The International Dimension of the Cyprus Problem

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 29 - 40, 30.06.2024

Recep Murat Geçikli

https://doi.org/10.5281/zenodo.12587172

Öz

Kıbrıs sorunu, Soğuk Savaş Dönemi’nde uluslararası ilişkilerde kritik bir mesele olarak öne çıkmıştır. Yunanistan’ın adayı ilhak etme çabaları ve bu yönde yapılan gösteriler, Türkiye’nin kararlı müdahalesiyle karşılaşmıştır. Üniversite öğrencilerinin aktif gösterileri, Kıbrıs Rum Kesimi’nin birleşme talepleri ve Başpiskoposun Vesayet Konseyi’ne yaptığı bildiriler, adanın geleceği üzerindeki uluslararası baskıları artırmıştır. İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) Kıbrıs politikaları, bölgesel güç dengelerini etkilemiş ve NATO’nun güney kanadının güvenliğini önemli ölçüde belirlemiştir. Türkiye’nin Kıbrıs konusunda İngiltere, ABD, Almanya, Afganistan ve Fransa ile yürüttüğü diplomatik temaslar, adanın stratejik önemini ve Türkiye’nin uluslararası arenadaki pozisyonunu pekiştirmiştir. Bu süreçte, Türkiye’nin Kıbrıs politikası, özellikle ABD’ye detaylı bir şekilde aktarılmış ve Yunanistan’ın BM’ye başvurusu konusunda Amerikan Hükûmeti’nin yeni bir girişimde bulunabileceği izlenimi verilmiştir. Türkiye’nin duruşu ve hareket planı, Yunan Hükûmeti’ne de net bir şekilde iletilmiş ve Ankara’daki Amerikan büyükelçiliğine Türkiye’nin görüşlerini desteklemesi için talimat verilmiştir. Bu diplomatik manevralar, sorunun sadece iki toplum arasında değil, aynı zamanda büyük güçlerin de dâhil olduğu karmaşık bir mesele olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Sorunu, Uluslararası İlişkiler, Diplomasi, Türkiye'nin Dış Politikası, Yunanistan

Kıbrıs Sorununun Uluslararası Boyut Kazanması

Öz

Kıbrıs sorunu, Soğuk Savaş Dönemi’nde uluslararası ilişkilerde kritik bir mesele olarak öne çıkmıştır. Yunanistan’ın adayı ilhak etme çabaları ve bu yönde yapılan gösteriler, Türkiye’nin kararlı müdahalesiyle karşılaşmıştır. Üniversite öğrencilerinin aktif gösterileri, Kıbrıs Rum Kesimi’nin birleşme talepleri ve Başpiskoposun Vesayet Konseyi’ne yaptığı bildiriler, adanın geleceği üzerindeki uluslararası baskıları artırmıştır. İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) Kıbrıs politikaları, bölgesel güç dengelerini etkilemiş ve NATO’nun güney kanadının güvenliğini önemli ölçüde belirlemiştir. Türkiye’nin Kıbrıs konusunda İngiltere, ABD, Almanya, Afganistan ve Fransa ile yürüttüğü diplomatik temaslar, adanın stratejik önemini ve Türkiye’nin uluslararası arenadaki pozisyonunu pekiştirmiştir. Bu süreçte, Türkiye’nin Kıbrıs politikası, özellikle ABD’ye detaylı bir şekilde aktarılmış ve Yunanistan’ın BM’ye başvurusu konusunda Amerikan Hükûmeti’nin yeni bir girişimde bulunabileceği izlenimi verilmiştir. Türkiye’nin duruşu ve hareket planı, Yunan Hükûmeti’ne de net bir şekilde iletilmiş ve Ankara’daki Amerikan büyükelçiliğine Türkiye’nin görüşlerini desteklemesi için talimat verilmiştir. Bu diplomatik manevralar, sorunun sadece iki toplum arasında değil, aynı zamanda büyük güçlerin de dâhil olduğu karmaşık bir mesele olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Sorunu, Uluslararası İlişkiler, Diplomasi, Türkiye'nin Dış Politikası, Yunanistan

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA): 500/8253-54475-2. 501/32056-126058-25-1. 502/24148-105889-1. 508/38131-155135-20. 534/37479-149355-10. 534/37479-149355-12. 534/37479-149355-17. 534/37479-149355-6. 534/37479-149355-8. 566/299-2428-25, 1. 566/299-2428-25, 2.
• Süreli Yayın
• T.C. Resmi Gazete, 22 Haziran 1956, S. 9339, s.14609.
• Milliyet
• Araştırma Eserler
• Boyraz, E. Zahid. Eğitimci, Gazeteci, Bürokrat Hüseyin Ragıp Baydur Hayatı ve Yazıları. Ankara: Akademisyen Yayınevi, 2023.
• Canar, Burçin. “SSCB-Türkiye İlişkilerinde Kıbrıs Sorunu (1964-1979)”. ViraVerita E-Dergi: Disiplinlerarası Karşılaşmalar, 8, (Kasım-2018), 223-246.
• Çoşkun, Yasin. “Türkiye’nin Kıbrıs Politikası (1945-1960)”. Türk Dış Politikası Soğuk Savaşın Başından Yumuşamaya (1945- 1960), (Editör Y. Kaya, E. Müezzinoğlu, (Konya: Neu Yayınları, 2022)
• Foreign Relations Of The United States, (1952–1954), Germany And Austria, VII, Part 2
• Geçikli, Recep Murat. Menderes Hükümetleri Dönemi Türkiye-ABD İlişkileri. İstanbul: İleri Yay., 2016
• Gerger, Haluk. Türk Dış Politikasının Ekonomi Politiği: “Soğuk Savaş”tan “Yeni Dünya Düzeni”ne. İstanbul: Belge Yayınları, 1998
• Gerhard Keller. Die Schuld der Deutschen, Deutschland: Books On Demand. 2015.
• GÜREL, Şükrü Sina. Kıbrıs Tarihi (1878-1960) Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika, I. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1984.
• Hitchens, Christopher. Hostage to History: Cyprus From the Ottomans to Kissinger. Londra: Verso Yayınları, 1997.
• Kata, Münevver. Kıbrıs’ta Nacak–Cumhuriyet çatışması: 1960-1962. İstanbul: Hiperlink Yayınları, 2016.
• Kıbrıs, Dün ve Bugün. Derleyen: Masis Kürkçügil, İstanbul: İthaki Yayınları, 2003
• Savrun, Ergenekon. Kıbrıs Politikaları: 1960 Ve 1974 Yılları Arasında Türkiye ve İngiltere’nin Karşılaştırmalı Kıbrıs Politikaları. İstanbul: Net Kitaplık Yayıncılık, 2021
• Tarakçı, Mustafa. Kıbrıs Barış Harekâtı. İstanbul: Hiperlink Yay., , 2016
• Turan, Orhan. Kıbrıs’ta Temsilciler Meclisi’nden Cumhuriyet Meclisi’ne Kıbrıs’ta Türk Yönetimleri ve Parlamenter Sistemin Kuruluşu (1960-1983). Erzurum: Fenomen, 2020.
• Turan, Orhan. Tarihten Günümüze Kıbrıs Türk Basını (1879-2009). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2013.
• Makaleler
• Albayrak, Mustafa. “Türkiye’nin Kıbrıs Politikaları (1950-1960)”. Araştırma Merkezi Dergisi, 16, sy.46, (Mart-2000), 249- 275.
• Atay, Mehmet. “Birleşmiş Milletler Genel Kurul Kararlarında Kıbrıs Sorunu”. Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, Avrasya Dosyası, BM Özel, 8, sy.1, (İlkbahar-2002), 299-309.
• Baytal, Yaşar. “1950-1960 Yılları Arasında Kıbrıs Anlaşmazlığı, Enosis Meselesi Ve Türkiye”. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9, sy.28, (Eylül-2021), 301-322.
• Campbell, John C. “The Soviet Union and the United States in the Middle East”. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, vol. 401, (May-1972), 126-134
• Cemile Şahin. İsmail Şahin, “Soğuk Savaş Dönemi ABD’nin Kıbrıs’ta Komünizm Kaygısı”. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 19, sy.45, (2023), 299-332.
• Çeliktaş, Yıldız. “Türkiye-Yunanistan İlişkilerinde Kıbrıs Sorunu”; https://politikaakademisi.org/2013/06/24/turkiye-yunanistan-iliskilerinde-kibris-sorunu/E.T: 14 Mart 2024
• Derman Giray S. ve Vefa KURBAN. “Kıbrıs Sorununun Türk Dış Politikasına Etkisi Ve Abd-Sscb İle İlişkiler”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16, sy.33, (Güz-2016), 455-484.
• Gazioğlu, Ahmet C. İngiliz yönetiminde Kıbrıs II, 1878-1952: Enosis çemberinde Türkler. İstanbul: Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP), 1996.
• Göktepe, Cihat. “Kıbrıs Meselesi’nde Kriz Süreci Ve Türkiye (1964-1974)”. Ankara: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 2012, 1397-1427
• Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs’ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu. İstanbul: Alfa Yay., 2007.
• https://www.mfa.gov.tr/kibris-meselesinin-tarihcesi_-bm-muzakerelerinin-baslangici.tr.mfa/E.T: 15 Mart 2024.
• Kasım, Kamer. “Soğuk Savaş Dönemi Sonrası Kıbrıs Sorunu”. Akademik Bakış, 1, sy.1, (Kış-2007), 57-72.
• Petek, Fatih. “Türk–Yunan İlişkilerinde Kördüğüm: Kıbrıs Sorunu”; https://stratejikortak.com/2020/12/turk-yunan-iliskilerinde-kordugum-kibris-sorunu.html/Erişim Tarihi: 14 Mart 2024.
• Sönmezoğlu, Faruk. “Kıbrıs Sorunu ve Birleşmiş Milletler: 1954-1975”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 38, sy.3-4, (Eylül-2011), 223-255.
• Tangör, Burak. “NATO-AB Stratejik Ortaklığı Bağlamında Kıbrıs Sorunu”. Ortadoğu Analiz, 5, sy.51, (Mart-2015), 86-94.
• Taşkesen, Abdullah. “Jeopolitik ve Stratejik Bağlamda Kıbrıs’ın Türk Toplumundaki Yeri”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 1, sy.2, (2015), 7-29.
• Erdem Ufuk. “Başbakan Adnan Menderes’in Almanya Federal Cumhuriyeti’ndeki Siyasi Ve İktisadi Temasları (2-9 Ekim 1954)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 39, sy.108, (Aralık-2023), 481-524.
• Vatansever, Müge. “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12, Özel S., (2010), 1487-1530.
• E-Kaynakça
• Büyükelçilik Tarihi ve Önceki Büyükelçilerimiz; https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1952-54v07p2/persons#p_BHAH1/E.T: 16 Mart 2024 https://kabil-be.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory/ E.T: 16 Mart 2024. https://london-emb.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory/E.T: 15 Mart 2024 https://varsova be.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory/E.T: 15 Mart 2024. https://vasington-be.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory/E.T: 15 Mart 2024. https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/eden_anthony.shtml/ E.T: 17 Mart 2024 https://www.mfa.gov.tr/kibris-meselesinin-tarihcesi_-bm-muzakerelerinin-baslangici.tr.mfa/E.T: 22 Mart 2024.