Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Raporu ve Raporlamayı Etkileyen Faktörler: BİST İmalat Sektöründe Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: ICAFR'23 Özel Sayısı, 24 - 41, 14.03.2024

Filiz Yüksel

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1383332

Öz

Birçok ülkede gönüllülük esası temelinde yapılan sürdürülebilirlik konularının raporlanması, artan paydaş beklentisi nedeniyle ülkelerin yasal sistemlerinde de yerini almaya başlamıştır. Diğer bir ifadeyle, ülkeler tarafından işletmelerin sürdürülebilirlik konularında raporlama yapılmasına ilişkin yasal düzenlemeler yapılmaktadır. Bu yasal düzenlemelerden birisi ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yapılmış olan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporuna ilişkin düzenlemedir. SPK tarafından hazırlanan “Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (II-17.1.a)" 2 Ekim 2020 tarih ve 31262 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Tebliğin birinci maddesinde kurumsal yönetim ilkelerine tabi işletmelerin sürdürülebilirlik ilkelerine tabi olduğu, sürdürülebilirlik ilkeleri uyum çerçevesinde yer alan açıklamalara kurumsal yönetim ilkelerine uyum raporlarında yer vermeleri gerektiğini hükme bağlamıştır. Ayrıca, SPK tarafından sürdürebilirlik ilkeleri uyum çerçevesi ve sürdürülebilirlik raporu formatı yayımlanmıştır. Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi, hisseleri borsada işlem gören ve kurumsal yönetim ilkelerine tabi olan işletmelerin belli bir dönemde faaliyetleri ile çevre, sosyal ve yönetişim faaliyeti üzerinde yarattıkları etkileri raporlamalarında esas alacakları ilkelerin yer aldığı kılavuzdur. İşletmeler bu kılavuzda yer alan ilkeler ve yayımlanan raporlama formatına uygun olarak 2020 yılına ait çevresel, sosyal ve yönetişim faaliyetlerine ilişkin bilgileri 2021 yılından itibaren raporlamak zorundadırlar. Bu çalışmada, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum çerçevesinin incelenmesi, BİST İmalat Sektöründe işlem gören işletmeler için hesaplanan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru ile sürdürülebilirlik raporu yayımlama, entegre rapor yayımlama, işlem görülen endeks ve işlem görülen pazar arasındaki ilişkinin analiz edilmesi, alt sektörler arasında sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru açısından farklılık olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Bu çalışmanın yapıldığı sırada, ülkemize özgü olan ve 2021 yılı itibariyle yayımlanması zorunlu kılındığı için nispeten uygulamada yeni olan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporu konusunda sadece bir tane çalışmanın olduğu görülmüştür. İlgili çalışmada sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporu şekil ve içerik itibariyle incelenmiş, benzerlik ve farklılıklar ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada ise sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporunun nitelik olarak incelenmesi, raporlamaya etki eden faktörlerin analiz edilmesi, sektörler arasında uyum skoru açısından farklılık olup olmadığının analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma bu yönüyle literatüre katkı sağlar niteliktedir. Araştırma yöntemi olarak içerik analizi, korelasyon analizi ve tek yönlü anova analizi kullanılmıştır. Çalışmada, sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporunda yer alan ilkeler esas alınarak örneklemdeki işletmelerin 2022 yılı sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporları içerik analizine tabi tutulmuş, kukla değişkenler kullanılarak örneklemdeki işletmeler için sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru hesaplanmış; SPSS 26 programı kullanılarak sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru ile sürdürülebilirlik raporu ve entegre rapor yayımlama durumları, işlem görülen sektörler ve işlem görülen pazarlar arasındaki ilişkinin analiz edilmesi için korelasyon, alt sektörler itibariyle sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skorları arasında farklılık olup olmadığını analiz etmek amacıyla tek yönlü anova analizi yapılmıştır. Analizler sonucunda, 203 işletmeden 78 tanesinin sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skorunun 0,50 ve üzerinde olduğu, sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru ile sürdürülebilirlik raporu yayımlama, entegre rapor yayımlama, kurumsal yönetim endeksinde işlem görme, sürdürülebilirlik endeksinde işlem görme arasında pozitif yönlü bir ilişki, halka arz endeksinde işlem görme ve pazar arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiş, alt sektörlerin sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru arasında herhangi bir farklılık tespit edilememiştir. Ayrıca, uyum skorunun hesaplanması için yapılan içerik analizi sırasında, incelenen işletmelerin önceki yıllarda global standartlar doğrultusunda raporlama yaptıkları halde 2021 ve 2022 yıllarında sadece sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporu yayımladıkları; incelenen raporların bazılarında uyum gösterilmeyen ilkelere ilişkin olarak yapılan açıklamaların yeterli olmadığı görülmüştür. Sonuç itibariyle, global standartlar seviyesine getirilen sürdürülebilirlik ilkeleri uyum çerçevesi doğrultusunda hazırlanan uyum raporunun niteliğinin denetlenmesi durumunda sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporundan beklenen faydanın sağlanabileceğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi, Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Raporu, Sürdürülebilirlik Raporlaması, Türkiye, Borsa İstanbul (BİST)

Sustainability Principles Compliance Report and Factors Affecting Reporting: A Review in BIST Manufacturing Sector

Öz

Reporting on sustainability issues, which is done on a voluntary basis in many countries, has begun to take its place in the legal systems of countries due to increasing stakeholder expectations. In other words, legal regulations are made by countries regarding the reporting of businesses on sustainability issues. One of these legal regulations is the regulation regarding the sustainability principles compliance report made by the Capital Markets Board (CMB) in our country. The "Communiqué on Amendments to the Corporate Governance Communiqué (II-17.1)" prepared by the CMB. The first article of this Communiqué stipulates that businesses subject to corporate governance principles are subject to sustainability principles and that they must include the disclosures within the framework of sustainability principles compliance in their corporate governance principles compliance reports. In addition, the sustainability principles compliance framework and sustainability report format have been published by the CMB. Sustainability Principles Compliance Framework is a guide that includes the principles that companies whose shares are traded on the stock exchange and are subject to corporate governance principles will be based on in reporting their activities and the impacts they create on the environment, social and governance activities in a certain period. Companies must report information regarding their environmental, social and governance activities for 2020 starting from 2021, in accordance with the principles in this guide and the published reporting format. In this study, it is aimed to examine the sustainability principles compliance framework published by the Capital Markets Board of Turkey (CMB), to analyze the relationship between the sustainability principles compliance score calculated for the companies traded in the BIST Manufacturing Sector and publishing a sustainability report, publishing an integrated report, index on which it is traded and market in which it is traded and to investigate whether there is a difference in terms of sustainability principles compliance score between sub-sectors. At the time of this study, it was seen that there was only one study on the sustainability principles compliance report, which is specific to our country and is relatively new in practice since it is required to be published as of 2021. In the relevant study, the sustainability principles compliance report was examined in terms of form and content, and similarities and differences were tried to be revealed. In this study, it is aimed to qualitatively examine the sustainability principles compliance report, analyze the factors affecting the reporting, and analyze whether there are differences in terms of compliance score between sectors. In this respect, this study contributes to the literature. . Content analysis, correlation analysis and regression analysis were used as research methods. In the study, the sustainability principles compliance reports of the companies in the sample for the year 2022 were subjected to content analysis based on the principles included in the sustainability principles compliance report; sustainability principles compliance score was calculated for the companies in the sample using dummy variables; correlation analysis was performed to analyze the relationship between the sustainability principles compliance score and the status of publishing sustainability reports and integrated reports, sectors and markets traded, and one-way anova analysis was performed to analyze whether there is a difference between sustainability principles compliance scores by sub-sectors using SPSS 26 program. As a result of the analysis, it was found that 78 out of 203 companies have a sustainability principles compliance score of 0.50 and above, there is a positive relationship between sustainability principles compliance score and publishing sustainability reports, publishing integrated reports, being traded in the corporate governance index, being traded in the sustainability index, and a negative relationship between being traded in the public offering index and the market, and no difference was found between the sustainability principles compliance score of the sub-sectors. In addition, during the content analysis conducted to calculate the compliance score, it was found that the examined companies only published sustainability principles compliance reports in 2021 and 2022, although they reported in line with global standards in previous years; In some of the reports examined, it was observed that the explanations made regarding the principles that were not complied with were not sufficient. As a result, it is possible to say that the expected benefit from the sustainability principles compliance report can be achieved if the quality of the compliance report prepared in line with the sustainability principles compliance framework brought to the level of global standards is inspected.

Anahtar Kelimeler

Sustainability Principles Compliance Framework, Sustainability Principles Compliance Report, Sustainability Reporting, Türkiye, Borsa Istanbul (BIST)

Kaynakça

• Akbaş, F. (2022). Sürdürülebilirlik Uyum Çerçeve Raporu ve BİST'te İşlem Gören Bankalar Üzerine Bir İnceleme. The Journal of International Scientific Researches, 7(Ek), 13-26. https://doi.org/10.23834/isrjournal.1185433
• Association of Chartered Certified Accountants. (2023). Things You Need To Know: Sustainability Reporting. Erişim adresi: https://www.accaglobal.com/gb/en/student/sa/professional-skills/masterclass-sustainability-reporting.html
• Avrupa Parlementosu. (2022). Directive (EU) 2022/2464 of the European Parliament and of the Council- amending Regulation (EU) No 537/2014, Directive 2004/109/EC, Directive 2006/43/EC and Directive 2013/34/EU, As Regards Corporate Sustainability Reporting. Erişim adresi: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32022L2464
• Birleşmiş Milletler. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf
• Birleşmiş Milletler. (2023). Sustainability. Erişim adresi: https://www.un.org/en/academic-impact/sustainability
• Borsa İstanbul. (2014). Şirketler İçin Sürdürülebilirlik Rehberi. Erişim adresi: https://www.borsaistanbul.com/data/kilavuzlar/surdurulebilirlik-rehberi.pdf
• Borsa İstanbul (2015). Borsa İstanbul Sürdürülebilirlik Platformu Bildirgesi Platform Üyeleri Tarafından İmzalandı. Erişim adresi: https://www.borsaistanbul.com/tr/duyuru/516/borsa-istanbul-surdurulebilirlik-platformu-bildirgesi-platform-uyeleri-tarafindan-imzalandi
• Budayoğlu Yılmaz, B., Aydoğmuş, M., Karbaş, M. & Şar, O. (2020). Şirketler İçin Sürdürülebilirlik Rehberi 2020-Gelecekte Var Olmak-Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetim (ÇSY) Faktörlerinin Raporlanması ve İletişimi. Borsa İstanbul. Erişim adresi: https://www.borsaistanbul.com/files/Surdurulebilirlik_Rehberi_2020.pdf
• Borsa İstanbul (2020, 2 Ekim). SPK “Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi”ni Yayınladı. Erişim adresi: https://www.borsaistanbul.com/tr/duyuru/3175/spk-surdurulebilirlik-ilkeleri-uyum-cercevesini-yayinladi
• Borsa İstanbul. (2023). Sürdürülebilirlik Endeksleri. Erişim adresi: https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/165/bist-surdurulebilirlik-endeksleri
• Dyllick, T., & Hockerts, K. (2002). Beyond the Business Case for Corporate Sustainability. Business Strategy and the Environment, 11, 130-141. https://doi.org/10.1002/bse.323
• Global Reporting Initiative-GRI. (2000-2006). Sürdürülebilirlik Raporlaması İlkeleri. Erişim adresi:https://www.globalreporting.org/
• Hoffman, M. (2013). Integrated Reporting in Practice: The South African Story. KPMG International. Erişim adresi: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2013/04/the-south-african-story.pdf
• Kamuyu Aydınlatma Platformu - KAP. (2023). Sektörler. Erişim adresi: https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler
• McClla-Leacy, J., Shulman, J., & Threlfall, R. (2022). Big Shifts, Small Steps-Survey of Sustainability Reporting 2022. KPMG International. Erişim adresi: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/xx/pdf/2023/04/big-shifts-small-steps.pdf
• Özsözgün Çalışkan, A. (2012). İşletmelerde Sürdürülebilirlik ve Muhasebe Mesleği İlişkisi. Mali Çözüm Dergisi, 112, 133-160. Erişim adresi: https://archive.ismmmo.org.tr/YAYINLAR/MALI_COZUM/MALICOZUM112.pdf
• PWC. (2023). ESG Reporting and Preparation of a Sustainability Report. Erişim adresi: https://www.pwc.com/sk/en/environmental-social-and-corporate-governance-esg/esg-reporting.html
• Sofyalıoğlu, Ç. & Sürücü, E. (2018). Corporate Sustainability Performance Measurement: An Application on Home Appliance Firm. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 461-484. https://doi.org/10.16953/deusosbil.418845
• SPK. (2023a). Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi. Erişim adresi: https://spk.gov.tr/data/63a17b1a8f95db0fa40e3309/s%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilirlik%20ilkeleri%20uyum%20cercevesi.pdf
• SPK. (2023b). Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=19225&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5
• SPK. (2023c). Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Raporu Formatı. Erişim adresi: https://spk.gov.tr/surdurulebilirlik
• Tabachnick, B.G., & Fidell, L.S. (2012). Using Multivariate Statistics (sixth ed.). Boston: Pearson. Erişim adresi:https://library.lol/main/5297C83CA3E28A95F4BD901A8F41CCA1
• The Club of Rome. (2023). History. Erişim adresi:https://www.clubofrome.org/history/