, Sinekli Bakkal, clergymen

ROMAN KİŞİLERİNİ ANLATIM TEKNİKLERİ ÜZERİNDEN OKUMAK: SİNEKLİ BAKKAL ROMANINDA DİN ADAMLARI

Öz

Romanda teknik, yazarın var olan malzemesini düzenlemesi, anlaşılır ve kabul edilebilir bir biçimde okura sunması için vazgeçilmez bir araçtır. Teknik, eserin görünen boyutunun ötesinde, özünde var olan ve somut şekilde açığa çıkmamış bulunan unsurların ortaya konmasında da son derece önemli bir işleve sahiptir. Zira bir eserde yazarın niyetinin tecellisi, benimsediği anlatım tutumu ve buna bağlı olarak tercih ettiği teknikler neticesinde ortaya çıkar. Bu bakımdan roman kişilerinin fiziki ve ruhi boyutlarının sunumunda kullanılan anlatım teknikleri, yazarın niyetini, kişilerin roman içindeki işlevlerini ya da okur üzerinde bırakacağı tesiri değerlendirme noktasında araştırmacıya önemli veriler sunar. Bu çalışmada teknik ve öz arasındaki ilişki üzerinden roman kişilerini değerlendirmek amacıyla Adıvar’ın töre romanı kategorisindeki en başarılı eserlerinden biri olarak nitelenen Sinekli Bakkal seçilmiştir. Eserdeki din adamları olan İmam İlhami Efendi, Vehbi Dede ve Peregrini üzerinde yapılan içerik analizleri neticesinde, söz konusu kişilerin sunumunda kullanılan tekniklerin farklılık arz ettiği tespit edilmiştir. Eserde tümüyle menfi bir roman kişisi olan İlhami Efendi’nin ruhi ve fiziki boyutunun yalnızca üç kez sahneleme teknikleriyle sunulduğu; bunun dışında anlatma yöntemine bağlı kalınarak verildiği tespit edilmiştir. Eserde mutasavvıf kimliği ile öne çıkan Vehbi Dede ve hem Batı’nın duyuş ve düşünüş özelliklerini temsil eden hem de dini sorgulayışı ile dikkat çeken Peregrini’nin ise ağırlıklı şekilde sahnelemeye bağlı tekniklerle sunulduğu görülmüştür. Bu bakımdan romandaki din adamlarının sunuluşunda kullanılan teknikler, yazarın dini algılayış biçimine de paralellik arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anlatım teknikleri, sahneleme, tahkiye, Sinekli Bakkal, din adamları

Kaynakça

• Adıvar, Halide Edip. Mor Salkımlı Ev. İstanbul: Atlas Kitabevi. 1979.
• Adıvar, Halide Edip. Sinekli Bakkal. İstanbul: Can Yayınları. 2014.
• Aytür, Ünal. Henry James ve Roman Sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 2023.
• Bentley, Phylis. “Özet Tekniğinin Kullanılışı”. çev. Sevim Kantarcıoğlu. Roman Teorisi. Philip Stevick. 48-53. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Bentley, Phylis. “Sahne Tekniğinin Kullanılışı”. çev. Sevim Kantarcıoğlu. Roman Teorisi. Philip Stevick. 53-56. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Beyatlı, Yahya Kemal. Siyasî ve Edebî Portreler. İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları. 1968.
• Bourneur, Roland – Quellet, Real. Roman Dünyası ve İncelenmesi. çev. Hüseyin Gümüş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 1989.
• Boynukara, Hasan. “Karakter ve Tip”. Hece Aylık Edebiyat Dergisi Türk Romanı Özel Sayısı C.1. 65/66/67. (2017), 195-211.
• Calvino, İtalo. Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu. çev. Ülker İnce. İstanbul: Can Yayınları, 1997.
• Çetin, Nurullah. Edebiyat İncelemeleri. Ankara: Akçağ Yayınları. 2012.
• Çetişli, İsmail. Metin Tahlillerine Giriş / 2. Ankara: Akçağ Yayınları. 2016.
• Çıkla, Selçuk. “Romanda Kurmaca ve Gerçeklik”. Hece Aylık Edebiyat Dergisi Türk Romanı Özel Sayısı, C.1. 65/66/67. (2002), 111-129.
• Enginün, İnci. Halide Edip Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. 1995.
• Forster, E. M. Roman Sanatı. İstanbul: Milenyum Yayınları. 2016.
• Gümüş, Hüseyin. “Romanda Anlatım Şekilleri”. Dil Dergisi 20, (Haziran 1994), 5-16.
• Harvey, W. J. “Romanda Sosyal Ortam”. çev. Sevim Kantarcıoğlu. Roman Teorisi. Philip Stevick. 176-194. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Jahn, Manfred. Anlatıbilim. çev. Bahar Dervişcemaloğlu. İstanbul: Dergâh Yayınları. 2015.
• James, Henry. “Roman Dünyası”. çev. Sevim Kantarcıoğlu. Roman Teorisi. Philip Stevick. 59-63. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, İstanbul: İletişim Yayınları. 2013.
• Narlı, Mehmet. “Anlatım Tutumu ve Teknikleri İle Öykü Kişilerinin İlişkisi”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 3 (2010), 7-16.
• Narlı, Mehmet. Roman Ne Anlatır Cumhuriyet Dönemi 1920-2000. Ankara: Akçağ Yayınları. 2009.
• Özdenören, Rasim. “Yazar Ne Kadar Kahramandır?” Hece Aylık Edebiyat Dergisi Türk Romanı Özel Sayısı C.1. 65/66/67. (2017), 271-272.
• Sağlık, Şaban. “Kurmaca Âlemin Kurmaca Sözcülerinden Romanda Zaman-Mekân-Tasvir”. Hece Aylık Edebiyat Dergisi Türk Romanı Özel Sayısı C.1. 65/66/67. (2017), 144-182.
• Schorer, Mark. “Teknik ve Öz İlişkisi”. çev Sevim Kantarcıoğlu. Roman Teorisi. Philip Stevick. 66-82. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Solok, Cevdet Kudret. Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I: Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Kadar 1859-1910. İstanbul: Bilgi Yayınevi. 1970.
• Stevick, Philip. “Hikâye Tekniği”. çev. Sevim Kantarcıoğlu. Roman Teorisi. 47-48. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Edebiyat Dersleri. haz. Abdullah Uçman. İstanbul: Dergâh Yayınları. 2013.
• Tanpınar, Ahmet, Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler. haz. Zeynep Kerman. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1977.
• Tekin, Mehmet. Roman Sanatı I. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 2016.
• Tökel, Dursun Ali. “Niyet Boyutundan Kurmacayı Okumak: Yazarın Niyeti Romanın Oluşumu”. Hece Aylık Edebiyat Dergisi Türk Romanı Özel Sayısı C.1. 65/66/67. (2017), 229-270.