TÜRKIYE’DEKİ MUHASEBE DÜZENLEMELERİ ÇERÇEVESİNDE FAALİYET KİRALAMASI İŞLEMLERİNİN İNCELENMESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 264 - 286, 31.12.2020

Uğur Kaya , Oğuz Yusuf Atasel , Yaşar Bayraktar

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.774023

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı, faaliyet kiralaması işlemlerinde özellik arz eden hususların Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS), Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS), Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (MSUGT) çerçevesinde muhasebeleştirilme esaslarını açıklamaktır. TMS 17 yerine uygulamaya konulan TFRS 16, kiracı açısından finansal veya faaliyet kiralaması ayrımını kaldırarak doğrudan kullanım hakkının varlıklarda ve kira borçlarının ise yükümlülükte gösterilmesi gerektiği belirtilmiştir. Kiraya veren açısından ise TMS 17’de olduğu gibi faaliyet ve finansal kiralama sınıflandırılmasına devam edilmiştir. BOBİ FRS Bölüm 15’de kiraya veren ve kiracı açısından finansal ve faaliyet veya geleneksel kiralama ayrımı geçerliliğini korumaktadır. VUK’da ise sadece finansal kiralama ile ilgili hükümlere yer verildiği, MSUGT’da ise sadece kiralama işlemleri hususunda kullanılacak hesaplara yer verilerek açıklandığı tespit edilmiştir. TFRS 16 kapsamında kiracı işletmeler açısından tek tip kiralama modelinin öngörülmesi, bu tür işletmelerin varlık ve yükümlülüklerinin finansal tabloların karşılaştırılabilirliğinin arttırılmasına ve gerçeğe uygun sunumunun sağlanmasına katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kiralama İşlemleri, Faaliyet Kiralaması, TFRS 16, TMS 17, BOBİ FRS Bölüm 15

Kaynakça

• Acar, M., Temiz, H. ve Aktaş, R. (2017). UMS 17 kiralama işlemleri standardından UFRS 16’ya geçişin finansal tablolar üzerinde etkisi: Borsa İstanbul örneği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(3), 592-623. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbdd/issue/31332/328702
• Akbulut, D. H. (2017). Faaliyet kiralaması işlemlerinin aktifleştirilmesinin finansal tablolara ve finansal oranlara etkisinin Borsa İstanbul şirketleri üzerinde incelenmesi, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(2), 456-478. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbdd/issue/54663/293415
• Akbulut, D. H. (2018). Faaliyet kiralaması işlemlerinin aktifleştirilmesinin finansal tablolara ve finansal oranlara etkisi üzerine bir telekomunikasyon şirketinin vak’a incelemesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 78, 17-36. doi:10.25095/mufad.412458
• Akça, N. (2013). Finansal kiralama işlemlerinin Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standardı 17 açısından muhasebeleştirilmesine yönelik bir uygulama (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akdoğan, H. N. (2019). UFRS 16 No’lu kiralama işlemleri standardının, UMS 17 No’lu finansal kiralama standardı ile karşılaştırılması, getirdiği yenilikler ve Türkiye’deki halka açık perakende şirketlerinin finansal durumlarına etkisi üzerine örnek uygulama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akdoğan, N., Aktaş, R., Deran, A., Erhan, D. U. ve Acar, V. (2011). Türkiye muhasebe standartları ile uyumlu sektörel muhasebe. Ankara: Gazikitabevi.
• Akdoğan, H. N. ve Doğan, D. U. (2020). TFRS 16 kiralamalar standardının finansal tablolar üzerine etkisi ve perakendecilik sektörü üzerine bir araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(1), 164-191. doi:10.31460/mbdd.637928
• Aksoy Hazır, Ç. (2018). Kiralama işlemlerinin TFRS 16’ya göre muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesi. Mali Çözüm Dergisi, 149, 85-122. Erişim adresi: http://archive.ismmmo.org.tr/YAYINLAR/MALI_COZUM/MALICOZUM149.pdf
• Aktaş, R., Karğın, S. ve Demirel Arıcı, N. (2017). Yeni kiralamalar standardı UFRS 16’nın getirdiği yenilikler ve işletmelerin finansal tablolarına ve finansal oranlarına olası etkilerinin değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(4), 858-881. doi:10.20491/isarder.2017.362
• Aslan, Ü. (2018). UFRS 16 kiralamalar standardı kapsamında faaliyet kiralamasının kiracı işletme tarafından muhasebeleştirilmesi ve raporlanması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 77, 55-68. doi:10.25095/mufad.401306
• Bayazıtlı, E., Çelik, O. ve Gürdal. K. (2015). Genel muhasebe. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Beattie, V., Edwards, K. ve Goodacre, A. (1998). The Impact of constructive operating lease capitalisation on key accounting ratios. Accounting and Business Research, 28(4), 233-254. doi:10.1080/00014788.1998.9728913
• Bengü, G. Z. (2007). Uluslararası muhasebe standartları ve Türk Mevzuatı’nda finansal kiralama işlemleri ve muhasebeleştirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bennett, B. K.ve Bradbury, M. E. (2003). Capitalizing non-cancelable operating leases. Journal of International Financial Management and Accounting, 14(2), 101-114. doi:10.1111/1467-646X.00091
• Branswijck, D., Longueville, S. ve Everaert, P. (2011). The financial impact of the proposed amendments to IAS 17: evidence from Belgium and the Netherlands, Journal of Accounting and Management Information Systems, 10(2), 275-294. Erişim adresi: http://online-cig.ase.ro/jcig/art/10_2_8.pdf
• Can, M. E. (2019), Kiralama işlemlerinin TFRS 16 kiralamalar standardı kapsamında raporlanması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Cooke, T. E. ve Çürük, T. (1996). Accounting in Turkey with reference to the particular problems of lease transactions, European Accounting Review, 5(2), 339-359, doi:10.1080/09638189600000020
• Cengiz, S. (2017). Finansal kiralama işlemlerinin mevzuat boyutu ve muhasebe uygulamaları: TMS 17 ve VUK kapsamında incelenmesi, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 6(11), 43-56. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumusgjebs/issue/30432/298445
• Çankaya, F. ve Dinç. E. (2012). Türkiye finansal raporlama standartlarının uygulama başarısını etkileyen faktörler: bağımsız denetçiler üzerine bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 81-102. Erişim adresi: https://iibfdergi.sdu.edu.tr/tr/yayinlanmis-sayilar/yil-2012-cilt-17-sayi-1-5262s.html
• Çeltik, A. (2009). Kurumsal filo kiralama sektörünün gelişimi ve ülke ekonomisine etkileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demirci, Ş. D. ve Kıymaz Kıvrak, M. (2018). Ulusal ve uluslararası düzenlemeler çerçevesinde finansal kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Nisan 2018 Özel Sayı, 508-531. doi:10.29067/muvu.340240
• Dinç, E. ve Atabay, E. (2018). Türkiye’deki yasal düzenlemelere göre amortisman uygulamaları ve vergi etkisine yönelik değerlendirme, Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 4(2), 67-91. Erişim adresi: https://jafas.org/articles/2018-4-2/5_Amortisman_FULL_TEXT.pdf
• Doğan, Ö. (2019). Gemi kiralama işlemlerinin VUK, TMS 17 ve UFRS 16 çerçevesinde muhasebeleştirilmesi, IV. Ulusal Liman Kongresi “Küresel Eğilimler-Yerel Stratejiler”, 7-8 Kasım 2019, İzmir, doi:10.18872/0.2019.5
• Duke, J. C., Hsieh, S. J. ve Su, Y. (2009). Operating and synthetic leases: exploiting financial benefits in the Post-Enron Era. Advances in Accounting, incorporating Advances in International Accounting. 25, 28-39. doi:10.1016/j.adiac.2009.03.001
• Duke, J.C. ve Hsieh, S. J. (2006). Capturing the benefits of operating and synthetic leases. The Journal of Corporate Accounting & Finance, 18(1), 45-52. doi:10.1002/jcaf.20262
• Ely, K. M. (1995). Operating lease accounting and the market's assessment of equity risk Journal of Accounting Research, 33(2), 397-415. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/2491495
• Ersoy, M. E. (2006). Tarım sektörünün finansmanında finansal kiralama uygulamaları ve faaliyet kiralamasının uygulanabilirliği üzerine bir değerlendirme (Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gökgöz, A. (2019). TFRS 16 kiralamalar standardı çerçevesinde kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 5(1), 318-332. doi:10.32602/jafas.2019
• Gökgöz, A. (2013). Finansal kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 107-121. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4777/65819
• Gönen, S. ve Akça, N. (2014). Finansal kiralama işlemlerinin TMS-17 kiralama işlemleri standardı ve Vergi Usul Kanunu açısından muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 64, 71-94. doi:10.25095/mufad.396491
• Imhoff, E. A., Lipe, R. C. ve Wright, D. W. (1997). Operating leases: income effects of constructive capitalization. Accounting Horizons, 11(2), 12-32. Erişim adresi: https://search.proquest.com/openview/42b31bf1a911cefe18ff4d4ac8a8e5a0/1?pq-origsite=gscholar&cbl=3330
• Imhoff, E. A., Lipe, R. C. ve Wright, D. W. (1993). The effects of recognition versus disclosure on shareholder risk and executive compensation. Journal of Accounting, Auditing & Finance. 8(4), 335-368. doi:10.1177/0148558X9300800402
• Imhoff, E. A., Lipe, R. C. ve Wright, D. W. (1991). Operating leases: impact of constructive capitalization. Accounting Horizons, 5(1), 51-63. Erişim adresi: https://search.proquest.com/openview/84920dcdb6db4af52dfe82d6d446a57e/1?pq-origsite=gscholar&cbl=3330
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2019). Finansal tablo örnekleri ve kullanım rehberi. Erişim adresi https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TMS/KGK%20Tablo%20Formatlar%C4%B1%20-%2031_05_2019.docx
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2019). TFRS 16 kiralama standardı. Erişim adresi https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TFRS/TFRS_2020/TFRS%2016.pdf
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2017). Büyük ve orta boy işletmeler için finansal raporlama standardı. Erişim adresi https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/PDF%20linkleri/bobi_frs.PDF
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2009). TMS 17 kiralama işlemleri standardı. Erişim adresi: https://kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2011Seti/TMS17.pdf
• Köksal, A. G. ve Beller, B. (2013). Finansal kiralama işlemlerinin TMS 17, Vergi Mevzuatı, BDDK Tebliği açısından incelenmesi ve muhasebe uygulamaları, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 150-171. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/niguiibfd/issue/19753/211440
• Marşap, B. ve Yanık, S. (2018). IFRS 16 kapsamında kiralama işlemlerinin finansal raporlamaya etkisinin incelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 80, 23-42. doi:10.25095/mufad.465900
• Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (2003). 11 Sıra No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği. Erişim adresi: https://www.ismmmo.org.tr/Mevzuat/11-Seri-No-lu-Muhasebe-Sistemi-Uygulama-Genel-Tebligi-31-07-2003---4071.
• Örten, R., Kaval, H. ve Karapınar, A. (2019). Türkiye muhasebe – finansal raporlama standartları uygulama ve yorumları 2019 TMS – TFRS (12. Baskı). Ankara: Gazikitabevi.
• Öztaş, S. ve Burak, E. (2014). Türkiye’de faaliyet kiralaması (operasyonel leasing). Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 50-63. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/klujfeas/issue/26886/283312
• Öztürk, C. (2016). UFRS 16 kiralama işlemleri standardının eski UMS 17 standardı ile karşılaştırılması ve Almanya ve Türkiye'de hisse senetleri halka açık olan hava yolu şirketlerinin finansal durumuna etkisi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 18(1), 1-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbdd/issue/55001/754805
• Öztürk, M. ve Serçemeli, M. (2016). Impact of new standard “IFRS 16 leases” on statement of financial position and key ratios: a case study on an airline company in Turkey. Business and Economics Research Journal, 7(4), 143-157. doi:10.20409/berj.2016422344
• Pamukçu, F. ve Çakmak, M. (2017). Uluslararası ticarette finansal kiralama işlemleri ve muhasebeleştirilmesi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12(48), 245-267. doi:10.14783/maruoneri.vi.331674
• Pamukçu, A. (2010). Bilanço dışı finansman yöntemleri ve muhasebeleştirme işlemleri, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 29(2), 479-494. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/muiibd/issue/487/4529
• Parlak, N. (2018). Kiralama işlemlerinin UMS 17 VE UFRS 16 standartlarına göre karşılaştırılmalı olarak incelenmesi ve şirketlerin finansal durumuna etkisi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Parlak, N. ve Akdoğan, H. (2019). Faaliyet kiralama işlemlerinin eski UMS 17 ve yeni UFRS 16 standartlarına göre karşılaştırmalı incelenmesi: BİST İmalat sektörü üzerine bir araştırma, Muhasebe ve Denetime BAKIŞ, 58, 63-82. Erişim adresi: https://www.turmob.org.tr/ekutuphane/detailPdf/c23ad0eb-0114-420e-bb75-c894f525ce0b/muhasebe-ve-denetime-bakis-dergisi-sayi-58
• Sarı, E. S., Altıntaş, T. ve Taş, N. (2016). The effect of the IFRS 16: constructive capitalization of operating leases in the Turkish retailing sector. Journal of Business, Economics and Finance (JBEF), 5(1), 138-147. doi:10.17261/Pressacademia.2016116657
• Sipahi, B. (2004). Leasing işlemleri ve muhasebesi, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Şeker, K. ve Çemberlitaş, İ. (2018). TMS 17 kapsamında finansal kiralama işlemlerinin raporlanması. Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 1(1), 42-60. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobad/issue/43932/540922
• Şenyiğit, Y. B. (2014). Finansal kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde ve raporlamasında beklenen değişiklikler: bir havayolu işletmesinde vak’a çalışması, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 288-299. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/32277/356356
• Serçemeli, M. ve Öztürk, M. (2016). Yeni finansal raporlama standardı “IFRS 16 kiralama işlemleri”nin getirdiği değişimler üzerine bir değerlendirme. Mali Çözüm Dergisi, 135, 31-48. Erişim adresi: http://archive.ismmmo.org.tr/YAYINLAR/MALI_COZUM/MALICOZUM135.pdf.
• Şentürk, F. (2016). Türk Vergi Mevzuatı kapsamında faaliyet kiralaması yapan işletmelerde muhasebe uygulamaları. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 619-639. doi:10.20491/isader.2016.163
• Uzun, P. (2016). Türkiye`de finansal kiralama ve faaliyet kiralaması: tarım sektörü örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Vergi Usul Kanunu (2003). Mükerrer Madde 290 Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.213.pdf.
• Yalçın, S. (2019). Muhasebe mevzuatı ve standartlarında kiralama işlemleri: muhasebeleştirme, ölçüm, sunum ve açıklamalar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 18(72), 1619-1641. doi:10.17755/esosder.521620
• Wong, ve Joshi, (2015). The impact of lease capitalisation on financial statements and key ratios: evidence from Australia. Australasian Accounting, Business and Finance Journal. 9(3), 27-44. doi:10.14453/aabfj.v9i3.3