ORTA ÇAĞ’DA BİZANS EL YAZMALARINDA GÖRÜLEN ÖRGÜ KOMPOZİSYONLARI

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 2, 1137 - 1158, 17.12.2017

Esra Keskin , İlkgül Kaya Zenbilci

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.332586

Cited By: 2

Öz

Orta Çağ’a tarihlenen Bizans el yazmalarında görülen örgü
kompozisyonları erken dönemlerden itibaren süsleme amacıyla kullanılmıştır. El
yazmalarındaki örgü kompozisyonlarının biçimsel açıdan, çoğu zaman birbirini
tekrar ettiği ya da birbirine çok benzediğini görmek mümkündür. Bu özellik,
Bizans sanatının özgün karakterini yansıtmaktadır. Burada, Bizans sanatında sıklıkla
kullanılan örgü kompozisyonlarının minyatürlü el yazmalarındaki örnekleri ele
alınmıştır. Bazı örnekler, üst marjda yer alır, bir metnin giriş sayfasını
süsler ve bir geometrik formun etrafında birbirini tekrar ederek diyagonal
örgüler oluşturan karmaşık kompozisyonlar meydana getirir. Bazı örnekler ise farklı
konuları içeren metinler arasında bir ayraç görevi görür ve ikili ya da üçlü
örgülerden oluşan basit ve tipik kompozisyonlar olarak karşımıza çıkar. Bazı
örgü motiflerinin bitkisel motiflerle kombinasyon oluşturduğu örnekler de
vardır. Araştırmamızda örgü motifleri kategorize edilmektedir. Ele alınan
örnekler 11. yüzyıl-15. yüzyıl arasında kaleme alınan el yazmalarındaki örgü
kompozisyonlarından oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Orta Çağ, Bizans, El Yazması

Kaynakça

• ALAND, Kurt. (1994), Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neuen Testaments. Berlin ve New York.
• ALPASLAN, Sema. (1996), Antalya’nın Demre (Kale) İlçesindeki H. Nikolaos Kilise’sinde Dini Ayinle İlgili Plastik Eserler, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• ALPASLAN, Sema. (1996), “Demre Aziz Nikolaos Kilise’sindeki Trapez Kesitli Levhalar, Levha Üstü ve Levha Kaideleri”, Adalya II, s. 235-247.
• ALPASLAN, Sema. (2001). “Architectural Sculpture in Constantinople and the Influence of the Capital in Anatolia”. Byzantine Constantinople Monuments, Topography, and Everyday Life, , Leiden, Boston, Köln: Brill, s. 187-201.
• BLAKE, Marion Elizabeth. (1936), “Roman Mosaics of the Second Century in Italy”, Memories of the American Academy in Rome 13, s. 67-214.
• CATALOGUE. (1844), Catalogue of Additions to the Manuscripts in the British Museum, 1841-1845. Londra.
• CATALOGUE. (1845), Catalogue of Additions to the Manuscripts in the British Museum, 1841-1845. Londra.
• CATALOGUE. (1907), Catalogue of Additions to the Manuscripts in the British Museum, 1900-1905. Londra.
• CATALOGUE. (1977), The British Library Catalogue of Additions to the Manuscripts, 1756-1782. Londra.
• CAPIZZI, Carmello. (1997), Anicia Giuliana, la committente (c. 463-c. 528). Editoriale Jaca Book.
• CUTLER, Anthony.(2010), Bizans’ta İhtişam ve Lüksün Vazgeçilmezliği. Bizantion’dan İstanbul’a Bir Başkentin 8000 Yılı. İstanbul: Sakıp Sabancı Üniversitesi, 136-155.
• DEMİRİZ, Yıldız. (2006), Örgülü Bizans Döşeme Mozaikleri. İstanbul: Yorum Sanat ve Yayıncılık.
• DUNBABIN, Katherine M. D. (1999), Mosaics of the Greek and Roman World. Cambridge University Press, fig. 88.
• EHRHARD, Albert. (1936-1952), Überlieferung und Bestand der hagiographischen und homiletischen Literatur der griechischen Kirche von dem Anfängen bis zum Ende des 16 Jahrhunderts (TU 50-52). Leipzig, vol. 2.
• GAMILLSCHEG, Ernst.- HARLFINGER, Dieter. (1981), Repertorium der griechischen Kopisten 800-1600, 1: Grossbritannien (Veröffentlichungen der Kommission für Byzantinistik 3.1) 1A. Viyana, no. 83.
• İŞLER, Bülent. (2009), Likya Bölgesi’ndeki Karabet Asarcık’taki Erken Bizans Yerleşimi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• KÖROĞLU, Gülgün- KESKİN, Esra. (2016), “Balatlar Yapı Topluluğu’nda Ele Geçen Doğu Roma İmparatorluğu Dönemi Taş Eserlerin Değerlendirilmesi” (Ed. Pelin Ayter, Şahinde Demirci). IV. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Prof. Dr. Hayriye Yeter Göksu Anısına Bildiriler Kitabı. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, s. 137-142.
• LAKE, Kirsopp.- LAKE, Silva. (1934), Dated Greek Minuscule Manuscripts to the Year 1200 (Monumenta Palaeographica Vetera series 1). Boston (Mass).
• LING, Roger. (1998), Ancient Mosaics. North America: Princeton University Press.
• LOVECCHIO, M. Milella. (1981). La Scultura Bizantina Dell’XI Secolo Nel Museo Di San Nicola Di Bari, Mélanges de l'Ecole Française de Rome, XCIII, 7- 87.
• MARTINELLI, Patrizia Angiolini. (1968), Altari, amboni, cibori, cornici, plutei con figure di animali e con intrecci, transenne e frammenti vari, Corpus della scultura paleocristiana, bizantina ed altomedioevale di Ravenna – 1, Roma.
• MERCANGÖZ, Zeynep. (2000), “Réflexions sur le décor sculpté byzantin d'Anatolie occidentale”, C. Pennas and C. Vanderheyde (eds.), Actes du colloque international organisé par la 2e Éphorie des antiqués byzantines et l’École française d’Athènes (6-8 septembre 2000) BCH supplement 49,la sculpture byzantine VIIe-XIIe siecle, 81-105, Athènes: Ecole Francaise d'Athenes.
• MERCANGÖZ, Zeynep. (2007), 12. Ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans (Ed. Ayla Ödekan). İstanbul: Vehbi Koç Vakfı, s.153.
• MERCATI, Silvio Giuseppe.- MERCATI, G. S. (1919), Sull ΑΝΙΚΗΩΡΩΝ ΓΕΝΟΣ Dell’acrostico Di Giuliana Anicia Nel Codige Viennese Di Dioscoride. Rivista degli studi orientali, 8 (Fasc. 1/4), 427-431.
• MOSSAY, Justin. (1987), Repertorium Nazianzenum. Orationes. Textus Graecus, 2. Codices Americae, Angliae, Austriae. Paderborn, s. 47-48.
• MUÇAJ, Skënder. (2000), “La sculpture Décorative Des IX℮-XI℮ Siécles De L’église De La Vierge À Ballısh (Glavinitza)”, La Sculpture Byzantine VII℮-XII℮ Siécles (Ed. Charalambos Pennas et Catherina Vanderheyde). Bulletin De Correspondance Hellenique Supplement 49, s. 199-213.
• NORDENFALK, Carl. (1938), Die spätantiken Kanontafel. Göteborg.
• OMONT, Henri. (1884), " Notes sur les manuscrits grecs du British Museum". Bibliothèque de l'École des Chartes 45.
• ÖTÜKEN, Semiha Yıldız. (1996), Forschungen im nordwestlichen Kleinasien: Antike und Byzantinische Denkmäler in der Provinz Bursa, Tübingen: Ist Mit Beiheft.
• PARMAN, Ebru. (2002). Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri, Eskişehir: Anadolu U¬niversitesi Yayınları.
• PEKAK, Mustafa Sacit. (1984), İstanbul’da Studios Manastırı Kilisesi (İmrahor Camii) Tarihi ve Mimarisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• RICHARD, Marcell. (1952), Inventaire des manuscrits grecs du British Museum I, Fonds Sloane, Additional, Egerton, Cottonian et Stowe, Paris.
• SERDAR, Pınar. (2010), Likya ve Pamfilya Bölgeleri’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserlerinin Motif, Bezeme Tekniği ve Malzeme Değerlendirmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• SCRIVENER, Frederick Henry Ambrose. (1894), A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament I. Londra.
• VON SODEN, Hermann. (1902-1910), Die Schriften des Neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte I. Berlin.
• SPATHARAKIS, Ioannis. (1981), Corpus of Dated Illuminated Greek Manuscripts to the Year 1453, (Byzantina Neerlandica 8). 2 vols, Leiden.
• TAKIGUCHI, Mika. (2011), "Some Greek Gospel manuscripts in the British Library: examples of the Byzantine book as holy receptacle and bearer of hidden meaning". Electronic British Library Journal . s. 2-5.
• TEKİNALP, Vahit Macit. (2000), Geç Antik Dönem Sonrasında ve Ortaçağ’da (M.S. 4.-14. Yüzyıl) Andriake Kenti, Yayınlanmamış doktora tezi: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• TEMPLE, Çiğdem (2014), "Taş Eserler Eşliğinde Sille’nin Bizans Dönemi Mimarisine İlişkin Görüşler". Art/Sanat 2, fig. 15.
• TERRY, Ann. (1988), The Sculpture at the Cathedral of Eufrasius in Porec, Dumbarton Oaks Papers, 42, 13-64.
• TEZCAN, Hülya. (1989), Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• THOMPSON, Edward Maunde, Warner, G. F. (1881), Catalogue of Ancient Manuscripts in the British Museum. Part I Greek Manuscripts. Londra.
• VAN DE VORST, Charles, Delehaye, Hippolyte. (1913), Catalogus codicum hagiographicorum Graec-orum Germaniae, Belgii, Angliae (Subsidia Hagiographica 13). Brussels.
• VASSIS, Ioannis. (2005), Initia Carminum Byzantinorum. Berlin, s. 904-905.
• WALTER, Christopher. (1997), "IC XC NI KA. The apotropaic function of the victorious Cross". Revue des études byzantines 55, s. 193-220, p. 202.
• WEITZMANN, Kurt. (1977), Late Antique and Early Christian Book Illumination. Londra.
• WEITZMANN, Kurt. (1994), Byzantium. Treasures of Byzantine Art and Culture, British Museum exhibition catalogue. Londra.
• WRIGHT, Charles E. (1972), Fontes Harleiani: A Study of the Sources of the Harleian Collection of Manuscripts in the British Museum. Londra.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• Coislin 263, ( http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b85710899?rk= 21459;2), (erişim tarihi: 23 Temmuz 2017).
• Grec 81, (http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b85710899?rk= 1459;2), (erişim tarihi: 23 Temmuz 2017).
• Cod. Gr. 518, (http://daten.digitale- sammlungen.de/~ db/0005/ bsb00058839/images/index.html?id=00058839&grosser=&fip= 193.174.98.30&no=&seite=31), (erişim tarihi: 23 Temmuz 2017).