Bütüncül Eğitim Yaklaşımından Hareketle Beden Eğitimine Felsefenin Penceresinden Bakabilmek Milaslı Gad Franko Örneği

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 1 - 17

Seval Yinilmez Akagündüz , Ümüt Akagündüz

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1479549

Öz

Osmanlı kültürü ile Türk kültürünü kendi değerleri bağlamında bütünleştirmeyi amaçlayan Milaslı Gad Franko, kültürel renkliliğimizin belirgin karakterlerinden birisidir. Franko, İmparatorluktan Ulusal Devlete uzanan sürecin tanıklarından birisi olarak “Türk Hukuk Tarihinin” yanında “Türk Eğitim Tarihine” de katkılar sunmuştur. 1880-1954 yılları arasında yaşayan Milaslı Gad Franko’nun 1326 (1910/1911) yılında kaleme aldığı “Muallimlere” isimli çalışması, genelde II. Meşrutiyet yılları eğitim anlayışının; özelde ise dönemin beden eğitimi anlayışının aydınlatılmasını sağlamaktadır. 1908-1918 yılları arasında pek çok alanda olduğu gibi eğitim alanında da yeni adımlar atılmıştır. İttihatçıların dolaylı ve doğrudan yollarla uyguladıkları ekonomik, toplumsal, siyasi politikalar devleti kurtarabilme kaygısından hareket etmiştir. Bu kaygının etrafında çok yönlü adımların eğitim-öğretim politikaları üzerinde de belirginleştikleri görünmektedir. Sağlıklı, zinde nesiller yaratabilme çabasının eğitim-öğretim politikaları bağlamında tartışıldığı noktalardan birisi ise beden eğitimi ve jimnastiktir. Bedeni güçlendirme ve zinde kılma kaygısı çerçevesinde Batılı tarzda eğitim veren okullarda jimnastik eğitimi yaygınlaşmıştır. Bu araştırmanın amacı, Franko’nun “Muallimlere” adlı eserini bir fon olarak kullanmak koşuluyla bütüncül eğitim yaklaşımının beden eğitimindeki yerini açığa çıkarabilmektir. Bu amaçtan hareketle “Muallimlere” adlı eserde beden eğitimi konusundaki cümleler analitik felsefe bağlamında irdelenerek meta analizler yapılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yaklaşımı kullanılmıştır. 261 sayfalık “Muallimlere” adlı eserden amaçlı örneklem kullanılarak beden eğitimine ayrılan birinci bölüm irdelenmiştir. Çalışmanın verileri içerik analiziyle “Bütüncül Eğitim: Rebelais, Rousseau, Pestalozzi ve Frobel’in Eğitim Düşüncesi”, “Milaslı Gad Franko Kimdir?”, “Milaslı Gad Franko’da Bedenin Eğitimi” adlı üç alt başlık altında analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda eğitim biliminin felsefi boyutuyla yaygınlaşmasını amaçlayan Franko’nun sağlıklı, ahlaklı, ruhu ve bedeniyle eksiksiz nesiller yetiştirme sürecinde bütüncül eğitimin kaçınılmaz olduğu vurgusunun düşünce tarihinde geçmişten günümüze iz bırakan bir yaklaşım olduğu anlaşılmıştır. Araştırma bulgularına göre Franko, mesleği ne olursa olsun insanın sağlıklı ve güçlü olması gerektiğini belirtmiştir. Bedenin eğitimi ve sağlığı, zihni ve ahlaki eğitimin gelişiminin anahtarı olup öğretmenlere bu noktada dikkate değer görevler düşmekteydi. En başta öğretmenler, vatanın çocuklarına bedenlerini korumanın milletin geleceğini korumakla eşdeğer olduğunu anlatarak eksiksiz, bütüncül bir eğitim noktasında yol göstermeliydiler. Diğer yandan Franko okullarda beden eğitimi ve sağlık eğitimi verilmesinin gerekliliğinin yanında aile içi eğitimde de beden eğitiminin önemsenmesini arzulamıştır. Okullardaki jimnastik eğitiminin değerini vurgulayan Franko, jimnastik ile oyun oynayamayan çocuklar için oyunlarla eğitim ruhunun dönüştürülebileceğini aktarmıştır. Daha sağlam ve zinde askerlere duyulan gereksinimler dünya çapında artan militarist eğilimlerle bütünleşerek anneden çocuklara uzanan sağlıklı nesil anlatımlarını yoğunlaştırmıştır. Bu yeni sağlıklı nesillere ulaşabilmek için sağlık bilgisinin yaygınlaştırılması, salgın hastalıklarla mücadele edilmesi ve jimnastiğin beden eğitimi noktasında yarattığı fırsatlardan yararlanılabilmesi zaruriydi. Franko gibi II. Meşrutiyet yılları aydınları için geleceğin yurtsever nesilleri çağın şartlarına göre zihnen, ahlaken ve bedenen bütüncül şekilde yetiştirilmeliydi. II. Meşrutiyet ile eğitim-öğretim politikalarının ve eğitim-öğretim araçlarının farklılaşmasının getirdiği yeni olanaklar ve pratikler, aydın ve bürokratların zihninde yeni kırılmalar yarattı. Vatansever nesillerin nasıl yaratılarak kalıcılaştırılabilecekleri irdelendi. Eğitimin fiziksel, ahlaki ve düşünsel motifler etrafında güçlü bir değerlendirmeye tabi tutulduğu bu dönemde Milaslı Gad Franco gibi isimler belirleyici katkılar sağladılar.

Anahtar Kelimeler

Bütüncül eğitim, holistik yaklaşım, II. Meşrutiyet Dönemi, beden eğitimi, eğitim felsefesi

A Philosophical Perspective on Physical Education based on Holistic Education: Gad Franco of Milas

Öz

Gad Franko of Milas, an intellectual of an advanced period who aimed to integrate Ottoman culture and Turkish culture in the context of its own values, is one of the strong characters of our cultural colourfulness. Franko, one of the witnesses of the transformation from the Empire to the National State, is one of the distinct figures of Turkish Legal History and Turkish Education History. Gad Franko of Milas, who lived between 1880-1954, wrote his work "Muallimlere" in 1326 (1910/1911), which embodies the understanding of education in the Second Constitutional Monarchy Period in general and the understanding of physical education in particular. Between 1908 and 1918, new steps were taken in education, as in many other fields. The Unionists implemented economic, social, and political policies with the significant objective of saving the state. These policies also included education and training policies. The focus on creating healthy and fit generations was evident in these policies, particularly in physical education. As a result, physical education became a topic of discussion within the context of education and training policies. Providing education in the Western style within the framework of the concern to strengthen and invigorate the body of gymnastics education in schools is widespread. This research aims to reveal the effect of the holistic educational approach in physical education on using Franco's work "Muallimlere" as a background. For this purpose, the sentences related to physical education in "Muallimlere" were analyzed in the context of analytic philosophy and meta-analyzed. A document analysis approach using qualitative research methods was used in the study. The first chapter on physical education was analyzed using a targeted sample from the 261-page work "Muallimlere." The study data were analyzed under three sub-headings through content analysis.Findings of the study "Holistic Education: On the Axis of Educational Thinking by Rabelais, Rousseau, Pestalozzi and Frobel" "Who is Gad Franko of Milas?" and "Physical Education in Gad Franko of Milas." The study revealed that Franko's focus on a philosophical dimension to education was crucial in raising healthy and moral individuals with a balanced mind and body. This approach has significantly influenced the history of thought from past to present. According to the research findings, Franco stated that man must be healthy and robust regardless of profession. First, the education and health of the body are necessary to educate the mind or morality. In addition to this, Franco says that teachers have a notable duty in their work. First, teachers teach to know the value of the bodies of the children of the homeland and the nation's future by saying that it is necessary; he also revealed that physical education is indispensable at the point of providing a complete education. On the other hand, Franko mentioned the importance of physical education and health knowledge in schools and wanted to remind his readers of the importance of informal education in the family. Franko emphasized the importance of gymnastics education in schools and added that gymnastics should be transformed into education through games for children who cannot stop playing. For the intellectuals of the Second Constitutional Monarchy period, the patriotic generations of the future should not only be educated mentally, morally, and physically by the conditions of the age. The need for more robust and fitter soldiers, as well as the increasing militaristic tendencies around the world, intensified the narratives of a healthy generation, starting from the mother and extending to the children. To acquire these new healthy generations, it was concluded that health information had to be disseminated, epidemics had to be curbed, and gymnastics had to be made a dense practice. The practices brought by the new opportunities created by the transformation of education-training policies and education-training tools with The Second Constitutional Monarchy Period are healthy in the minds of intellectuals and bureaucrats. He questioned how patriotic generations can be created and made permanent. Education was spoken about by many intellectuals who held pens, read, wrote, and drew. It is one of the core areas where comments are made. In these years, when education was subjected to an advanced evaluation around physical, moral, and physical motives, those who expressed their opinions said that one of the names who wrote works on education was Gad Franco of Milas.

Anahtar Kelimeler

Holistic education, holistic approach, Second Constitutional Monarchy Period, physical education, philosophy of education

Kaynakça

• Akagündüz, Ü. (2015), II. Meşrutiyet döneminde kadın olmak, İstanbul: Yeni İnsan Yayınları.
• Akagündüz, Ü. (2016), II. Meşrutiyet döneminde toplumsal bir sorun olarak sıtma ve sıtmadan korunma çareleri. Kebikeç, 10(41), 95-123. Erişim Adresi: https://search.trdizin.gov.tr/en/yayin/detay/211580/ii-mesrutiyet-doneminde-toplumsal-bir-sorun-olarak-sitma-ve-sitmadan-korunma-careleri
• Akyüz, Y. (2016), Türk eğitim tarihi, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Alabaş, R. (2019). Moral values in school textbooks during the second constitution and early republican periods: The case of the lectures on morality. International Online Journal of Educational Sciences, 11(3), 73-86. Erişim Adresi: https://iojes.net/Makaleler/594bf0b3-4e7e-4842-a6e0-9ab43dd4159c.pdf
• Alkan, M.Ö. (2011). Osmanlı idman bayramından Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramına. Toplumsal Tarih Dergisi, 211. 30-40.
• Arıkan, R. (2013). Araştırma yöntem ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Aristoteles (1996) Metafizik. (A. Arslan, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Aristoteles (1997). Nicomakhosa etik. (S. Babür, Çev.). İstanbul: Ayraç Yayınevi.
• Ateş, S.Y. (2012). Asker evlatlar yetiştirmek: II. Meşrutiyet Dönemi’nde beden terbiyesi, askeri talim ve paramiliter gençlik örgütleri. (1. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bali, R.N. (2013). Unutulmuş Bir Fikir Adamı ve Hukuk Alimi: Milaslı Gad Franko, İstanbul: Libra Kitap.
• Baudrillard, J. (2004). Tam ekran. (B. Gülmez, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baudrillard, J. (2013). Sessiz yığınların gölgesinde. (O. Adanır, Çev.). Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (H. Aydın, Çev.). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Bloch, E. (2002). Rönesans felsefesi. (H. Portakal, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Christianson, G. E. (2000), Isaac Newton ve bilimsel devrim. (C. Kaplan, Çev.). İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Çakan, A. (2022). Selim Sırrı (Tarcan)’ın bakış açısından hareketle olimpiyat oyunları. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (UTAD), 6(2). 135-162. https://doi.org/10.47088/utad.1135228
• Çokak, T. (2019). Osmanlı Devleti’nde jimnastikhaneler ve faaliyetler. (Yayın No: 601314)(Yüksek lisans tezi), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Çotuksöken, B., & Babür, S. (2000). Ortaçağ'da felsefe. Kabalcı Yayınevi.
• Deniz, Ü. (2019). Batı pedagojisinde eğitim felsefesinde önemli simalar: Platon, Aristo, Rousseau, Pestalozzi, Frobel, Herbart. Eğitim Felsefesi. (E. Terzi, Çev.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Descartes (1984), Metot üzerine konuşma, (K. Sahir Sel, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Dini, F. (2022). Bütüncül eğitim. (S. E. Eyigürbüz, Çev.). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Dolgun, M. C. (2020). Milaslı Gad Franko'nun Hukuki Bilgiler Mecmuası (Eski Harfli Sayıların Makale Fihristi ve Yazar Dizini, Eylül 1926-Kasım 1928), Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, 29, 163-199.
• Dumont, J. P. (2021). Felsefe tarihi, kurucu düşünceler. Presokratikler. (İ. Yerguz, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dürüşken, Ç. (1995). Eskiçağda spor. İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Ergin, O. (1977). İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye ve Sanat Müesseseleri Dolayısıyla Türkiye Maarif Tarihi Cilt 1-2, İstanbul: Eser Matbaası.
• Erhat A. (1996). İşte İnsan (Ecce Homo). İstanbul: Adam Yayınları.
• Frankena, W. (2007). Etik. (A. Aydın, Çev.) Ankara: İmge Yayınevi.
• Franko, M.G. (1326/1910-1911). İrfan ve terbiye bahisleri külliyatı: Muallimlere, İstanbul: Mizanül-Hukuk Matbaası.
• Gilson, E. (2005). Ortaçağ felsefesinin ruhu. (Ş. Öcal, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Günay, N. (2017). Osmanlı Devleti’nde kurulan spor cemiyetleri ve jimnastik derslerinin milliyetçilik hareketlerindeki rolü. Belleten, 81(292), 917-946. https://doi.org/10.37879/belleten.2017.917
• Hilav, S. (2010). Felsefe el kitabı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (2000), İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1959), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kanad, H. F. (1963). Pedagoji tarihi, İstanbul: MEB Yayınları.
• Kodal, T. (2020). Musul Meselesi Sürecinde Milaslı Gad Franko ve Çalışmaları, Belgi, 19, 1806-1828. https://doi.org/10.33431/belgi.654249
• Kuhn, T. (2003). Bilimsel devrimlerin yapısı. (N. Kuyaş, Çev.). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Kuhn, T. (2007). Kopernik devrimi. (D. Bayrak, H. Turan, S. K. Çelik, Çev). Ankara: İmge Yayınları.
• Laura, F. & Gilberto, G. (1961). Galileo and the scientific revolution. New York.
• Maclntyre, A. (2001). Erdem peşinde. (M. Özcan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Maury, J. P., Galilei (2006). Yıldızların habercisi. (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Mill, J. S. (2017). Faydacılık. (G. Murteza, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Morin, E. (2013). Geleceğin eğitimi için gerekli yedi bilgi, (H. Dilli, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özçakır, S. (2013). II. Meşrutiyet dönemi beden eğitiminde çağdaş dönüşümler. (Yayın No: 336097)(Doktora tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün, S. B. Demir Çev. Ed.) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Platon. (2002) Devlet. (H. Demirhan, Çev.). Çev. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar. (D. Bayram, Z. Akyüz, H.B. Arslan) Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Ross, D. (2002). Aristoteles. (A. Arslan, İ. O. Anar, Ö. Kavasoğlu, Z. Kurtoğlu, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Rousseau, J.-J. (2009). Emile. (İ. Yerguz, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Ruffer, A. (1962). Pestalozzi ve devrim, (İ. H.Tonguç, F. Gündüzalp, R.İnan, Çev.). İstanbul: İmece Yayınları.
• Shouler, K. (2016). Her yönüyle felsefeyi anlamak. (E. Çakıruylası, Çev.). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Spencer, D. (2013). Zihin, ahlak ve beden eğitimi, (Mehmet Münir [Ertegün), Çev.). (İ. Balcı, S. Kaymakcı, Ö. F. Sönmez, Yay. Haz.). Ankara: Pegem Yayınevi.
• Şahinoğlu, S. (2022). Eğitimde holistik (bütünsel) yaklaşım. Kars: Ertem Kafkars Eğitim Yayınları.
• Tarcan, S. S. (1946). Hatıralarım. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Topdemir, H. & Yinilmez Akagündüz, S. (2013). Galileo: Dünyayı döndüren adam. İstanbul: Say Yayınları.
• Warburton, N. (2023). Felsefenin kısa tarihi. (İ. Taşçıoğlu, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Yıldıran, İ. (2012, 31 Mayıs-2 Haziran). Gazi’ye giden yol: Türkiye’de spor yüksek öğretiminin kurumsal ve düşünsel öncelleri. II. Uluslararası Beden Eğitimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi, Ankara.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yinilmez Akagündüz, S., & Akagündüz, Ü. (2023). Milaslı Gad Franko’nun “Muallimlere” adlı eserinden hareketle düşünce eğitimi ile ahlâk eğitimine felsefi bir bakış. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 19(39), 1367-1405. Erişim Adresi: https://ctad.hacettepe.edu.tr/19_39/12.pdf