A New Approach in Turkish Foreign Policy: FAO-Türkiye Relations (1948-1960)

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 1, 205 - 224, 15.02.2023

Nadir Yurtoğlu

Öz

This study examines the Türkiye-Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) relations from 6 April 1948, when Türkiye became a member to FAO, to 1960 and the reflections of these relations on agricultural economy. The subject is limited to the goal of FAO, its duties, institutions it contacts with; the foundation purposes and activities of Mediterranean Cultivation Center at Development Projects Economic Analysis Institute in Türkiye within the scope of the Türkiye-FAO relations and other activities conducted within the framework of the Türkiye-FAO relations and addressed under three periods. The source materials of the study are Prime Ministry Republic archive documents, official publications such as Grand National Assembly of Türkiye’s (TBMM) proceedings of memorandum, laws, journals of official reports, Official Gazette of Republic of Türkiye, Ayın Tarihi journal (government’s dating publication), and articles from the economics magazines of the period. The relevant evaluations have been made considering the contributions of the Türkiye-FAO relations to the countries in the region and in the world. The study has found out that Türkiye developed itself by participating in international congresses, conferences, and meetings concerning agriculture, animal husbandry, and forestry and involving FAO that were held inside and outside the country as of the time it became a member to FAO, which made contributions to the economy of the country.

Anahtar Kelimeler

Agriculture, United Nations, FAO, Food, Mediterranean Cultivation Center

TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA YENİ BİR YAKLAŞIM: FAO-TÜRKİYE MÜNASEBETLERİ (1948-1960)

Öz

Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütüne (FAO) üye olduğu 6 Nisan 1948’den 1960 yılına kadar Türk-FAO ilişkileri ve bu ilişkilerin tarım ekonomisine olan yansımaları çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Konu, FAO’nun amaç, görev ve temas ettiği kuruluşlar; FAO Kalkınma Projeleri İktisadi Tahlil Enstitüsü Akdeniz Yetiştirme Merkezi’nin Türkiye’de kuruluş çalışmaları ve faaliyetleri; Türk-FAO ilişkileri içerisinde diğer faaliyetler ile sınırlandırılarak üç dönem halinde ele alınmıştır. Çalışmanın kaynak materyalini, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; TBMM Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi ve Ayın Tarihi ile dönemin süreli yayınları arasında bulunan ekonomi dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, Türk-FAO münasebetlerinin bölge ve Dünya ülkelerine sağladığı katkılar göz önüne alınarak değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışmadan elde edilen sonuçlar şunlardır: Türkiye’nin FAO’ya üye olduğu tarihten itibaren bu kuruluşun içerisinde yer aldığı yurt içi ve yurt dışı, ziraat, hayvancılık ve ormancılığı ilgilendiren birçok alanda uluslararası kongre, konferans ve toplantılara katılarak kendini geliştirmesi, ülkenin tarım ekonomisine katkılar sağlanmasına yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarım, Birleşmiş Milletler, FAO, Gıda, Akdeniz Yetiştirme Merkezi

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
• BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/229-539-11, Tarih: 09.05.1946.
• _________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/25-142-19,Tarih: 28.03.1947.
• _________, Yer Bilgisi: 30-1-0-0-/87-549-9, Tarih: 23.11.1948.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2-/118-96-12, Tarih: 27.01.1949.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 119-52-3,Tarih: 24.06.1949.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 120-71-3,Tarih: 22.09.1949.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 121-85-6,Tarih: 01.12.1949.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 121-105-6,Tarih: 12.01.1950.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 122-30-20,Tarih: 06.04.1950.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 126-69-10,Tarih: 27.08.1951.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 126-69-19,Tarih: 21.09.1951.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 129-38-1,Tarih: 09.05.1952.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 131-15-12,Tarih: 20.02.1953.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 131-18-15,Tarih: 04.03.1953.
• _________,Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 105-658-1,Tarih: 24.03.1953.
• _________,Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 134-120-18,Tarih: 15.02.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 136-47-7,Tarih: 25.05.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 136-47-9,Tarih: 25.05.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 136-57-17,Tarih: 30.06.1954.
• _________,Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 137-81-18,Tarih: 11.10.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 137-85-13,Tarih: 18.10.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 138-118-6,Tarih: 11.02.1955.
• _________,Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 139-52-14,Tarih: 07.06.1955.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 142-16-20,Tarih: 20.02.1956.
• _________,Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 154-64-16,Tarih: 21.11.1959.
• II. Resmi Yayınlar
• A. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kanunlar Dergisi, Tutanak Dergisi ve Zabıt Ceridesi
• TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 32, 23.03.1950, s. 1321-1322.
• _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C. 33, 29.06.1951, s. 852.
• _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C. 35, 03.07.1953, s. 802.
• _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 10, C. 38, 26.03.1956, s. 764-766.
• _________, Tutanak Dergisi, 1948 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 8, Toplantı: 2, C. 8, 26.12.1947, S. Sayısı: 30, TBMM Basımevi, Ankara, 1948, s. 70.
• _________, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 8, Toplantı: 3, C. 16, 21.02.1949, S. Sayısı: 113, TBMM Basımevi, Ankara, 1949, s. 181.
• _________, Tutanak Dergisi, 1951 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 1, C. 5, 19.02.1951, s. 367.
• _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, C. 3, 96. Birleşim, 29.06.1951, s. 444.
• _________, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, S. Sayısı: 108, TBMM Basımevi, Ankara, 1953, s. 242.
• _________, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, s. 372.
• _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 24, 101. Birleşim, 03.07.1953, s. 189-190.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 18.02.1954, S. Sayısı: 109, TBMM Basımevi, Ankara, 1954 s. 294.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 18.02.1954 s. C/22.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 10, Toplantı: 1, C. 5, 18.02.1955, S. Sayısı: 183, TBMM Matbaası Ankara, 1955, s. 112, 321.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 1, C. 5, 18.02.1955, s. C/25.
• _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 38. Birleşim, 17.02.1956, s. 273.
• _________, Zabıt Ceridesi, Türkiye’ye Teknik Yardım Temini Konusunda Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilâtı Arasında İmzalanan (11) Numaralı Ek Anlaşmanın Tasdiki Hakkında Kanun Lâyihası ve Hariciye ve Ziraat Encümenleri Mazbataları, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 17.02.1956, S. Sayısı: 81, s. 2.
• _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 49. Birleşim, 26.03.1956, s. 1284-1285.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1956 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 20.02.1956, S. Sayısı: 59, TBMM Matbaası, Ankara, 1956, s. 282.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1957 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 20.02.1957, S. Sayısı: 31, TBMM Matbaası, Ankara, 1958 s. 268.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 41. Birleşim, 20.02.1957, s. 378.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1958 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 12, Toplantı: 1, C. 2, 19.02.1958, S. Sayısı: 61, TBMM Matbaası, Ankara, 1957 s. 237.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 1, C. 2, 19.02.1958, s. C/45.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1959 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 11, Toplantı: 2, C. 7, 20.02.1959, S. Sayısı: 41, TBMM Matbaası, Ankara, 1959, s. 115, 273.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 2, C. 7, 20.02.1959, s. C/47.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1960 Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 11, Toplantı: 3, C. 12, 19.02.1960, S. Sayısı: 43, TBMM Matbaası, Ankara, 1960, s. 294.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 3, C. 12, 19.02.1960, s. 356.
• KURUCU MECLİS, Tutanak Dergisi, 1961 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Mazbatası, 20.02.1961, S. Sayısı: 2, s. 168.
• _________, Tutanak Dergisi, Masraf Bütçeleri, 20.02.1961, S. Sayısı: 2, s. C/55.
• B. Resmi Gazete
• Resmi Gazete, S. 7469, 29 Mart 1950.
• _________, S. 7851, 4 Temmuz 1951.
• _________, S. 8454, 10 Temmuz 1953.
• _________, S. 9276, 4 Nisan 1956.
• C. Ayın Tarihi (Başbakanlık Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü)
• Ayın Tarihi, No: 183, Yıl: 2 Şubat 1949, s. 2.
• _________, No: 214, Yıl: 30 Eylül 1951, s. 52.
• _________, No: 223, Haziran 1952, s. 16.
• _________, No: 246, Yıl: Mayıs 1954, s. 15.
• III. Süreli Yayınlar
• A. Dergiler
• İktisadi Yürüyüş (1947)
• İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi (1964)
• Tarım Bakanlığı Dergisi (1948)
• Tarım Dergisi (1952)
• Tomurcuk (1956)
• Toprak Mahsulleri Ofisi ( 1955)
• Türk Ekonomisi (1950-1955)
• Türkiye Ziraat Mecmuası (1955)
• Ziraat Dergisi (1956)
• Ziraat Dünyası (1952)
• IV. Kitaplar
• DP, Kalkınan Türkiye, Desen Matbaası, Ankara, 1954.
• FAO, Ormancılıkta ve Arazinin Değerlendirilmesinde Kavak, Çev. Turgut E. Beşkök, Güven Basımevi, İstanbul, 1964.
• FAO, Türkiye Raporu, TC Ziraat Bankası 100. Yıldönümü Yayını, Ankara, 1962.
• SARC, Ömer Celal, Ziraat ve Sanayi Siyaseti, Arkadaş Matbaası, İstanbul, 1934.
• TARIM BAKANLIĞI TEŞKİLAT PROJE GRUBU, Tarım Hizmetleri ve Teşkilatının Yeniden Düzenlenmesi Hakkında Rapor, Ankara, 1964.
• YURTOĞLU, Nadir, Demokrat Parti Dönemi Tarım Politikaları ve Siyasi, Sosyal, Ekonomik Hayata Tesirleri 1950-1960, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2017.
• ZİNCİRLİ, Öncel, Türkiye’de Tarım Teşkilatının Tarihçesi, Ankara, 1994.
• V. Makaleler
• “Akdeniz Yetiştirme Merkezinin Çalışmaları”, Türk Ekonomisi, S. 102, Yıl. 9, Aralık 1951, s. 355-362.
• AKSAL, İsmail Rüştü, “İktisadî Kalkınmamızın Yolları”, Türk Ekonomisi, S. 142, Yıl: 13, Nisan 1955, s. 99-100.
• ASMAZ, Hasan, “İstatistik Tarihçesi Ziraat, Orman, Veteriner Sahasındaki Önemi”, Türkiye Ziraat Mecmuası, S. 26, Yıl: Ağustos 1955, s. 45.
• BAĞANA, Mehmet Ali , “Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu, FAO”, Tarım Bakanlığı Dergisi, S. 7, Yıl: 2, Nisan 1948, s. 4.
• BALKAN, Aydemir, “Avrupa İktisadî İşbirliği (OECE) Raporunda Türkiye”, Türk Ekonomisi, S. 130, Yıl: 12, Nisan 1954, s. 99-101.
• BİLKUR, Şefik, “Milletlerarası Ticaret ve İş Konferansı”, Türk Ekonomisi, S. 33, Yıl: 4, Mart 1946, s. 81-88.
• _________, “İstatistik Genel Müdürünün Amerika Tetkikleri”, Türk Ekonomisi, S. 85, Yıl: 8, Temmuz 1950, s. 161-162.
• _________, “Beyrut İstatistik Seminerindeki Türk Heyetinin Faaliyetleri”, Türk Ekonomisi, S. 109, Yıl: 10, Temmuz 1952, s. 199-200.
• ÇELİKEL, Necmi, “Ayın Ekonomik Olaylar Kronolojisi”, Türk Ekonomisi, S. 101, Yıl: 9, Kasım 1951, s. 344-346.
• _________, “Ayın Ekonomik Olayları Kronolojisi”, Türk Ekonomisi, S. 102, Yıl: 9, Aralık 1951, s. 376-377.
• ÇOBANOĞLU, Fuad, “Akdeniz Yetiştirme Merkezi ve İktisadi Kalkınmamız”, Türk Ekonomisi, S. 110, Yıl: 10, Ağustos 1952, s. 239-241.
• “Dünya Gıda ve Tarım Teşkilatının (FAO) Tohumluk Programı”, Türk Ekonomisi, S. 110, Yıl: 10, Ağustos 1952, s. 239-242.
• ETE, Muhlis, “Bir Ekonomi Planına ve Bir Ekonomi Şurasına İhtiyacımız Var”, Türk Ekonomisi, S. 31, Yıl: 4, Ocak 1946, s. 8-9.
• _________, “Türkiye Sanayi Kalkınma Bankası”, Türk Ekonomisi, S. 80, Yıl: 8, Şubat 1950, s. 27-29.
• _________, “Sanayimizde Müteşebbis ve Eleman Meselesi”, Türk Ekonomisi, S. 11, Yıl: 10, Eylül 1952, s. 259-261.
• ETE, Muhlis ve BİLKUR Şefik, “Türkiye İçin Bir Ekonomi Programı”, Türk Ekonomisi, S. 31, Yıl: 4, Ocak 1946, s. 3-7.
• ERTUĞRULOĞLU, Mehmet, “İmar ve Kalkınma Bankası”, Türk Ekonomisi, S. 89, Yıl: 8, Kasım 1950, s. 263- 271.
• FER, Muhlis, “Milletlerarası Çalışma Teşkilatı ve Faaliyeti”, Türk Ekonomisi, S. 89, Yıl: 8, Kasım 1950, s. 251-256.
• GELEGEN, Turgut Fazlı, “FAO, Birleşmiş Milletler Gıda ve Ziraat Teşkilatı”, Toprak Mahsulleri Ofisi, S. 2, Yıl: 1, Mayıs 1955, s. 51-53.
• GÖKTÜRK, Hüseyin Avni, “Milletlerarası Çalışma Teşkilatı”, İktisadi Yürüyüş, C. 8, S. 172, Yıl: 8, 18 Şubat 1947, s. 6, 26.
• HİMMETOĞLU, Hüsnü, “Amerika’nın Türkiye’yi Kalkındırma Programı Ne Olmalıdır”, İktisadi Yürüyüş, C. 12, S. 282, Yıl: 12, 31 Ekim 1951, s. 12-13, 24.
• İŞMEN, İsmail, “FAO Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı”, Türk Ekonomisi, S. 100, Yıl: 9, Ekim 1951, s. 301-306.
• “Kalkınma Projeleri İktisadi Tahlil Enstitüsü Akdeniz Yetiştirme Merkezinin Açılışı”, Türk Ekonomisi, S. 100, Yıl: 9, Ekim 1951, s. 291-300.
• KOMSUOĞLU, Zekai, “Akdeniz Yetiştirme Merkezinin Tetkik Gezisi”, Türk Ekonomisi, S. 100, Yıl: 9, Ekim 1951, s. 307-308.
• TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Kasım, Aralık 1949, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 80, Yıl: 8, Ankara, 1950, s. 37-46.
• _________, “Olaylara Bakış, Ekim-Kasım 1950, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 90, Yıl: 8, Aralık 1950, s. 294-299.
• TEKELİ, Esad , “Avrupa İktisadî İşbirliğinin Yeni Kararları ve Türkiye”, Türk Ekonomisi, S. 141, Yıl: 14, Mart 1955, s. 80-81.
• TÜTENGİL, Cavit Orhan, “Türkiye’nin Sorunları ve Prof. Dr. Fritz Baade”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, C. 24, S. 1-2, Yıl: Ekim Mart 1964, s. 113.