SPRADON ANTİK KENTİ TOPLUMUNDA ANTEMORTEM DİŞ KAYIPLARININ YAŞ VE CİNSİYET İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 520 - 533, 31.12.2020

Ayşegül Şarbak

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.696369

Öz

Antemortem diş kaybı bireyin yaşamı sırasında dişini kaybetmesi olarak tanımlanmaktadır. Arkeolojik toplumlarda görülen diş patolojilerinden olan antemortem diş kaybı daha çok diş çürüğü, diş aşınması, alveol kemik kaybı gibi diş patolojilerinin yanı sıra travma ve kültürel ablasyon sonucu da oluşabilmektedir. Spradon Antik Kenti Toplumu erişkin kadın ve erkek bireylere ait toplam 1344 alveolar soket antemortem diş kaybı açısından incelenmiş ve %7,06 oranında antemortem diş kaybı tespit edilmiştir. Araştırmacılar antemortem diş kaybının kadın bireylerde erkek bireylere göre daha yüksek oranda görüldüğünü belirtmişlerdir. Ancak Spradon Antik Kenti Toplumunda antemortem diş kaybı açısından kadın ve erkek bireyler arasında anlamlı fark tespit edilmemiştir. Ayrıca yapılan çalışmalar antemortem diş kaybı oranının yaşla doğru orantılı olarak arttığını kanıtlamıştır. Spradon Antik Kenti Toplumunda da bu durum geçerliliğini korumuştur.

Anahtar Kelimeler

Geç Roma, Antemortem Diş Kaybı, Diş Patolojisi, Yaş, Spradon Antik Kenti

Kaynakça

• Akbacak, H. ve Gözlük Kırmızıoğlu, P. (2018). Amasya Roma Dönemi İnsanları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ANARSAN Sempozyumu Özel Sayısı, (11)(2), 1631-1650. doi:http://dx.doi.org/10.17218/hititsosbil.460421
• Alkan, Y., Erkman, A. C. ve Kaplan, İ. (2013). Çiçekdağı İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi. 29. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, s: 77-82. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/27096,29arkeometri.pdf?0
• Bağış, N. (2018). Prevalence of tooth loss in Adrianapolis historical population, Bulletin of the International Association for Paleodontology, 12(1):18-22. Erişim adresi: https://hrcak.srce.hr/201998
• Batista, M.J., Rihs, L.B. ve Sousa, M.D. (2012). Risk indicators for tooth loss in adult workers, Brazilian Oral Research, (26) (5), 390-6. Erişim adresi: http://repositorio.unicamp.br/bitstream/REPOSIP/200209/1/pmed_23018226.pdf
• Bıçak, S. ve Suata Alpaslan, F.(2015). Zeytinli Ada İskelet Topluluğunun Diş ve Çene Patolojisi Açısından İncelenmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi (CFD), Cilt:36, No: 5 (2015) ISSN: 1300-1949, S.32-46. Erişim adresi: https://doi.org/10.17776/csj.79627
• Cucina A.ve Tiesler V. (2003). Dental caries and antemortem tooth loss in the Northern Peten area, Mexico: a biocultural perspective on social status differences among the Classic Maya, American Journal of Physical Anthropology. Sep;122(1):1-10. doi: 10.1002/ajpa.10267.
• Çırak, A., Karaöz Arıhan, S., Şimşek, N. ve Erkman,A.C. (2009). Eski Anadolu toplumlarında yaşa bağlı diş kayıpları, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi / Elderly Issues Research Journal (2):105-111. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/203218
• Delgado-Darias, T., Velasco-Vázquez, J., Arnay-de-la-Rosa, M., Martín-Rodríguez, E. ve González-Reimers, E. (2005). Calculus, periodontal disease and tooth decay among the prehispanic population from Gran Canaria, Journal of Archaeological Science, 33, 5, 663-670, doi:10.1016/j.jas.2005.09.018.
• Erkman, A.C., İlbey,S. ve Gökkurt, S.T. (2017). Domaniç anıtsal tonozlu mezar iskeletlerinin ağız ve diş sağlığı ile mine hipoplazilerinin incelenmesi, Kütahya Müzesi 2016 Yıllığı, Sayı IV, Bilgin Kültür Sanat Yayıncılık, Ankara, S.407-426. Erişim adresi: http://kutahyamuzesi.gov.tr/wp-content/uploads/Kütahya-Müzesi-2016-Yıllığı.pdf
• Göksal, N. (2017). Laodikeia İnsanlarının Ağız ve Diş Sağlığı, Social Sciences Studies Journal, (3) (6).830-842, ISSN:2587-1587, Erişim adresi: http://www.sssjournal.com/Makaleler/ 930450308_16_ID-111_SSSJournal_V3_I6_Nevin%20G%c3%96KSAL_829-842.pdf
• Güleç, E. ve Duyar, İ. (1998). Panaztepe MÖ İkinci Bin ve Roma Dönemi iskeletlerinin antropolojik analizi (1985–1990). Antropoloji, (13), 179-206. doi: https://doi.org/10.1501/antro_0000000260
• Gözlük Kırmızıoğlu, P., Durgunlu, Ö., Özdemir, S., Taşlıalan, M. ve Sevim, A. (2006). Symrna Agorası iskeletlerinin paleoantropolojik analizi, 21. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/21_arkeometri.pdf
• Gözlük Kırmızıoğlu, P., Yaşar, F., Yiğit,A. ve Sevim Erol, A. (2008). Kyzikos İskeletlerinin Dental Analizi, 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, s. 139. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/24_arkeometri.pdf
• Graham, E. ve Burkart, J. (1976). A Preliminary Analysis of Antemortem Tooth Loss Among the Fremont, American Antiquity, 41(4), 534-537. doi:10.2307/279023
• Karaöz Arıhan, S., Çırak, A. ve Erkman, A. C. (2009). Datça/Burgaz İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi. 25.Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 297-310. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/25_arkeometri.pdf
• Lukacs, J.R. (2006). Dental Trauma and Antemortem Tooth Loss in Prehistoric Canary Islanders: Prevalence and Contributing Factors. International Journal of Osteoarchaeology, doi: 10.1002/oa.864.
• Mays, S. (1998). The Archaeology of Human Bones, London: Routledge
• Roberts, C. ve Manchester, K. (2012). The Archaelogy of Disease, Third Edition. UK: The History Press.
• Russell, S.L., Gordon, S.C., Lukacs, J.R. ve Kaste, L.M. (2013). Sex/Gender differences in tooth loss and edentulism: historical perspectives, biological factors, and sociologic reasons. Dental clinics of North America, 57 (2), 317-37,doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.cden.2013.02.006 .
• Sağır, M., Satar, Z., Özer, İ. ve Güleç, E. (2009). Gümüşlük- Milas İskeletlerinin Ağız ve Diş Sağlığı, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, S:69,Ankara. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/25_arkeometri.pdf
• Suata Alpaslan, F. ve Uz, B. (2017). Kirazlıdere İskelet Topluluğunun çene ve diş patolojisi açısından incelenmesi. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, 41, (2), 1-19. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cumusosbil/issue/33401/346246
• Şarbak, A. (2017). Dara Geç Roma Dönemi Antik Kenti Toplumunun Ağız ve Diş Sağlığı Üzerine Bir Araştırma, Eurasian Academy of Sciences Eurasian Art & Humanities Journal, 7,1 -37.doi: http://dx.doi.org/10.17740/eas.art.2017‐V7‐02
• Şarbak, A., Çırak, M.T. ve Çırak, A.(2017). Osteoarchaeological Investigations of Metopic Suture in The Late Roman Period in Spradon. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 17(3), 27-38. doi: 10.5281/zenodo.1005444
• Şarbak, A. (2019). Akgüney İskelet Toplumu Dişlerinin Paleopatolojik Açıdan İncelenmesi, Antropoloji, 0(38), 5-19. doi:10.33613/antropolojidergisi.549035
• Şarbak, A.ve Çırak,A.(2019). Spradon Toplumunda Diş Çürüğü, Turkish Studies, Vol. 14 Issue 5, p199-214. doi: 10.29228/TurkishStudies.22992
• Şarbak, A. ve Çırak, M.T. (2019). 2017-2018 Yılı Kyzikos İnsanlarında Diş ve Çene Patolojileri, 2. Uluslararası Bandırma ve Çevresi Sempozyumu -UBS’19 Tam Metin Bildiriler Kitabı Cilt I, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Yayınları (Sertifika No: 40258) YAYIN NO: 10
• Uzel, İ., Alpagut., B. ve Kofoğlu, S. (1988). Arslantepe (Malatya) Geç Roma Dönemi İskeletlerinde Diş Çürüğü, Aşınmalar ve Periodonta1 Hastalıklar, III. Arkeometri Sonuçlan Toplantısı. Ankara, 31-53. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/03_arkeometri.pdf
• Üstündağ, H.ve Demirel, A. (2009). Alanya Kalesi İskelet Topluluğunda Ağız ve Diş Sağlığı, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 26, 219-234. Erişim adresi: https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/14060
• Yaşar, Z.; Yiğit, A.; Gözlük Kırmızıoğlu,P.& Sevim Erol, A. (2007). “Smyrna Agorası İnsanlarının Ağız ve Diş Sağlığı”, 23. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 127-140. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/23_arkeometri.pdf
• Waldron,T. (2009). Palaeopathology, CambridgeManuals in Archaeology, General Editor Graeme Barker, Cambridge University Press, ISBN-13 978-0-511-43711-3 pp.239
• White, D. T., Black, M. T. ve Folkens, P. (2012). Human Osteology, Printed in U. S. A. Academic Press.
• Yılmaz Usta, N. (2013). Iasos (Bizans Donemi) Toplumunda Ağız ve Diş Sağlığı, Antropoloji Dergisi,25, 117. doi:https://doi.org/10.1501/antro_0000000032