Osmanli Devletinde Tanzimat Sonrası Aile Hukuku Alanındaki Gelışmeler ve Hukuk-ı Aıle Kararnamesi

Yıl 2014, Cilt: 13 Sayı: 26, 177 - 201, 30.12.2015

Ahmet Küçüktiryaki

https://doi.org/10.14395/jdiv158

Cited By: 7

Öz

Osmanlı Devletinde Tanzimat’la başlayan dönem pekçok alanda köklü değişikliklere şahit
olması dolayısıyla önem arz etmektedir. Bu dönem birçok bakımdan olduğu gibi hukuk tarihi
bakımından da önemlidir. Kuruluşundan 19. asrın ortalarına kadar devam eden Osmanlı hukuk
düzeni, ilk defa Tanzimat döneminde gerek mahkemelerin yeniden düzenlenmesi ve gerekse
bu mahkemelerde uygulanmak üzere yeni kanunların hazırlanmasıyla köklü bir değişikliğe
uğramıştır. Ancak aile hukuku alanında bazı düzenlemeler söz konusu olsa da kanunlaş-
tırma konusunda en sona bırakılan alanlardan biri olmuştur. Biz bu çalışmamızda Tanzimat
sonrası aile hukuku alanında yapılan düzenlemeler hakkında bilgi verdik ve söz konusu dö-
nemde aile hukuku alanındaki en önemli gelişme sayılan Hukuk-ı Aile Kararnamesini değişik
açılardan ele aldık.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Kanunlaştırma, Hukuk-ı Aile Kararnamesi

Regulations in Family Law after the Tanzimat Period of the Ottoman Empire and 1917 Decree of Family Law (Hukuk-ı Aile Kararnamesi)

Öz

Hosting many radical changes in many areas, the Tanzimat Period has a crucial importance in the late Ottoman Empire. The Legal History of the Ottoman as one of these areas was affected by facing new regulations. The classical Legal Order of the Ottoman lasting from the foundation to the middle of 19th century encountered fundamental changes for the first time in Tanzimat Period by both re-organizing courts and regulating new laws in order to apply in these re-organized courts. Although Family Law was subjected to these changes as well as others, its codification was relatively late. First, in this paper, I deal with the regulations related to the Law Family in the Ottoman applied after the Tanzimat Period. After drawing the framework of these regulations, secondly, I analyze the 1917 Decree of Family Law (Hukuk-ı Aile Kararnamesi) which is considered as the most important improvement in this particular period

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Codification, 1917 Decree of Family Law

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet, Halil Cin, Türk Hukuk Tarihi, OSAV. Yay., İstanbul 1996.
• Anderson, Norman, Law Reforms in the Muslim World, London 1959.
• --------,”Recent Developments in ShariaLaw in the Sudan”, Sudan Notes and Records, Khartoum 1950.
• Arvidsson, Matilda, , Ijtihad Reformation of IslamicLaw in the 21th Century – The Case of the Sudan, Master Thesis, Lund 2002.
• Aydın, Mehmet Akif, İslam-Osmanlı Aile Hukuku, M.Ü.İ.F. Yay., İstanbul 1985.
• --------, İslam ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İz Yayınları, İstanbul 1996.
• --------, “Osmanlılarda Aile Hukukunun Tarihi Tekâmülü”, B.A.A.K. Aile Yazıları, c. III, Ankara, 1992.
• --------, “Osmanlı Hukukunun Genel Yapısı”, Osmanlı Devleti Ve Medeniyeti Tarihi, I-II Ed. Ekmeled- din İHSANOĞLU, İstanbul, 1998.
• --------, “Hukuk-ı Aile Kararnamesi”, DİA, c. XVIII, s. 318.
• --------, “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye”, DİA, c. XXVIII, s. 233.
• --------, “el-Ahkâmu’ş-Şer’iyyefi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye”, DİA, c. I, s. 557.
• Bakkaloğlu, Abdussamet, “Kanunlaştırma Hareketinin Öncülerinden Muhammed Kadri Paşa: Hayatı ve Eserleri”, İHAD, sayı: 6, 2005.
• Baytar, Muhammed Behcet, el-Mûfîfi’n-Nahvi’l-Kûfî li’s-Seyyid Sadreddin Kanğıravî İstanbûlî el-Hanefî, Mecellet-i Mecma’i-l-Lugati’l-Arabiyyebi, Dımeşk 2010.
• Buhutî, Mansur b. Yunus b. Salahuddin b. Hasen b. İdris Hanbelî, Keşşafu’l-Kınâ’ an Metni’l-İknâ’, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Benli, Ali, “Abdulkadir Sadreddin Efendi ve Miftâhu Kunûzi’l-İslâm Adlı Fehrese Türü Eserinin Tefsir Literatürüne Katkısı”, Osmanlı Toplumunda Kuran Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II, İlim Yayma Vakfı Yay., İstanbul 2013.
• Berkes, Niyazi; Türkiye'de Çağdaşlaşma, İstanbul 1978.
• Bostancı, Ahmet, “Ürdün Ahval-i Şahsiyye (Hukuk-ı Aile) Kanunlarında Osmanlı Tesiri”, Marife, 2003, sayı: 2.
• Bozkurt, Gülniha, Batı Hukukunun Türkiye'de Benimsenmesi, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1996.
• --------, Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1996.
• Ceride-i İlmiyye, Meşihat-ı Celîle-i İslâmiye, İstanbul 1332-1341.
• Cin, Halil, Eski Hukukumuzda Boşanma, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 1988.
• --------, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara 1974.
• Çeker, Orhan, Hukuk-ı Aile Kararnamesi, Mehir Vakfı Yay., Konya 1979.
• Düstûr, I. Tertip, I. Cilt, Dersaadet 1289.
• --------, IV. Cilt, İstanbul 1296.
• -------,V. Cilt, Ankara 1937.
• --------, VII. Cilt, Ankara 1941.
• --------, Zeyl II, İstanbul 1299.
• Düstûr, II. Tertip, VI. Cilt, Dersaadet 1334.
• Ekinci, Ekrem Buğra, “Osmanlı Hukukunda İzinnâme İle Nikâh”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, sayı: 2, 2006 (Güz).
• Ercoşkun, Tülay, Osmanlı İmparatorluğunda 19. Yüzyılda Evlilik ve Nikâha Dair Düzenlemeler, Yayın- lanmamış Doktora Tezi, AÜSBE, 2010.
• Edip, Eşref, “Hukuk-ı Aile Hakkında Türk Ocağındaki İctima Münasebetiyle”, Sebilürreşad, c. XXIII, sayı: 585, İstanbul 1340
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri; “Tanzimatta İctimaî Hayat”, Tanzimat I, Ankara, Maarif Vekâleti, 1940.
• --------, Hukuk Sosyolojisi, İstanbul, 1958.
• --------, “Aile Hukukumuzun Tedvini Meselesi”, Ebu'l Ula Mardin'e Armağan, İstanbul, 1943.
• Gencer, Ali İhsan, “Tanzimat Fermanı: 1839’dan1876’ya Osmanlı İmparatorluğu”, Doğuştan Günü- müze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yay., İstanbul 1993.
• Hilmi, İbrahim; Nikâh-ı Medenî ve Talâk Hakkında Hukuk-ı Aile Kararnâmesi - Münakâhat - Müfarekat - Esbâb-ı Mûcibe Lâyıhası, Matbaa-i Orhaniye, İstanbul 1336.
• İbn Kudâme, Ebu Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, el-Muğnî, Mek- tebetü’l-Kâhire, Kahire, ts.
• İbn Müflih, Burhaneddin Ebu İshakİbrahim b. Muhammed b. Abdillah b. Muhammed el-Makdisî el-Hanbelî, el-Mubdi’ fi Şerhi’l-Mukni’, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• İbn Rüşd, Ebu'l Velîd Muhammed b. Ahmed, Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihâyetü'l Muktasıd, I-II, Da- ru'l-Kütübi'l-İslamiyye, Beyrut 1982.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin; Osmanlı Devleti Tarihi, I-II, İstanbul, 1992.
• Karal, Enver Ziya; Osmanlı Tarihi, TTK, Ankara 1996.
• Karaman, Hayreddin; İslam Hukuk Tarihi, İz Yayıncılık, İstanbul 2003.
• Mardin, Ebu'l Ula; Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, İ.Ü.H.F. Yay., İstanbul 1957.
• http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MECMEB/mmbd03ic04c001/ink005/mmbd03ic04c 001ink0050031.pdf (Erişim Tarihi: 04.03.2015).
• Münib, Abdurrahman, Hukuk-ı Medeniye, İstanbul, 1340.
• Mustafa Sabri, “Din-i İslam Hedef-i Münakaşa Olan Teaddüd-i Zevcat”, Beyanu’l-Hak, İstanbul 1324.
• Nuri, Celal; Havaic-i Kanuniyyemiz, İstanbul 1331.
• Sadreddin; “Hukuk-ı Aile ve Usûl-i Muhakemât-ı Şer'iyye Kararnâmeleri Hakkında” Sebîlü'r-Reşâd Mecmuası, I-X, sayı: 382–445, İstanbul, 1958.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemsu’l-Eimme, el-Mebsut, Daru’l-Marife, Beyrut, ts.
• Schacht, Joseph; İslam Hukukuna Giriş, çev.: Mehmet Dağ, Abdulkadir Şener, A.Ü.İ.F. Yay., Anka- ra1986.
• Şirâzî, Ebu İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf, el-Mühezzeb fi’l-Fıkhı’l-İmâmi’ş-Şafii, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• Ülken, Hilmi Ziya; “Tanzimattan Sonra Fikir Hareketleri” Tanzimat I, Ankara, Maarif Vekâleti, 1940.
• Ünal, Mehmet, “Medeni Kanunun Kabulünden Önce Türk Aile Hukukuna İlişkin Düzenlemeler ve Özellikle 1917 Tarihli Hukuk-i Aile Kararnamesi”, A.H.F.D., sayı: XXXIV.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa, el-Fıkhu’l-İslamî ve Edilletuhû, I-X, Daru’l-Fikr, Dımeşk, ts.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, “Kanunlaştırma ve Tanzimat” Tanzimat I, Ankara, Maarif Vekâleti, 1940.