TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARINDA ÖNLEYİCİ KORUMA ÖNERİSİ ERKEN MÜDAHALE SİSTEMİ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 1, 130 - 143, 30.06.2020

Doğan Koşan

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.675762

Öz

Geçmişten günümüze miras kalan taşınmaz kültür varlıkları ilk yapıldığı günden bu güne çeşitli yıkımlara maruz kalmıştır. Bu yapıların ömrünü devam ettirmesi, gelecek kuşaklara aktarılması için bakım ve onarımının yapılması zorunluluktur. Fakat günümüzde bu onarımlar yapının tarihi, estetik ve özgün durumlarının yenilenmesi, tahrip edilmesi şekline dönüşmüştür. Tarihi yapıların onarıma ihtiyaç duymadan ön korunmalarının sağlanması gerekmektedir. Bu araştırma ile uluslararası alandaki önleyici koruma uygulamalarından yola çıkarak Türkiye için bir model geliştirmek amaçlanmıştır. Önleyici koruma, gelecekteki bozulmaları veya kültürel miras kaybını önlemek, en aza indirgemek için dolaylı önlemler ve eylemler kullanan disiplinler arası bir yöntemdir. Bu yöntem ile taşınmaz kültür varlıkları (anıtlar), kâr amacı olmayan kuruluş tarafından, periyodik olarak denetlenerek bozulma süreçlerine anında müdahale edebilecek, böylece daha büyük hasarların önlenmesi ve ek maliyetten kurtulma sağlanacaktır. Türkiye’de önleyici korumanın uygulanabilmesi adına üç aşamalı bir sistem tavsiye edilebilir: Birincisi hazırlık aşaması, anıtların mevcut durumlarının ayrıntılı olarak hasar tespit fişlerine işlenmesi, hasar meydana gelebilecek her bir yapı elemanının birden beşe kadar güvenlik seviyelerinin oluşturulması. İkincisi izleme aşaması, eserlerin hasar durumuna ve enderlik derecelerine göre izleme aralığı belirlenmesi, düzenli aralıklarla hasar durumlarındaki değişimlerin takip edilmesi. Üçüncüsü müdahale aşaması, tehlike seviyesi birinci derece olan yapı elamanları tespit edilerek anında müdahale sisteminin uygulanması şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Anıt, Önleyici, Koruma, İzleme

A Preventive Conservation Suggestion in Monument Structures: Early Intervention System

Öz

The immovable cultural heritage that has been inherited from the past to the present has been subjected to various demolitions since the day it was first built. Carrying out maintenance and repair is a must for continuity of these structures’ existence and their transfer to future generations. Today, however, these repairs have been transformed from renewal into destruction of the historical, aesthetic and original conditions of the building. Pre-protection should be provided without the need for repair of historical buildings. With this study it is aimed that the preventive conservation practices in the international arena to be role model in Turkey also. The preventive protection is an interdisciplinary method that uses indirect measures and actions to prevent and minimize future degradation or loss of cultural heritage. With this method, cultural heritage will be periodically inspected by the non-profit organization to intervene immediately in the degradation process, thus greater damage will be prevented and additional costs will be avoided. Three- process system can be recommended for preventive protection in Turkey. First, preparation phase; filling in detailed damage determination form of monuments’ current situations and setting up security levels from one to five of each structural element that may be damaged. Second, monitoring phase; determining the monitoring interval according to the damage status and the degree of rarity of the works and monitoring the changes in the damage status at regular intervals. Third and the last one is the intervention phase which is developing and implementing an immediate response system by identifying the structural elements at the first level of danger.

Anahtar Kelimeler

Monument, Preventive, Conservation, Monitoring, İntervention

Kaynakça

• Abrahamsen, P. (1979). Mimari Mirasın Korunmasında Halkın Katılımı, (Çeviren) Mamıkoğlu Y. ve Akpolat M.S., Mimarlık Dergisi, 17 (1), s. 36-37. Erişim Adresi: http://www. mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=211 Ahunbay, Z. (2011). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, Yem Yayınları, İstanbul, s. 135-143 Balen, K. V. ve Vandesande A. (Eds). (2015). “Preventive Conservation of Historic Buildings”, Reflections on Cultural Heritage Theories and Practices Series, Katholieke Universiteit Leuven, Belgium, s.7. Erişim Adresi: http://www.changes-project.eu/wp-content/uploads/ 2016/01/ RBM-2015_Preventive-Conservation-of-historic-buildings.pdf Balen, K. V. (2017). “Challenges That Preventive Conservation Poses to the Cultural Heritage Documentation field”, 26th International CIPA Symposium, Ottawa, Canada Beşkonaklı, J. ve Ersen A. (2011). “Tarihi Mirasın Korunmasında Endirekt- Önleyici koruma ve Önleyici Bakım: Dolmabahçe Sarayı’nda Endirekt- Önleyici Koruma”, Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, (8), s. 4-19. Erişim Adresi: https://www.int-arch-photogramm-remote-sens-spatial-inf-sci.net/XLII-2-W5/713/2017/isprs-archives-XLII-2-W5-713-2017.pdf Cinieri, V. (2012). Prevention and Conservation of Cultural Heritage. Guideline for the Conservation Planning of “Minor” Building Heritage. Graduate School in Civil and Architecture Engineering, Master Thesis, İtaly Çeçener, B. (1984), “Taşınmaz Kültür Varlıkları Koruma Uygulaması Yapan Kuruluşlar”, Mimarlık Dergisi, 22 (3-4), s.5. Erişim Adresi: http://www.mimarlikdergisi.com /index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=3 Çetin, C. (2013). Arkeolojik Kazı Alanında Önleyici Koruma, Orhan Bingöl’e 67. Yaş Armağanı, Bilgin Kültür Sanat Yayıncılık, s. 83-102 Doğruel, S. F. (2019). “Müzelerde Önleyici Koruma: Temel Yaklaşımı ve Gelişimi” akademik Sanat: Sanat, Bilim ve Yaşam Dergisi, 8 (4), s. 123-134 ) İCOMOS. (2018). https://www.icomos.org/en/and/169-the-declaration-of-amsterdam. Erişim Tarihi: 13.12.2018 İCOMOS. (2019). http://www.icomos.org.tr /Dosyalar/ICOMOSTR_tr 0243603001536681730. pdf. Erişim Tarihi: 11.10.2019 Koyunlu, A. (1977). “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Değerlerimizi Korumalı ve Değerlendirmeliyiz”. Mimarlık Dergisi, 15 (3), s. 21. Erişim Adresi: http://www. mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=205 Kudep. (2020). https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44966/koruma-uygulama-ve-denetim-burolari-kudeb.html. Erişim Tarihi:02.01.2020 Kuzucuoğlu, A.H. ve Polat, M. (2015). “Önleyici Koruma Kapsamında Hava Kirliliğinin İç Ortamlardaki Kültürel Mirasa Etkisinin Araştırılmasında Pasif Örnekleyiciler”, Vakıf Restorasyon Dergisi, (10), s.40-59. Kültür ve Turizm Bakanlığı (1990). Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması ve Onarılması Konularında Kaynakça, Ankara Kültür ve Turizm Bakanlığı (2016). Konservasyon - Restorasyon Alanında Mesleki Yetkinlik ve Ünvan Tanımları Çalıştay Raporu, İstanbul, s 8-10. Erişim Adresi: http://kumid.net/storage/zUjEQAanccIKx6qKXH01ympAMyyGk3B.pdf Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2019). https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44798/turkiye-geneli-korunmasi-gerekli-tasinmaz-kultur-varlig-.html. Erişim Tarihi: 05.10.2019 KÜMAD. (2019). http://www.kumad.org/detay/onleyici-koruma-calistayi-ve-uygulama-atolyesi. Erişim Tarihi: 18.12.2019 Lambert, S. (2010). “Italy and The History of Preventive Conservation”, CeROArt, (6). Erişim Adresi: https://journals.openedition.org/ceroart/1707 Massue, J. P. ve Schvoerer, M. (2001), Protection Of Cultural Heritage: Handbook - School Of Civil Protection, Regıonal Intergovernmental Organızatıon Quaranta, M. ve Stulens A. (Eds). (2012). “Cultural Herıtage And Rısk Assessment: A European Overvıew”, İnternational Conference Cultural Heritage Preservation, Split/Croatia Quintero M. S. ve Mazzeo R. (Eds). (2008). “Monitoring Monuments: A Low-Cost Digital Early Warning System For Preventive Conservation Of Built Heritage” EPOCH Know How Books; Kista, Stockholm/Sweden. Erişim Adresi: https://www.academia.edu /2519455/ Monitoring_Monuments_A_low-cost_digital_early _warning system_for_preventive_ conservation_ of_the_built_heritage Özat, M. (2019). https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/osmaniyenin-kadirli-ilcesindeki-tarihi-ala-cami. Erişim Tarihi: 12.12.2019 Ruskin, J. (1989). The Seven Lamps of Architecture, Dover Publications, Boston Dana Estes & Campany Publisher, New York, s. 194-196 Pekmezci, I. P. (2018).“Önleyici Koruma, Alanında Avrupa’nın Deneyimi ve Türkiye’deki Kültür Mirası İçin Yapılabilecekler”, Mimarist, (63), s.16-21. Erişim Adresi: https://www. researchgate.net/publication/328631936_Onleyici_Koruma_Alaninda_Avrupa'nin_Deneyimi_ve_Turkiye'deki_Kultur_Mirasi_Icin_Yapilabilecekler Stovel, H. (1998). Risk Preparedness: A Management Manual For World Cultural Heritage, İCCROM, İtalya. Erişim Adresi: https://www.iccrom.org/publication/risk-preparedness-management-manual-world-cultural-heritage-original-title-and-text Türk Medeni Kanunu. (2019). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf. Erişim Tarihi: 09.10.2019 Wirilander, H. (2012). “Preventive Conservation: a Key Method to Ensure Cultural Heritage’s Authenticity and Integrity in Preservation Process”, e-Conservationmagazine, 6 (24)s.165-175. Erişim Adresi: https://www.academia.edu /1977489/ Preventive_ Conservation _a_Key_ Method_to_ Ensure_Cultural_Heritage_s_Authenticity_and_Integrity_in_Preservation_Process YÖK. (2020). https://yokatlas.yok.gov.tr/onlisans-program.php?b=30036. Erişim Tarihi: 05.01.2020