MEHMED SADIK RIFAT PASHA'S VIENNA EMBASSY AND HIS MISSION TO ITALY (1837–1839)

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 1, 93 - 109, 10.02.2024

Ahmet Dönmez

https://doi.org/10.9737/historystudies.1371997

Öz

In this paper, the Vienna embassy of Mehmed Sadık Rifat Pasha, a prominent statesman and diplomat of the Tanzimat period, and his trip to Italy are analyzed and evaluated according to Ottoman and British archive documents. He was appointed to replace the Vienna Ambassador Ahmed Fethi Pasha at the end of 1837. He travelled to Milano and Venice to witness the crowning of Austrian Emperor Ferdinand I as king of Lombardy-Venetia. During his embassy, he frequently met with diplomats such as Prince Klemens von Metternich, especially regarding the Egyptian question. Furthermore, he was able to discuss the military, political, and reform issues of the Ottoman Empire face-to-face and through correspondence with the London Ambassador Mustafa Reshid Pasha. During the preparation process for the Tanzimat Edict, his contacts and experiences in Europe increased his career experience and his awareness of the reform problem in the Ottoman Empire. The ambassadorial duties of Sadik Rifat Pasha were successfully completed. Indications of this can be found in the positive statements made by Austrian officials, the fact that he was appointed undersecretary of foreign affairs while he continued his duties and the fact that he was asked to continue his duties for a while all ambassadors were recalled.

Anahtar Kelimeler

Sadık Rifat Pasha, Ottoman Embassies, Metternich, Mustafa Reshid Pasha, Tanzimat

MEHMED SADIK RIFAT PAŞA’NIN VİYANA ELÇİLİĞİ VE İTALYA MİSYONU (1837–1839)

Öz

Bu çalışmada, Tanzimat döneminin önde gelen devlet adamı ve diplomatlarından Mehmed Sadık Rıfat Paşa’nın Viyana elçiliği ve İtalya seyahati Osmanlı ve İngiliz arşiv belgelerine göre analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. Sadık Rıfat Paşa, Ahmed Fethi Paşa’nın yerine 1837 yılı sonunda Viyana elçisi olarak tayin edilmiştir. Avusturya İmparatoru I. Ferdinand’ın Venedik ve Milano’da gerçekleşen Lombardiya-Venedik kralı olarak taç giyme törenlerine katılmıştır. Elçiliği sırasında Prens Klemens von Metternich ve Viyana’daki diğer diplomatlarla, özellikle Mısır meselesiyle ilgili, sık sık görüşmeler yapmıştır. Ayrıca Londra Elçisi Mustafa Reşid Paşa’yla yüz yüze görüşmeler ve yazışmalar yoluyla Osmanlı Devleti’nin siyasi, askerî problemleri ve reform konularında istişare imkânı bulmuştur. Tanzimat Fermanı’nın hazırlık sürecinin devam ettiği bir tarihte gerçekleştirdiği bu irtibatlar ve Avrupa’daki deneyimleri, onun tecrübelerini arttırdığı gibi Osmanlı’daki reform sorunu üzerinde düşüncelerinin olgunlaşmasına da yardım etmiştir. Sadık Rıfat Paşa, elçilik görevini başarıyla yerine getirmiştir. Avusturya yetkililerinin onunla ilgili olumlu ifadeleri, elçilik görevini sürdürürken kendisine hariciye müsteşarlığı rütbesi verilmesi ve tüm elçiler geri çağrılmışken görevine bir süre daha devam etmesinin istenmesi bunun bir göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

Sadık Rıfat Paşa, Osmanlı Elçilikleri, Metternich, Mustafa Reşid Paşa, Tanzimat

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.)
• Cevdet Hariciye (C. HR.)
• Hatt-ı Hümayun (HAT.)
• İrade Hariciye (İ. HR.)
• Sadaret Amedi Kalemi Defteri (A. AMD.)
• The National Archives (TNA.)
• Foreign Office (FO.)
• Durham University Library, Papers of John Viscount Ponsonby (GB-0033) GRE-E
• 2. Süreli Yayınlar
• Takvim-i Vekayi
• 3. Kitap, Makale ve Tezler
• Abdurrahman Şeref. Tarih Söyleşileri (Müsahebe-i Tarihiye). sad. Mübeccel Nami Duru. İstanbul: Sucuoğlu Matbaası, 1980.
• Ahmet Lütfi Efendi. Vak’anüvîs Ahmet Lûtfî Efendi Tarihi IV. yeni yazıya aktaran. Yücel Demirel. İstanbul: YKY, 1999.
• Ahmet Lütfi Efendi. Vak’anüvîs Ahmet Lûtfî Efendi Tarihi V. yeni yazıya aktaran. Yücel Demirel. İstanbul: YKY, 1999.
• Akyıldız, Ali. “Sâdık Rıfat Paşa”. TDVİA 35. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2008, 400-401.
• Akyıldız, Ali. Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform 1836-1856. İstanbul: Eren Yayınları, 1993.
• Ali Rıza-Mehmed Galib. Geçen Asırda Devlet Adamlarımız I: 13. Asrı Hicride Osmanlı Ricâli. haz. Fahri Çetin Derin. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1977.
• Anderson, Matthew Smith. Doğu Sorunu. çev. İdil Eser, İstanbul: YKY, 2001.
• Asiltürk, Baki. Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa. İstanbul: Kaktüs Yayınları, 2000.
• Dönmez, Ahmet. Osmanlı Modernleşmesinde İngiliz Etkisi: Diplomasi ve Reform (1833–1841). İstanbul: Kitap Yayınevi, 2014.
• Dönmez, Ahmet. “Karşılıklı Diplomasiye Geçiş Sürecinde Osmanlı Daimî Elçiliklerinin Avrupa’da Yeniden Tesisi (1832–1841)”. Fahir Armaoğlu Armağanı. ed. Ersin Embel. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2008, 153–182.
• Dönmez, Ahmet. “Karşılıklı Diplomasiye Geçiş Sürecinde Osmanlı Daimî Elçiliklerinin Avrupa’da Yeniden Tesisi (1832–1841)”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi 2006.
• Findley, Carter V. Osmanlı Devletinde Bürokratik Reform. çev. Latif Boyacı-İzzet Akyol. İstanbul: İz Yayınları, 1994.
• Findley, Carter V. Kalemiyeden Mülkiyete: Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi. çev. Gül Çağali Güven. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 2011.
• Gövsa, İbrahim Alaaddin. “Sadık Rıfat Paşa,” Türk Meşhurları Ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyat, 1946, 138.
• Günay, Bekir. “Mehmed Sâdık Rıfat Paşa’nın Hayatı Eserleri ve Görüşleri”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi 1992.
• Karal Enver Ziya. Osmanlı Tarihi V. Ankara: TTK Yayınları, 1947.
• Kaynar, Reşad. Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat. Ankara: TTK Yayınları, 1954.
• Kılıç, Musa. “Osmanlı Devleti Hizmetinde Bir Rum Diplomatın Portresi: Viyana Maslahatgüzarı Yanko Mavroyani (Jean Mavroyeni)”. Tanzimattan Günümüze Olaylar ve kişiler Ekseninde Türk Hariciyesi. ed. İrşad Sami Yuca-Hidayet Kara. İstanbul: Kitabevi Yayınevi, 2019, 169-188.
• Kuneralp, Sinan. “Mehmed Sadık Rıfat Paşa”. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi II. yay. yönt. Ekrem Çakıroğlu. İstanbul YKY, 1999, 182.
• Kuran, Ercüment. “Osmanlı İmparatorluğunda İnsan Hakları ve Sadık Rıfat Paşa (1807–1857)”. VIII. Türk Tarih Kongresi II. Ankara: TTK Yayınları, 1981, 1449–1453.
• Kuran, Ercüment. “Türkiye’nin Batılılaşmasında Osmanlı Daimî Elçiliklerinin Rolü,” VI. Tarih Kongresi, Ankara: TTK Yayınları, 1967: 489-496.
• Kutluoğlu, Muhammed Hanefi. Eqyptian Question 1831-1841. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1998.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. çev. Metin Kıratlı. Ankara: TTK Yayınları, 2004.
• Mardin, Şerif. “19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”. Türk Modernleşmesi: Makaleler 4. der. Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, 81–101.
• Pakalın, Mehmed Zeki. Tanzimat Maliye Nazırları I. İstanbul: Kanaat Kitabevi Yayınları, 1939.
• Sadık Rıfat Paşa. Müntehabât-ı Âsâr II. İstanbul: Tatyos Dividciyan Matbaası 1290.
• Semiz, Yaşar. “Sadık Rıfat Paşa (1807–1857) Hayatı ve Görüşleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 1, (1994): 135–144.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet. “Sadık Rıfat Paşa ve Avrupa’nın Ahvâline Dair Risâlesi,” Liberal Düşünce I, 3, (1996), 115 -124.
• Şehsuvaroğlu, Halûk Y. “Fethi Ahmed Paşa”. İstanbul Ansiklopedisi X, yay. haz. Reşad Ekrem Koçu. İstanbul: 1971, 5709-5710.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yayınları, 1995.
• Tukin, Cemal. Boğazlar Meselesi. İstanbul: Pan Yayınları, 1999.
• Türkdemir, Dilek. “Osmanlı Devleti’nin Yeniden Yapılanma Sürecinde Önemli Bir Devlet Adamı Mehmed Sadık Rıfat Paşa”. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi 2007.
• Türkgeldi, Ali Fuad. Maruf Simalar. haz. Selçuk Akşin Somel-Mehmet Kalpaklı. Ankara: TTK Yayınları, 2013.
• Uğurlu, Seyit Battal-Mehmet Demirtaş. “Mehmet Sadık Rifat Paşa ve Tanzimat”. History Studies International of Journal of History II, no. 1, (2010): 44–64.
• Unat, Faik Reşit. Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri. yay. haz. Bekir Sıtkı Baysal. Ankara: TTK Yayınları, 1968.