TEPECİK-ÇİFTLİK NEOLİTİK TOPLULUĞUNDA SÜTTEN KESME SÜRECİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 1, 169 - 196, 25.07.2017

Ali Metin Büyükkarakaya , Ali Akın Akyol , Kameray Özdemir

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.306223

Cited By: 4

Öz

    Sütten kesme süreci
bebeklik döneminin önemli evrelerinden biridir ve farklı boyutlarıyla
antropolojik araştırmaların konusu olmuştur. Günümüzde olduğu gibi geçmişte
yaşamış arkeolojik topluluklarda da sürecin nasıl gerçekleştiğinin anlaşılması
bu alandaki çeşitli uygulamaların farkında olmak için önemlidir. Bu çalışmada
Orta Anadolu’da yer alan ve neolitik döneme tarihlendirilen Tepecik-Çiftlik
topluluğu sütten kesme süreci açısından incelenmektedir. Yaşları yenidoğandan 14’e
uzanan 32 bireyin eser element analizleri yapılmış, temelde stronsiyum (Sr) ve
kalsiyum (Ca) elementlerinin kemiklerdeki ile diyetteki miktarlarının belirlenmesi
ile sütten kesme süreci değerlendirilmiştir. İnceleme
sonucunda Tepecik-Çiftlik neolitik topluluğunda sütten kesme sürecinin yaklaşık
bir yaşında başlamış olduğu anlaşılmıştır. Anadolu’daki diğer neolitik
topluluklarla sütten kesme uygulaması açısından yapılan karşılaştırmada
Tepecik-Çiftlik Orta Anadolu neolitik toplulukları arasında yer almıştır. Diğer
arkeolojik ve antropolojik bilgilerle birlikte yapılan değerlendirme
topluluktaki sütten kesme döneminin bebek ölümlülüğü ve gömü uygulamalarıyla
ilişkili olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Süt emzirme, Bebek ölümlülüğü, Gömü uygulamaları, Eser element analizi

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• ALTUNTEK, N.S., & ERDAL, Y.S. (2013). Sub-adult graves in Şanlıurfa-Turkey: on the concept of childhood. Eurasian Journal of Anthropology, 4(1), 1-15. ARMELAGOS, G. J., GOODMAN, A.H., & JACOBS, K.H. (1991). The origins of agriculture: Population growth during a period of declining health. Population & Environment, 13(1), 9-22. ATICI, A., POLAT, S., & TURHAN, A.H. (2007). Anne sütü ile beslenme. Turkiye Klinikleri Journal of Pediatrical Sciences, 3(6), 1-5. BALKAN-ATLI, N., & BINDER, D. (2012). Neolithic obsidian workshop at Kömürcü-Kaeletepe (Central Anatolia). The Neolithic in Turkey: New excavations and new research, 3, 71-88. BEAUMONT, J., MONTGOMERY, J., BUCKBERRY, J., & JAY, M. (2015). Infant mortality and isotopic complexity: new approaches to stress, maternal health, and weaning. American journal of physical anthropology, 157(3), 441-457. BIÇAKÇI, E. (2001). Tepecik/Çiftlik Höyüğü (Niğde) ışığında Orta Anadolu Tarihöncesi kültürleri ile ilgili yeni bir değerlendirme. Tüba-Ar 4, 25 - 41. BIÇAKÇI, E., GODON, M., ÇAKAN, Y.G., (2012). Tepecik-Çiftlik. In; M. Özdoğan, N. Başgelen & P. Kuniholm (Eds.) The Neolithic in Turkey (Vol 3). Archaeology and Art Publications, İstanbul, pp.89-134. BIÇAKÇI, E., ALTINBİLEK ALGÜL, Ç., BALCI, S., GODON, M., (2007). Tepecik-Çiftlik. In; M. Özdoğan & N. Başgelen (Eds.), Türkiye’de Neolitik Dönem. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, pp. 237-253. BINDER, D. (2002). Stone making sense: what obsidian could tell about the origins of the Central Anatolian Neolithic. In; Gerard, F. and Thissen, L. (Eds), The Neolithic of Central Anatolia, Internal developments and external relations during the 9th-6th millennia cal BC. Ege Yayınları, İstanbul, pp.79-90. BUDD, C., LILLIE, M., ALPASLAN-ROODENBERG, S., KARUL, N., & PINHASI, R. (2013). Stable isotope analysis of Neolithic and Chalcolithic populations from Aktopraklık, northern Anatolia. Journal of archaeological science, 40(2), 860-867. BUIKSTRA, J.E., & UBELAKER, D.H. (1994). Standards for data collection from human skeletal remains: proceedings of a seminar at the Field Museum of Natural History. BÜYÜKKARAKAYA, A.M. (2012). Tasmasor ve İkiztepe arkeolojik topluluklarında mine hipoplazilerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafta Fakültesi Dergisi 52: 129-149. BÜYÜKKARAKAYA, A.M., ERDAL, Y. S., & ÖZBEK, M. (2009). Tepecik/Çiftlik insanlarının antropolojik açıdan değerlendirilmesi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 24, 119-138. BÜYÜKKARAKAYA, A.M., ERDAL, Y.S., ÖZBEK, M., 2012. Tepecik/Çiftlik Höyük’te Bulunan Neolitik Dönem Kolektif Gömünün Paleoantropolojik Analizi. 34. International Symposium of Excavations, Surveys and Archaeometry, Çorum, 28th May–1st June. BÜYÜKKARAKAYA, A.M. ve ERDAL, Y.S., (2014a). Tepecik-Çiftlik Neolitik Topluluğunda Beslenme ve Diş Sağlığı. 36th International Symposium of Excavations, Surveys and Archaeometry, Gaziantep, 2nd-6th June 2014. BÜYÜKKARAKAYA, A.M. ve ERDAL, Y.S., (2014b). New Data on Mortuary Practices from the Early Pottery Neolithic Site of Tepecik-Çiftlik, Central Anatolia. 20th Annual Meeting of European Association of Archaeologists, İstanbul, 10th-14th September. BÜYÜKKARAKAYA A.M., ERDAL Y.S. (2016). Tepecik-Çiftlik Neolitik Topluluğunun Nüfus Yapısı. 38. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, 23-27 Mayıs 2016, Trakya Üniversitesi, Edirne ÇAKAN, Y. (2013). Tepecik-Çiftlik Son Neolitik Dönem Mimarisi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. DETTWYLER, K.A. (2004). When to wean: biological versus cultural perspectives. Clinical obstetrics and gynecology,47(3), 712-723. DETTWYLER, K.A., & FISHMAN, C. (1992). Infant feeding practices and growth.Annual Review of Anthropology, 21(1), 171-204. DUDAY, H., CIPRIANI, A.M., & PEARCE, J.(2009). The archaeology of the dead: lectures in archaeothanatology (Vol. 3). Oxbow books. ELLISON, P.T., BOGIN, B., & O'ROURKE, M.T. (2012). Demography Part 2: Population Growth and Fertility Regulation. Human Biology: An Evolutionary and Biocultural Perspective, Second Edition, 757-803. ERDAL, Y. S. (2000). Eski Anadolu toplumlarında çocuk sağlığı ve hastalıkları. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 43(1), 5-19. ERİM-ÖZDOĞAN, A.(2007). “Çayönü”, M. Özdoğan ve N. Başgelen (Edt.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, yeni kazılar, yeni bulgular, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 57-97. FABIG, A., & HERRMANN, B. (2002). Trace elements in buried human bones: intra-population variability of Sr/Ca and Ba/Ca ratios-diet or diagenesis?.Naturwissenschaften, 89(3), 115-119. FILDES, V. (1995). The culture and biology of breastfeeding: An historical review ofWestern Europe. In Breastfeeding, Biocultural perspectives. Eds. P. Stuart-Macadam and K.A. Dettwyler.Aldne De Gruyter, New York.pp.101-125. FOUTS, H.N., HEWLETT, B.S. ve LAMB, M.E. (2005). Parent-Offspring Weaning Conflicts among the Bofi Farmers and Foragers of Central Africa 1. Current Anthropology, 46(1), 29-50. GOODMAN, A. H., & ROSE, J. C. (1990). Assessment of systemic physiological perturbations from dental enamel hypoplasias and associated histological structures. American Journal of Physical Anthropology, 33(S11), 59-110. HALCROW, S.E., & TAYLES, N. (2008). The bioarchaeological investigation of childhood and social age: problems and prospects. Journal of Archaeological Method and Theory, 15(2), 190-215. JÁNOS, I., SZATHMARY, L., NADAS, E., BENI, A., DINYA, Z., & MATHE, E. (2011). Evaluation of elemental status of ancient human bone samples from Northeastern Hungary dated to the 10th century AD by XRF. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms, 269(21), 2593-2599.DOI:10.1016/j.nimb.2011.07.016. KATZENBERG, M. A., HERRING, D., & SAUNDERS, S. R. (1996). Weaning and infant mortality: evaluating the skeletal evidence. American Journal of Physical Anthropology, 101(S23), 177-199. KROGMAN, W.M., İŞCAN, M.Y., (1986). The Human Skeleton in Forensic Medicine. Charles C. Thomas, Illionis. KYLE, J. H. (1986). Effect of post-burial contamination on the concentrations of major and minor elements in human bones and teeth—the implications for palaeodietary research. Journal of Archaeological Science, 13(5), 403-416. LARSEN, C.S. (2015). Bioarchaeology: interpreting behavior from the human skeleton (Vol. 69). Cambridge University Press. LEWIS, M.E. (2007). The bioarchaeology of children: perspectives from biological and forensic anthropology (Vol. 50). Cambridge University Press. LOTH, S.R., İŞCAN, M.Y., 1989. Morphological assesment of age in the adult: The thoracic region. In; İşcan, M.Y. (Ed.), Age Markers in the Human Skeleton. Charles C. Thomas Publisher, Illionis, pp. 105-135. LOVEJOY, C.O., MEINDL, R.S., PRYZBECK, T.R., & MENSFORTH, R.P. (1985). Chronological metamorphosis of the auricular surface of the ilium: a new method for the determination of adult skeletal age at death. American journal of physical anthropology, 68(1), 15-28. MAYS, S. (2003). Bone strontium: calcium ratios and duration of breastfeeding in a Mediaeval skeletal population. Journal of Archaeological Science, 30(6), 731-741. McDADE, T.W., & WORTHMAN, C.M. (1998). The weanling's dilemma reconsidered: a biocultural analysis of breastfeeding ecology. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 19(4), 286-299. MEINDL, R.S., & LOVEJOY, C.O. (1985). Ectocranial suture closure: A revised method for the determination of skeletal age at death based on the lateral‐anterior sutures. American journal of physical anthropology, 68(1), 57-66. MEINDL, R.S., LOVEJOY, C.O., MENSFORTH, R.P., & WALKER, R. A. (1985). A revised method of age determination using the os pubis, with a review and tests of accuracy of other current methods of pubic symphyseal aging. American Journal of Physical Anthropology, 68(1), 29-45. NICHOLSON, R.A. (1996). Bone degradation, burial medium and species representation: debunking the myths, an experiment-based approach. Journal of Archaeological Science, 23(4), 513-533. ÖZBAŞARAN, M. (2012). “Aşıklı”, M. Özdoğan, N. Başgelen and P. Kuniholm (eds.) The Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research. Central Turkey: 135-158. Istanbul. ÖZBEK, M. ve ERDAL, Ö.D.(2006). Anadolu’nun bazı Neolitik ve Kalkolitik topluluklarında bebek ölümleri ve olası nedenleri. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 6: 41-52. ÖZDEMİR, K. (2008). İkiztepe Tunç Çağı Topluluğunda Element Analiziyle Beslenme Yapısının Belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara. ÖZDEMİR, K., & ERDAL, Y.S. (2009). Erken Tunç Çağı İkiztepe topluluğunda stronsiyum-kalsiyum oranı ile sütten kesme yaşının belirlenmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 52, 128-140. ÖZDEMİR, K., ERDAL, Y.S., BÜYÜKKARAKAYA, A.M. (2010). İkiztepe çocuklarında beslenme ve büyüme. Arkeometri Sonuçları Toplantısı 25: 375-398. PEARSON, J.A., HEDGES, R.E.M., MOLLESON, T.I., & ÖZBEK, M. (2010). Exploring the relationship between weaning and infant mortality: an isotope case study from Aşıklı Höyük and Çayönü Tepesi. American Journal of Physical Anthropology, 143(3), 448-457. RADOSEVICH S.C. (1993). The six deadly signs of trace element analysis: a case of wishful thinking in science. In: Sandford MK (ed). Investigation of Ancient Human Tissue. Chemical Analyses in Anthropology. Langhorne, PA: Gordon and Breach Science Publishers, 269-332. RICHARDS, M.P., PEARSON, J.A., MOLLESON, T.L., RUSSELL, N., & MARTIN, A. (2003). Stable isotope evidence of diet at Çatalhöyük, Turkey. J Archaeol Sci,30, 67-76. RIVERA J., HARLEY J.H. (1965). The HASL bone program: 1961- 1964, United States Atomic Energy Commission Health and Safety Laboratory Report; No: 163. SALMON, M.E. 1970. An X-Ray Fluorescence Method for Micro-Samples, IIC-American Group Technical Papers from 1968 through 1970; IIC-American Group: New York, 31-46. SELLEN, D.W. (2007). Evolution of infant and young child feeding: implications for contemporary public health. Annu. Rev. Nutr., 27, 123-148. SELLEN, D. W., & SMAY, D.B. (2001). Relationship between subsistence and age at weaning in “preindustrial” societies. Human Nature, 12(1), 47-87. SCRIMSHAW, N. S., & SANGIOVANNI, J. P. (1997). Synergism of nutrition, infection, and immunity: an overview. The American journal of clinical nutrition,66(2), 464S-477S. SILLEN, A, SMITH, P. 1984. Weaning patterns are reflected in strontium-calcium ratios of juvenile skeletons. J Archaeol Sci; 11: 237-245. SMITH, B.H. (1989). Dental development as a measure of life history in primates. Evolution, 43(3), 683-688. STIPISIC, A., VERSIC-BTARINCEVIC, M., KNEZOVIC, Z., AND SUTLOVIC, D. (2014). Metal content in medieval skeletal remains from Southern Croatia. Journal of Archaeological Science Vol 46: 393–400. DOI: 10.1016/j.jas.2014.03.032 STUART-MACADAM, P. (1995). Breastfeeding in prehistory. In Breastfeeding, Biocultural perspectives. Eds. P. Stuart-Macadam and K.A. Dettwyler.Aldne De Gruyter, New York.pp.75-99 SZOSTEK K., GLAB, H., LORKIEWICZ, W., GRYGIEL R, BOGUCKI, P. (2005). The diet and social paleostratigraphy of Neolithic agricultural population of the Lengyel culture from Oslonki (Poland). Przeglad Antropologiczny–Anthropological Review, 68: 29–41. ŞEVKETOĞLU, M. (2006). Cypro-Anatolian relations in the 9th millenium BC: Akanthou/Tatlisu rescue excavation. Anatolia, 30, 119-136. SEVKETOGLU, M. (2008). Early settlements and precurement of raw materıals-new evidence based on research at akanthou-arkosykos (tatlısu-cıftlıkduzu), northern cyprus. TUBA-AR-Turkısh Academy Of Scıences Journal Of Archaeology, 11, 63-72. TEKİN, H. (2016). “Domuztepe 2014 Kazılarının İlk Sonuçları” Anadolu Prehistorya Araştırmaları Dergisi-APAD 2, 57-81. UBELAKER, D. H. (1989). Human Skeletal Remains. Manuals on Archaeology 2. Smithsonian Institution, Washington. UNICEF (2010). Facts for life (Fourth edition). Unicef. UYSAL, G. (2004). Sütten kesme yaşı ile fizyolojik stres göstergesi “Harris Çizgileri” arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt 21 Sayı 2: 159-170 WEA (WORKSHOP OF EUROPEAN ANTHROPOLOGISTS). (1980). Recommedation for age and sex diagnosis of skeletons. Journal of Human Evolution 9, 517-549. VICTORA, C.G., & BARROS, A.J.D. (2000). Effect of breastfeeding on infant and child mortality due to infectious diseases in less developed countries: a pooled analysis. The Lancet, 355(9202), 451. WHO (WORLD HEALTH ORGANIZATION) (2013). Short-term effects of breastfeeding: a systematic review on the benefits of breastfeeding on diarrhoea and pneumoniamortality.http://www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/breastfeeding_short_term_effects/en/ WICKES, I.G. (1953). A History of Infant Feeding: Part IV—Nineteenth Century Continued. Archives of disease in childhood, 28(141), 416. WOOD, J.W., MILNER, G.R., HARPENDING, H.C., WEISS, K. M., COHEN, M.N., EISENBERG, L.E., ... & KATZENBERG, M.A. (1992). The osteological paradox: problems of inferring prehistoric health from skeletal samples [and comments and reply]. Current anthropology, 33(4), 343-370. ZAPATA, J., PÉREZ-SIRVENT, C., MARTINEZ-SÁNCHEZ, M.J., TOVAR, P. (2006). Diagenesis, not biogenesis: Two late Roman skeletal examples. Science of Total Environment, 369: 357–368.