SHADOW OF ARMY ON POLITICS AND “ABOVE-PARTY” GOVERNMENTS, 1971-1973

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 101 - 119, 29.10.2023

Behçet Kemal Yeşilbursa

https://doi.org/10.9737/historystudies.1333372

Öz

1971 was a turbulent year, with many serious internal difficulties left unresolved. There was loss of confidence in the Government and partial collapse of public security, especially in the universities. The armed forces demanded and obtained Demirel’s resignation. He was replaced by Dr. Erim and an “above-party” Government, with a majority of technocrats from outside Parliament with a programme of radical, left-wing, reforms. Martial Law was needed to restore security. The Constitution was amended, meaning more power for the Government. In 1972 Turkey suffered from weak administration, intermittent terrorism, and repressive martial law, but Parliamentary democracy survived. The armed forces did not maintain their resolve to force reforms through Parliament. Dr. Erim’s above-party Government resigned, and was replaced by Melen’s, which was more acceptable to the Conservatives in Parliament. 1973 was a momentous year in which the republic founded by Atatürk celebrated its 50th anniversary. His last surviving close associate İnönü had died at 89, martial law was lifted, the armed forces failed to impose their candidate for President and Parliamentary democracy prevailed. An honest general election was held but there was no follow-through to a new Government, over which the armed forces remained patient with the politicians.

Anahtar Kelimeler

Britain, Turkey, 12 March Coup, Above-Party Governments

ORDUNUN SİYASET ÜZERİNDEKİ GÖLGESİ VE “PARTİ ÜSTÜ” HÜKÜMETLER, 1971-1973

Öz

1971, pek çok ciddi iç sorunun çözülmeden kaldığı çalkantılı bir yıldı. Hükümete olan güven kaybı ve özellikle üniversitelerde kamu güvenliği kısmen çökmüştü. Silahlı kuvvetler Demirel'in istifasını istedi ve aldı. Yerine Dr. Erim ve radikal, solcu reformlar programıyla Parlamento dışından teknokratların çoğunlukta olduğu bir "parti-üstü" Hükümet geldi. Güvenliği sağlamak için sıkıyönetim gerekliydi. Anayasa değiştirildi, bu da Hükümet için daha fazla yetki anlamına geliyordu. Reformlar başladı, ancak Adalet Partisi işbirliği yapmayı reddetti. 1972'de Türkiye zayıf yönetim, aralıklı terörizm ve baskıcı sıkıyönetimden mustaripti, ancak Parlamenter demokrasi hayatta kaldı. Silahlı kuvvetler, Parlamento aracılığıyla reformları zorlama kararlılığını sürdürmedi. Dr. Erim'in parti üstü hükümeti istifa etti ve yerine Meclis'teki Muhafazakârlar için daha kabul edilebilir olan Melen'in hükümeti geldi. 1973, Atatürk'ün kurduğu cumhuriyetin 50. yılını kutladığı önemli bir yıl oldu. Hayatta kalan son yakın arkadaşı İnönü 89 yaşında öldü, sıkıyönetim kaldırıldı, silahlı kuvvetler cumhurbaşkanı adayını dayatamadı ve parlamenter demokrasi galip geldi. Dürüst bir genel seçim yapıldı, ancak silahlı kuvvetlerin politikacılara karşı sabırlı olduğu yeni bir hükümetin devamı gelmedi.

Anahtar Kelimeler

İngiltere, Türkiye, 12 Mart Müdahalesi, Partiler-Üstü Hükümetler

Kaynakça

• Archival Sources
• The National Archives (TNA), UK
• TNA/FCO9/1606/WST1/2, Turkey: Annual Review for 1971.
• TNA/FCO/1831/WST1/1, Turkey: Annual Review for 1972.
• TNA/FCO9/2112/WST1/3, Turkey: Annual Review for 1973.
• Books & Articles
• AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye, Hil Yayınları, İstanbul 2010.
• AHMAD, Feroz, The Making of Modern Turkey, Routledge, London 1993.
• AKIN, Rıdvan, Türk Siyasal Tarihi, 1908-2000, XII Levha Yayınları, İstanbul 2010.
• AKŞİN, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• BORA, Tanıl, Demirel, İletişim Yayınları, İstanbul 2023.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 1950’den Günümüze, İmge Kitabevi, Ankara 2008.
• DEMİR, Şerif, Türkiye’de Askeri Darbeler ve Vesayet (27 Mayıs-12 Mart-12 Eylül), TİAV Yayınları, Ankara, 2020.
• DEMİREL, Tanel, 12 Mart ve 12 Eylül’ün Anatomisi: 1960-1980 Dönemi Türkiye’sinde Siyaset, Liberte, Ankara 2023.
• DEMİREL, Tanel, Adalet Partisi, İdeoloji ve Politika, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• ERİM, Nihat, 12 Mart Anıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2018.
• GÜLEN, Ahmet, “Başbakan Nihat Erim'in Arşivindeki Belgelere Göre 12 Mart Dönemi Türk-Amerikan İlişkileri”, M. Derviş Kılınçkaya Armağanı, Editörler: Sadık Erdaş, Seyfi Yıldırım, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2022, ss. 493-515.
• GÜLEN, Ahmet, “Nihat Erim Hükümetleri'nin Kıbrıs Politikası”, Yeni Türkiye, Sayı: 128, ss. 225-243.
• GÜLEN, Ahmet, “The Poppy Policy of Nihat Erim Governments”, CTAD-Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 30, ss.363-389.
• GÜLEN, Ahmet, Türk Siyasal Hayatında Nihat Erim, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2020.
• ORAN, Baskın (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Oldular, Belgeler, Yorumlar, Cilt: II: 1980-2001, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
• PAMUK, Şevket, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2018.
• ZÜRCHER, Erik J., Turkey: A Modern History, I. B. Tauris, London, 1993.