Ahkâmın Mahiyet Açısından Değişmesinin İmkânı

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 34, 481 - 504, 30.12.2018

Yusuf Eşit

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.469642

Cited By: 2

Öz

Ahkâmın
değişmesi genel olarak kabul edilmekte ve İslâm hukukunun dinamik yapısının önemli
bir göstergesi olarak sunularak kimi zaman herhangi bir kayda bağlı kalınmadan
tüm hükümlere uygulanabilmektedir. Söz konusu bu tavrın yanlışlığını gösterme
sadedinde hükmün değişiminin anlamı üzerine çalışmalar yapılmıştır. Hâlbuki
daha önce yapılması gereken hükmün mahiyet itibariyle değişime uygun olup
olmadığının tespit edilmesidir. Biz de bu çalışmamızda usûlde tanımlandığı
şekliyle hükmün mahiyet itibariyle değişime uygunluğunu ele aldık. Konuyla
alakalı tespit ettiğimiz Şâtıbînin yaklaşımını zikrederek bu yaklaşımı fıkıh
kaynaklarında hükmün değişimi anlamına gelebilen; tamamlanmadan bozulan
nafilenin kazasının hükmü, ez-Zaruratu tubîhu’l-mahzûrât kaidesi ve devletin
buyruğuyla bağlayıcılığı artan emir ve nehiy içerikli hükümler çerçevesinde
test etmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Değişim, İslâm Hukuku, Hüküm, Usûl..

Suitability of Changinge a Judgment in Terms of Structure

Öz

Changing a judgement is generally accepted and presented as an important indicator of the
dynamic structure of Islamic law, it could sometimes be applied to all judgments without any
limitation. In order to reveal the wrongness of this attitude, studies on what cahnging a
judgement means have been done. However, what should be done first is to check the
suitability of changing a judgement in terms of structure. In this study, we discussed the
suitability a judgment for being changed as defined in the methodology. We dealt with
Shattibin's approach which we considered relevant to the subject. We tried to test this approach
in the context of "the judgement of performing later the nafilin invalidated before completion",
"principle of ez-zarurat tubîhu'l-mahzûrât " and " judgements with orders and prohibitions
getting obligatory upon state provision " in a way which can mean changing a judgment in fiqh
sources.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Judgment, Change, Usul

Kaynakça

• Ahmed, Muhammed Lütfi. “Tağayyürü’l-Fetvâ fi’l-ahkâmi’ş-şer‘îyye mûcebatuhu ve devâbituhu”, Meceletü’ş-Şeri‘a ve’l-Kânûn 28/60 (2014): 469-517.
• https:// doi.org/0009304.Bâvâ, Maruf Adem. “Kaidetü tağyiri’l-fetâvâ ve’l-ahkâm bi tağyiri’z-zamân ve’l-mekân ve tatbîkâtüha’l-mu‘asıra”, Meceletü Külliyeti’ş-Şeri‘a ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 29/29, (2011): 577-636.
• Çelebi, İlyas. “Hüsün ve Kubuh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XIX: 59-63.
• İstanbul: TDV Yayınları, 1999.Ebü’l-Hüseyn el-Basrî, Muhammed b. Alî b. Tayyib. el-Mu‘temed,thk. Halil mîs, 1. Baskı. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, h.1403.
• Eşit, Davut. Hicrî IV-V. Asırlarda Irak-Horasan’da Şâfi‘Î Fıkıh Usûlünün Gelişimi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2017.
• ed-Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Adevî. Hâşiyetü’s-Sâvî ala’ş-Şerhi’s-Sağir, 4 cilt. y.y: Dârü’l-Me‘arif, t.y.
• el-Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Minhâcü’l-vusûl ilâ ilmi’l-usûl, thk. Şa‘bân Muhammed İsmaîl, 1. Baskı, Birinci Baskı. Beyrut: Dâru İbn Hazm 2008/1429.
• el-Büceyrimî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer el-Mısrî eş-Şâfiî. Tühfetü’l-habîb ala’l-hatîb (Hâşiyetü’l-Büceyrimî ala’l-Hatîb). 4 cilt. y.y: Dârü’l-Fikir, 1415/1995.
• el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’an, thk. Muhammed Sadık el-Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsî’l-Arabî, h. 1405.
• el-Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf et-Tâî en-Nîsâbûrî. el-Varakât, Mahhalî’nin Şerhü’l-Varakât’ıyla birlikte,1. Baskı. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 2004.
• el-Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed ed-Dımaşkî. ed-Dürrü’l-muhtâr şerhu Tenviri’l-ebsâr ve cami‘i’l-bihâr, thk. Abdü’l-mün‘im Halil İbrahim. Beyrut: Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• el-Mahallî, Ebû Abdillâh Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Ensârî. Şerhü’l-Varakât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• el-Merdâvî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Süleymân b. Ahmed. el-İnsâf fi ma‘rifeti’r-râcih mine’l-hilâf, 2. Baskı. 12 cilt. y.y: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.y.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravdatü’t-talibîn, thk. Adil Ahmed Abdülmevcut-Ali Muhammed, Özel Baskı, 8 cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-Kütüb, 2003.
• es-Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-Eşbâh ve’n-nezâir, 1. Baskı. y.y: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• eş-Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Muvâfakât, thk. Ebû Ubeyde, 1. Baskı. 7 cilt. Kahire: Dâru İbni ‘Afân, 1417/1997.
• eş-Şirâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf eş-Şîrâzî. et-Tenbîh fi’l-ıkhi’ş-Şâfi‘î, thk. Merkezü’l- Hedemât ve’l-Ebhâs es-Sekâfiyye, 1. Baskı. y.y: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1403/1983.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed. el-Mustasfâ, thk. Muhammed Abdusselam eş-Şâfî, 1. Baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürrü’l-muhtâr (Reddü’l-muhtâr ile beraber), 2. Baskı. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Abidin, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ala’d-Dürri’l-muhtâr, (Haskefî’nin Dürrü’l-muhtâr’ıyla beraber), 2. Baskı. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Kayyim el-Cevziyye , Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. İ‘lâmü’l-müvaki‘în, thk. Muhammed Abdüsselâm İbrahim, 1. Baskı. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991
• İbn Kayyim el-Cevziyye , Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî, Zâdü’l-Me‘ad fi Hedyi Hayri’l-‘İbâd, , 27.baskı. 5. Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1994.,
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-‘Arab, 3. Baskı. 15 cilt. Beyrut: Darü’s-Sadr, h. 1414.
• İbn Mesud, Sadrü’ş-Şerî‘a Ubeydullah. et-Tavdîh li halli ğavâmiz-i Tenkîh, (Teftâzânî’nin Şerhü’t-Telvih’iyle beraber), 2 cilt. Beyrut/Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Dârü’l- Kütübi’l-İslâmî, İkinci Baskı t.y y.y.
• İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhamed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kurtbî, Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-müktesid, 4 cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2004.
• İzz B. Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdisselâm b. Ebi’l-Kâsım es-Sülemî ed-Dımaşkî. Kavâ‘idü’l-ahkâm fi masâlihi’l-enâm, 2 cilt. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1414/1991.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Kâdı’l-kudât Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. Şerhu’l-Usûli’l-hamse, thk. Abdülkerim Osman, 3. Baskı. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1996.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhi mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, thk. Ali Muhammed Maavvad-Adil Ahmed Abdü’l-Mevcud,1. Baskı. 19 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
• Mustafa, İbrahim; Ahmed ez-ziyât ve diğerleri. el-Mu‘cemü’l-vasît, 2 cilt. Mısır: Dârü’d-Da‘va, t.y .Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût, 30 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1414/1993.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Ümm, 9 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1410/1990.
• Özdemir, İbrahim, “Ahkâmın Değişmesine Farklı Bir Yaklaşım”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (Aralık 2014): 19-42.
• https:// doi.org/ 10.15371/MUIFD.2014478291.