Platon Felsefesinde Adalet, Düzen ve Yasa

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 2, 1013 - 1042, 30.12.2020

Sebile Başok Diş

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.779845

Cited By: 1

Öz

Platon, bireysel ve toplumsal bir erdem olarak gördüğü adaleti Devlet ve Yasalar adlı eserleri başta olmak üzere çeşitli eserlerinde soruşturmuş, onun ne olduğunu ve önemini ortaya koymaya çalışmıştır. Adaletin ne olduğu meselesi güç bir meseledir ve onun ne olduğu konusunda anlaşmazlıklar mevcuttur. Bu nedenle Platon, onun ne olduğu sorusuna yanıt ararken, onun ne olmadığını da ortaya koymuştur. Öncelikli olarak o, adaletin güçlünün iradesinin tezahürü olduğu veya yalnızca özçıkarın korunması için bir araçtan ibaret olduğu görüşlerine karşı çıkmıştır. Adalet ne güçlünün iradesinin tezahürüdür ne de özçıkarın korunması için bir araçtan ibarettir. Adalet, tanrıların bile üstünde yer alan bir ilkedir. Platon’a göre adalet, tıpkı iyi ideası gibi bir ideadır.
Platon için adalet bir idea olmanın yanı sıra ayrıca bir erdemdir ve bir erdem olarak diğer erdemlerden kopuk değildir. Onun varlığı diğer erdemlerin varlığıyla ilişkilidir. Adaletle beraber ölçülülük, cesaret ve bilgeliği de birer erdem olarak gören Platon, bu erdemleri ruhun üçlü yapısıyla ilişkilendirmiştir. Üç parçalı ruh anlayışını benimseyen Platon’a göre ruhun akıllı kısmı dışında, akıllı olmayan, arzulayan ve öfkelenen kısımları da bulunmaktadır. Ruhun akıllı kısmının erdemi bilgelikken, diğer kısımlarının erdemleri ölçülülük ve cesarettir. Adalet, bir kimsede bu üç erdemin bulunmasıyla kendiliğinden ortaya çıkan bir erdemdir. Bu nedenle onun ruhta tekabül ettiği herhangi özel bir kısım yoktur.
Platon’a göre insan ruhu gibi toplumlar da üç kısımdan oluşurlar ve her bir kısım, insan ruhundaki bir kısma tekabül eder. Üretici sınıf insan ruhunun arzulayan kısmına, koruyucu sınıf ruhun öfkelenen kısmına, yönetici sınıf ise ruhun akıllı kısmına karşılık gelir. Toplumu oluşturan bu sınıfların sergilemesi gereken erdemler de ruhun karşılık geldikleri kısımlarına uygun erdemlerdir. Bunun anlamı üretici sınıfın ölçülülük, koruyucu sınıfın cesaret, yönetici sınıfının ise bilgelik erdemine sahip olması gerektiğidir. Tüm sınıflar kendileri için gerekli erdeme sahip olarak toplumsal rollerini eksiksizce yerine getirdikleri takdirde, o toplum hem düzen kazanacak hem de adil ve mutlu bir toplum haline gelecektir. Toplumun bu niteliklere sahip olabilmesi için toplumu aklı temsil eden bilge kimselerin yönetmesi gerekmektedir. Çünkü ancak bu kişiler bir bütün olarak toplumun iyiliğini gözetebilirler. Yalnızca bilgelik sahibi yöneticilerin idare ettiği toplumu adil bir toplum sayan Platon, devlet biçimlerini toplumların sahip oldukları erdemler açısından değerlendirir. İdeal devletten uzaklaşan toplumlar aşama aşama diğer erdemleri de yitirecek ve adaletten de adım adım uzaklaşacaklardır.
Platon açısından topluma adalet sağlayacak olan yöneticinin en önemli görevlerinden biri de yasamadır. Yasalarla devlet idaresinde yer alan görevliler ve bunların görevleri belirlenerek devletin işleyiş mekanizması ortaya konur. Bunun dışında yasalar toplumun erdemli olmasını sağlayan araçlar olarak işlev görürler. Yasaların amacı toplumun erdemi, iyiliği ve mutluluğudur. Akıl kaynaklı olması gereken yasalar, yurttaşların erdem kazanmasına hizmet ederler. Yasalara itaat eden insanlar birbirleri ile dostane ilişkiler kurabileceklerdir.
Bu çalışmada başta Platon’un adalet, düzen ve yasadan ne anladığı, sonrasında ise bu kavramları birbirleriyle ve erdem, bilgelik, mutluluk, ceza gibi ilgili diğer kavramlarla nasıl ilişkilendirdiği gösterilmeye çalışılmıştır. Platon’un gerek adalet, gerekse de erdem ve siyaset ile ilgili görüşlerine ilişkin çok sayıda çalışma olmasına rağmen onun adalet ile düzen, yasa ve ceza gibi kavramları nasıl ilişkilendirdiğine dair doğrudan bir çalışma Türkçe literatürde bulunmamaktadır. Bu çalışma, bu bakımından literatürde bir boşluğu doldurma iddiasındadır. Çalışmada öncelikle Platon açısından adaletin ne olmadığına ve önemine değinilmiş; sonrasında adalet, bireysel ruhta ve toplumsal boyutta düzen olarak ele alınarak bireysel ve toplumsal adaletin nasıl sağlanacağı sorularına yanıt aranmıştır. Platon’a göre adalet erdemi olmadan bireysel ve toplumsal mutluluğa ulaşılamayacağı, adalet için bilgeliğin bir gereklilik olduğu, yasaların ise adalete ulaşmada birer araç olduğu sonuç olarak ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Felsefe Tarihi, Platon, Adalet, Düzen, Yasa, Ahlak, Siyaset

Justice, Order and Law in Plato Philosophy

Öz

Plato scrutinized the concept of justice, which he perceived as an individual and social virtue, in a variety of his works, particularly in the Republic and the Laws, and tried to reveal what it is and its importance. The issue of justice is a difficult matter, and there are disagreements over what it is. Therefore, when Plato searched for an answer to the question of what it was, he also revealed what it was not. First of all, he opposed the views that justice is a manifestation of the will of the strong or is merely a means of protecting self-interest. Justice is neither a manifestation of the will of the strong nor is it just means of protecting self-interest. Justice is a principle that surpasses even the gods. According to Plato, justice is an idea, similar to the idea of good.
For Plato, justice is not only an idea but also a virtue, and as a virtue, it is not detached from other virtues. Its existence associated with the existence of other virtues. In addition to justice, Plato deemed moderation, courage and wisdom as virtues and associated these virtues to the tripartite structure of the soul. According to Plato, who had adopted the tripartite understanding of the soul, apart from the rational part of the soul, there are parts of the soul that are irrational, which only desire and enrage. While the virtue of the rational part of the soul is wisdom, the virtues of other parts are moderation and courage. Justice is a virtue that emerges spontaneously when one has these three virtues. For this reason, there is no special part that corresponds to it in the soul.
According to Plato, societies, similar to the human spirit, consist of three parts, and each part corresponds to a part in the human soul. The producers correspond to the desiring part of the human soul, the guardian group corresponds to the enraging part of the soul, and the ruling class corresponds to the rational part of the soul. The virtues that these classes that make up the society must exhibit are the values that correspond to the parts of the soul. This means that the productive class must have the virtue of moderation, the auxiliary class must have the virtue of courage, and the guardian class must have the virtue of wisdom. If all classes fulfill their social roles with the virtue that is necessary for them, the society will become orderly, fair and happy. In order for society to have these qualities, the wise people who represent wisdom must rule. Because only these people can protect the goodness of society as a whole. Plato only considered societies that are ruled by rulers with wisdom as just societies and he evaluates the forms of government according to the virtues possessed by their rulers. Societies that move away from the ideal state will gradually lose other virtues and distance themselves from justice.
For Plato, one of the most important duties of a ruler, who provides justice to his society, is legislation. Via laws, the officials involved in the administration of the state and the duties assigned to these administrators are determined, thereby establishing the operational mechanism of the state. Apart from that, laws act as tools to ensure that society is virtuous. The purpose of the law is the virtue, goodness and happiness of the society. Laws that are based on reason help citizens to garner virtue. People who obey the law will be able to establish friendly relations with each other.
In this study, it was attempted to demonstrate how Plato perceived justice, order and law, and how he relates these concepts to one other and other related concepts such as virtue, wisdom, happiness and punishment. Although there are many studies on Plato's views on justice, virtue and politics, there is no direct study in the Turkish literature on how he relates justice to concepts such as order, law and punishment. This study claims to fill a gap in the literature in this respect. In the study, what justice is not and its importance for Plato was mentioned first, and afterward, justice was discussed as an order in the aspects of individual soul and society, and finally, answers were sought for the questions of how to achieve individual and social justice. According to Plato, it has been concluded that individual and social happiness cannot be attained without the virtue of justice, wisdom is a necessity for justice, and laws are a means of achieving justice.

Anahtar Kelimeler

History of Philosophy, Plato, Justice, Order, Law, Morality, Politics

Kaynakça

• Abramson, Jeffrey. Minevra’nın Baykuşu/Batı Siyasi Düşünce Tarihi. çev. İbrahim Yıldız. İstanbul: Dipnot Yayınları, 2014.
• Adanalı, Yurdagül K. “Düzen mi Anarşi mi?”. Felsefeye Giriş/Temel Problemlere Sistematik Yaklaşım. ed. Murat Arıcı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2019.
• Akdemir, Ebamüslim. İnsan Felsefesi/Epiktetos ve Marcus Aurelius Örneği. İstanbul: Birey Yayıncılık, 2010.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi 2. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi, 2018.
• Badiou, Alain. Platon’un Devleti. çev. Savaş Kılıç - Nihan Özyıldırım. İstanbul: Metis Yayınları, 2015.
• Blackburn, Simon. Devlet ve Platon. çev. Merve Yüksel - Müzeyyen Baturay. Ankara: Versus Kitap, 2014.
• Brun, Jean. Platon ve Akademia. çev. İsmail Yerguz. Ankara: Dost Kitabevi, 2007.
• Cevizci, Ahmet. Etik/Ahlak Felsefesi. İstanbul, Say Yayınları, 2018.
• Cohen, Martin. Platon’dan Mao’ya Siyaset Felsefesi. çev. Hamdi Bravo. Ankara: Fol Kitap, 2020.
• Erkızan, Hatice Nur - Çüçen, A. Kadir. Felsefe Tarihi I/Antik Çağ ve Orta Çağ Felsefesi Tarihi. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2013.
• Geuss, Raymond. Sokrates’ten Adorno’ya Felsefe. çev. İbrahim Yıldız. İstanbul: Dipnot Yayınları, 2019.
• Havelock, Eric Alfred. Platon/ Filozof Şaire Karşı. çev. Adem Beyaz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
• Kanat, Celal A. Platon ve Aristoteles’te Devlet ve Toplum Felsefesi. İstanbul: Doruk Yayımcılık, 2013.
• Kenny, Anthony. Batı Felsefesinin Yeni Tarihi I/Antik Felsefe. çev. Serdar Uslu. İstanbul: Küre Yayınları, 2018.
• Lane, Jeremy F. “Ranciére’in Anti-Platonculuğu: Eşitlik, “Yetim Mektup” ve Sosyal Bilimlerin Sorunsalı”. çev. Erdem Baykal, Yaşayan Platon/Çağdaş Fransız Felsefesinde Platon Okumaları. ed. Sadık Erol Er - Birdal Akar. Konya: Çizgi Kitabevi, 2017.
• MacIntyre, Alasdair. Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla Ethik’in Kısa Tarihi. çev. Hakkı Hünler - Solmaz Zelyüt Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2001.
• Mattei, Jean-François. Platon. çev. İsmail Yerguz. Ankara: Dost Kitabevi, 2008.
• Mutlu, Barış. “Platon’un Devlet’inde Filozofun/Filozofların Kral Olması Adil midir?”, Özne 24 (2016), 145-166.
• Platon. Euthyphron. çev. Pertev Nail Boratav. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2000.
• Platon. Sofist. çev. Cenap Karakaya. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2000.
• Platon. Kritias. çev. Erol Güney. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2001.
• Platon. Meneksenos. çev. İrfan Şahinbaş. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2001.
• Platon. Timaios. çev. Erol Güney - Lütfi Ay. İstanbul, Sosyal Yayınlar, 2001.
• Platon. Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cingöz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2005.
• Platon. Yasalar. çev. Candan Şentuna - Saffet Babür. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
• Platon. “Gorgias”. Diyaloglar. çev. Melih Cevdet Anday. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2009.
• Platon. Kriton ya da Görev Üstüne. çev. Samih Rifat. İstanbul: Can Yayınları, 2020.
• Rescher, Nicholas. 101 Anekdotta Felsefe Tarihine Yolculuk. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
• Rosen, Michael - Wolff, Jonathan. Siyasal Düşünce. çev. Sevda Çalışkan - Hamit Çalışkan. Ankara: Dost Kitabevi, 2006.
• Russell, Bertrand. Batı Felsefesi Tarihi I. çev. Muammer Sencer. İstanbul: Say Yayınları, 2002.
• Taylor, Alfred Edward. Platon/Bilgi, Ruh ve Devlet. çev. Cengiz İskender Özkan. Ankara: Fol Kitap, 2020.
• Urhan, Veli. “Platon’un Siyaset Felsefesinde İdeal Devlet”. Özne 24 (2016), 193-206.
• Weinstein, Joshua I. “Platon’un Devlet’inde Adalet Mutluluk Getirir”, çev. Mustafa Topal, Batı Felsefesindeki 100 Temel Mesele. ed. Kıvanç Koçak. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Zeller, Eduard. Grek Felsefesi Tarihi. çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Say Yayınları, 2008.
• Weinstein, Joshua I. “Platon’un Devlet’inde Adalet Mutluluk Getirir”, çev. Mustafa Topal, Batı Felsefesindeki 100 Temel Mesele. ed. Kıvanç Koçak. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Zeller, Eduard. Grek Felsefesi Tarihi. çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Say Yayınları, 2008.