OVAÖREN ERKEN TUNÇ ÇAĞI İNSANLARI: ANTROPOLOJİK BİR İNCELEME

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 2, 0 - 0, 07.01.2016

Tuğçe Şener , Okşan Başoğlu

Öz

 

Çalışmanın konusunu oluşturan insan iskeletleri, Nevşehir / Ovaören 2012 kazı sezonunda Topakhöyük’te yapılan kazı çalışmaları sonunda ele geçirilmiş ve Erken Tunç Çağı’na tarihlendirilmiştir. Ovaören Erken Tunç Çağı iskeletleri 13 bireyden oluşmaktadır. İskeletler antropolojik açıdan incelenmiş, bireylerde öncelikle yaş ve cinsiyet sapanmış, topluluğun paleodemografik yapısı ortaya konulmuştur. Buna göre Ovaören toplumunun  1’ini çocuk (% 8), 6’sını kadın (% 46), 4’ünü erkek (% 31) ve 2’sini yeterli cinsiyet kriteri bulunamadığı için cinsiyetleri belirlenemeyen (% 15) bireylerin oluşturduğu görülmüştür. Paleodemografik yapı diğer eski Anadolu toplumlarıyla karşılaştırılmıştır. İskelet kalıntılarında epi-genetik karakterlerin ve patolojk lezyonların varlığı saptanmıştır. Elde edilen patolojik bulgular ışığında Ovaören insanlarının genel sağlık durumu ile ilgili bilgilere ulaşılmıştır. İskeletlerde özellikle arthiritis, porotic yapılar, omurlarda osteofit ve schmorl nodülü gibi lezyonlar görülmüş, bu veriler bize, bireylerin yetersiz beslenme, günlük yaşamdaki fiziksel stres gibi olumsuz koşulların etkilerine maruz kaldıklarını düşündürmüştür. Bireyler morfolojik açıdan incelenmiş, sadece 1 kadın bireyde boy uzunluğu hesaplanabilmiştir. Bu bireyde boy uzunluğu, Pearson’a (Pearson, 1899: 169) göre 149,16; Trotter-Gleser’e (Trotter ve Gleser, 1952: 463) göre 152,05 olarak belirlenmiştir. Boy uzunluğu değeri karşılaştırdığımız çağdaşı toplumlardan çok da farklı değildir, fakat biraz daha kısadır. Ovaören bireylerine ait toplam 115 daimi diş paleopatolojik açıdan incelenmiş, % 62,60 oranında diş aşınmasına,  % 2,61 oranında diş çürüğüne, % 2,61 oranında hypoplasia ve % 8,70 oranında diştaşı oluşumuna rastlanmıştır. Aşınmalar özellikle 2 düzeyinde  (% 43, 05) yoğunlaşmaktadır. Elde edilen veriler, Ovaören insanlarının yoğun tarım toplumu olmadığını ve ağız ve diş sağlığının diğer Tunç Çağı toplumlarına göre oldukça iyi olduğunu göstermiştir. Anadolu’daTunç Çağı dönemlerine ait az sayıda iskelet materyali ele geçmektedir. Sonuç olarak bu çalışma ile arkeoloji ve antropoloji için önemli, dönemi yansıtan verilere ulaşılmıştır. 

Kaynakça

• ACSADİ, G. Y. & Nemeskeri, J. (1970), History of Human Life Span and Mortality, Akadémiai Kiadó, Macaristan: Budapeşte.
• AÇIKKOL, A. (2000), Küçük Höyük Eski Tunç Çağı İnsanlarının Paleoantropolojik Açıdan İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• AÇIKKOL, A. (2013), “Oylum Höyük Toplumunun (Orta Tunç Çağı, Kilis) Paleodemografik Yapısı” Zeitschrift für die Welt Der Türken (Journal of World of Turks). Vol 5, No 3, ss. 35-48.
• ANGEL, J.L. (1970), “Human skeletal remains at Karataş” American Journal of Archaeology, S.74, ss. 253-259.
• ANGEL, J. L., & BİSSEL, S. C. (1986). “Health and Stress in an Early Bronze Age Population. In M. I Mellink, (Ed.), Ancient Anatolia: Aspect of Change and Cultural Development” Medison: University of Wisconsin, ss. 12- 30.
• ATAMTÜRK, D., DUYAR, İ. (2010), “Resuloğlu Erken Tunç Çağı Topluluğunda Ağız ve Diş Sağlığı”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Dergisi/ Journal of Faculty of Letters, S.27, cilt. 1, ss. 33-52.
• BAŞOĞLU, O., ERKMAN, A. C. (2015). “ Diyarbakır / Salat Tepe Orta Tunç Çağı İnsanları: Antropolojik Bir İnceleme”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.8, S. 1(Baskıda).
• BAŞOĞLU, O., AKÇAY, A., GÖZLÜK KIRMIZIOĞLU, P., GÖKKOYUN, S., ŞENER, T. (2013), “Diyarbakır / Aşağısalat Höyüğü İskeletleri” Olba Dergisi, S.21, ss.27-44.
• BERRY, A. C. & Berry, R. J. (1967), “Epigenetic Variation in the Human”, Cranium. J. Anatomy, S.101(pt2), ss.361-379.
• BOUIVİLLE C., CONSTANCE WESTERMANN T.S. & NEWELL R.R. (1983), “Les Restes Humains Mesolithiques de I’Abri Corbille, Istres (Bouches du Rhone)”, Bulletins et Memoires de la Societe d’anthropologie de Paris, S.13, ss.89-110.
• BROTHWELL, D. (1972). Digging up Bones, Great Britain: BAS Printers Ltd. London.
• BUİKSTRA, J. E. & UBELAKER, D.H. (1994), “Standarts for Data Collection from Human Skeletal Remains” Arkansas Archaeological Survey Research Series, S.44.
• BÜYÜKKARAKAYA, A. M., ERDAL, Y. S. & ÖZBEK, M. (2009), “Tepecik Çiftlik İnsanlarının Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss. 119-139.
• DOĞAN, U. (2011), “Climate-controlled river terrace formation in the Kızılırmak valley, Cappadocia section, Turkey: inferred from Ar- Ar dating of quternary basalts and terraces stratigraphy”, Geomorphology, S.126, ss. 66-81.
• ERDAL, Y.S. (2000a), “Eski Anadolu Toplumlarında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, S.43, ss. 5-19.
• ERDAL, Y.S. (2000b), “Antandros İnsanlarında Ağız Sağlığı”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S.1, ss.45-55.
• ERKMAN, A. C., ŞİMŞEK N., ÇIRAK A. & KARAÖZ ARIHAN S. (2008), “Karagündüz Erken Demir Çağı Toplumunda Ağız ve Diş Sağlığı”, 23. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss.141-156.
• GÖZLÜK, P., YILMAZ H., YİĞİT A., AÇIKKOL A. & SEVİM A. (2003), “Hakkari Erken Demir Çağı İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan İncelenmesi”, 18. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss. 31-40.
• GÜLEÇ, E. (1989), “Paleoantropolojik Verilere Göre Eski Anadolu Bireylerinin Boy Açısından İncelenmesi”, 5. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss. 147-160.
• GÜLEÇ E. & DUYAR İ. (1997), “Panaztepe M.Ö. 2. Bin ve Roma Dönemi İskeletlerinin Antropolojik Analizi”, Antropoloji, S.13, ss. 179-206.
• HİLSON, S. (1990), Teeth, Cambridge University Press, New York, USA.
• İŞCAN M.Y., LOTH SR. & WRİGHT RK. (1984), “Age Estimation from the Ribby Phase Analysis: White Males” Journal of Forensic Science , S.29, ss. 1094-1104.
• İŞCAN, M.Y., LOTH S.R. & WRIGHT R.K. (1985), “Age Estimation from the Ribby Phase Analysis: White Females”, Journal of Forensic Science, S.30, ss.863.
• KROGMAN, W.M. & İŞCAN M.Y. (1986), The Human Skeleton in Forensic Medicine, Charles C Thomas Publisher Ltd. İllinois, USA.
• MAAT, G. J. R. & VAN DER VELDE, A. (1987), “The Caries-Attrition Competition”, International Journal of Anthropology, S.2, ss. 281-292.
• MARTİN, R. ve SALLER, K. (1957), Lehrbuch der Anthropologie, Band I, Güstav Fischer Verlog, Stuttgart.
• OLIVIER, G. (1969), Practical Anthropology, Charles C. Thomas Publisher, Illinois, USA.
• ORTNER, D. J. & PUTSCHAR, G. J. (1985), Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains, Simithsonian Institution Press, Washington DC.
• ORTNER, D. J. (2003), Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains, Academic Press, Londra.
• ÖZBEK, M. (1984), “Etude Anthropologique des Restes Humaines de Hayaz Höyük”, Anatolica, S.11, ss. 155-168.
• ÖZBEK, M. (2000), Çayönü’nde İnsan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Ankara.
• ÖZBEK, M. (2007a), Dişlerde Zamanda Yolculuk, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• ÖZBEK, M. (2007b), Dünden Bugüne İnsan, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara.
• ÖZBEK, M. (2011), “Aşıklı Höyük’te 2007 ve 2008 Yılı Kazı Çalışmalarında Bulunan İki İlginç İnsan İskeleti”, 26. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss. 1-13.
• ÖZCEBE, H. (2006), “Çocukluk Dönemleri ve Çocuk Sağlığının Değerlendirilmesi”, Ed. Güler, Ç., L. Akın, H.Ü. Yayınları Halk Sağlığı: Temel Bilgiler, ss. 325-335. Ankara.
• PEARSON, K. (1899), “Mathematical Contribution on the Theory of Evolution on the Reconstructions of the Stature of Prehistoric Races”, Philosophical Transaction of the Royal Society, S.192, ss. 169-224.
• SEVİM, A. (1993), Elazığ/Tepecik Ortaçağ İskeletlerinin Paleodemografik Açıdan Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• SAĞIR M., SATAR, Z., ÖZER, İ., GÜLEÇ, E. (2011), “Birecik Barajı İlk Tunç Çağı İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi”, 26. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss. 257-263.
• SEVİM A., YILMAZ H. & AÇIKKOl A. (2004), “Çavlum İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi”, I. Uluslararası Dünden Bugüne Eskişehir Sempozyumu – Siyasal, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Yapı. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1631, Edebiyat Fakültesi Yayınları, S.21, ss. 337-355.
• STUART-MACADAM, PL. (1992), “Diet, Demography and Disease: Changing Perspectives on Anemia”, Ed. Aldine De Gruyter, Anemia in Past Human Populations, ss. 151-170, New York.
• ŞENER, T. (2014), Ovaören/ Topakhöyük ve Teras Yerleşimi Erken Tunç Çağı Mezarlarının Arkeolojik ve Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ŞENYURT, S.Y. (2010), “Ovaören-Göstesin Geç HititLuwi Hiyeroglif Yazıtı”, Veysel Donbaz’a Sunulan Yazılar, Ege Yayınları, ss. 261- 268.
• TROTTER, G. & GLESER, G.S. (1952), “Estimation of Stature from Long Bones of American Whitesand Negroes” American Journal of Physical Anthropology, 10, ss. 463-514.
• WHİTE, T. FOLKENS, P.A. (1991), Human Osteology (firstedition), Academic Press San Diego, California.
• WHİTE, T. & FOLKENS, P.A. (2005), The Human bone Manual, Elsevier Academic Press, San Diego, CA.
• WİTTWER-BACKOFEN, U. (1987), “Palaeodemography of the Early Bronze Age Cemetery of İkiztepe/Samsun”, II. Araştırma Sonuçları Toplantısı, ss. 175-190.
• WORKSHOP OF EUROPEAN ANTHROPOLOGİST, (1980), “Recommendations for Age and Sex Diagnoses of Skeletons”, Journal of Human Evolution, cilt.9: S.7, ss. 518-549.
• YILMAZ, H. & AÇIKKOL, A. (2003), “Kütahya Ağızören İskeletlerine Ait Dişlerin İncelenmesi”, Antropoloji, S.17, ss. 71-108.
• YİĞİT A., GÖZLÜK P., ERKMAN A.C., ÇIRAK A. & ŞİMŞEK N. (2005), “Altıntepe Urartu İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss.79-90.
• YİĞİT A., GÖZLÜK KIRMIZIOĞLU P., İBİŞ R. & SEVİM EROL A. (2010), “Çankırı Salur Erken Tunç Dönemi İnsanları”, 26. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, ss. 273-291.