THE DEVELOPMENT OF A TEACHER PERCEPTION SCALE REGARDING THE GENERAL JUSTICE BEHAVIORS OF SCHOOL ADMINISTRATORS

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 51, 77 - 99, 26.06.2023

Ayla Koç , Nezaket Bilge Uzun , Yusuf İnandı

Öz

In this study, it was aimed to develop a scale to determine teacher perceptions of school administrators' general justice behaviors. In this study, first of all, the relevant literature is included in order to reveal the concept of Justice and to create the item pool of the scale in accordance with the literature. In order to ensure the content validity of the Teacher Perception Scale on General Justice Behaviors of School Administrators, expert opinions were consulted and 101 items were written. After the repeating items in the item pool were removed by consulting expert opinions; The content validity index of 46 items in the trial form was calculated as 0.89. Within the scope of validity, content and construct validity based on expert evaluations; Exploratory factor analysis (EFA), confirmatory factor analysis (CFA) and convergent validity studies were carried out to provide statistical evidence for construct validity. Cronbach's alpha, reliability determination method and convergent reliability (only for the CFA study group) were used in the reliability analyzes of the study. Two independent study groups were used for construct validity. For this reason, the study group consisted of 321 teachers working in private and public schools affiliated to the Ministry of National Education for exploratory factor analysis (EFA); For confirmatory factor analysis (CFA), it consisted of 284 teachers. In the exploratory factor analysis, it was found that the common factor variances of the items varied between .735 and .894, and a single factor structure with an eigenvalue greater than 1.00 emerged. It was seen that these factors explained 67% of the total variance (AVE). As a result of the analyzes carried out to determine the structure of the scale, a single-factor, 14-item scale that explains 72% of the total variance (AVE) was created. The Cronbach's alpha reliability coefficient in the single-factor structure was 0.982 for EFA; 0.972 for DFA; In addition, the combinatorial reliability coefficient (CR) calculated by DFA was found to be 0.972. All these findings showed that the "Teacher Perception Scale of General Justice Behaviors of School Administrators" is scientifically and psychometrically reliable and valid

Anahtar Kelimeler

Justice, School Administrator, Justice Behaviors

OKUL YÖNETİCİLERİNİN GENEL ADALET DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN ALGISI ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Öz

Bu çalışmada okul yöneticilerinin genel adalet davranışlarına ilişkin öğretmen algılarını belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada öncelikle Adalet kavramını ortaya koymak ve ölçeğin madde havuzunu literatüre uygun olarak oluşturmak amacıyla ilgili alanyazına yer verilmiştir. Okul Yöneticilerinin Genel Adalet Davranışlarına İlişkin Öğretmen Algısı Ölçeğinin kapsam geçerliğini sağlamak amacıyla için uzman görüşlerine başvurulmuş ve 101 madde yazılmıştır. Madde havuzunda birbirini tekrar eden maddeler uzman görüşlerine başvurularak çıkarıldıktan sonra; deneme formunda yer alan 46 maddenin kapsam geçerlik indeksi 0,89 olarak hesaplanmıştır. Geçerlik kapsamında, uzman değerlendirmelerine dayalı kapsam ve yapı geçerliği; istatistiksel olarak yapı geçerliğine kanıt sunmak amacıyla açımlayıcı faktör analizi (AFA), doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ve yakınsak geçerlik çalışmaları yürütülmüştür. Araştırmanın güvenirlik analizlerinde Cronbach alfa, güvenirlik belirleme yöntemi ve birleştirici güvenirlik (Çalışma kapsamında sadece DFA çalışma grubu için) kullanılmıştır. Araştırmada yapı geçerliği için iki bağımsız çalışma grubu kullanılmıştır. Bu nedenle çalışma grubu, Milli Eğitim Bakanlığı’ na bağlı özel ve devlet okullarında çalışan açımlayıcı faktör analizi (AFA) için 321 öğretmen; doğrulayıcı faktör analizi (DFA) için ise 284öğretmenden oluşmaktadır. Açımlayıcı faktör analizinde maddelerin ortak faktör varyanslarının .735 ile .894 arasında değiştiği bulgusu elde edilmiş olup öz değeri 1.00’dan büyük tek faktörlü bir yapı ortaya çıkmıştır. Bu faktörlerin toplam varyansın (AVE) %67’sini açıkladığı görülmüştür. Ölçeğin yapısının belirlenmesine yönelik yapılan analizler sonucunda tek faktörlü, toplam varyansın (AVE) %72’ sini açıklayan 14 maddelik bir ölçek oluşturulmuştur. Tek faktörlü yapıda Cronbach alfa güvenirlik katsayısı AFA için 0,982; DFA için 0, 972; ayrıca DFA ile hesaplanan birleştirici güvenirlik katsayısı (CR) 0,972 bulunmuştur. Tüm bu bulgular, ‘’Okul Yöneticilerinin Genel Adalet Davranışlarına İlişkin Öğretmen Algısı Ölçeği’’ nin, bilimsel ve psikometrik açıdan güvenilir, geçerli olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

adalet, okul yöneticileri, adalet davranışları

Kaynakça

• Adams, J. S. (1965). Inequity in social exchange. İçinde l. Berkowitz (Ed.), Advances in experimenta lsocial psychology (267-299),New York: Academic Press.
• Akalın, G. (1998). İnsan hakları, fırsat eşitliği ve türkiye. Türkiye’de İnsan Hakları III. Sempozyumu, Türk Demokrasi Vakfı, Ankara.
• Akduman, G., Hatipoğlu, Z., & Yüksekbilgili, Z. (2015). Medeni durumuna göre örgütsel adaletalgısı. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-13.
• Alpar, R. (2014). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik güvenilirlik. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Babaoğlan, E. & Ertürk, E. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet algısı ile örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28-2), 87-101.
• Bal Taştan, S. (2015). Örgütsel güven ve sosyal adalet algısının örgütlerde sosyal sermaye yapısı ile ilişkilerinin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 13-58.
• Bies, R. J., Shapiro, D. L., & Cummings, L. L. (1988). Causal account sand managing organizational conflict: Is it enoughto say it's not myfault?. Communication Research, 15(4), 381-399.
• Beugre C.D. (1998). Managing fairness in organizations .London: Quorum Books Westport Connecticut. Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı -İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (15. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. Child D. The essentials of factor analysis. Continuum: 2006.
• Cirik, I. (2015). Psychometric characteristics of the social justice scale’s Turkish form and structural equation modeling. Eurasian Journal of Educational Research, 61, 23-44. http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2015.61.2
• Colquitt, J. A. (2001). On the dimensionality of organizational justice: a construct validation of a measure. Journal of Applied Psychology, 86(3), 386.
• Cropanzano, R., Ambrose, M.L. (2001), “Procedural and Distributive Justice Are More Similar Than You Think: A Monistic Perspective and a Research Agenda”, Jerald Greenberg and Russell Cropanzano (Eds.), Advances in Organizational Justice, Stanford University Press Stanford, California, ss.119-151.
• Crosby, F. (1976). A model of egoistical relative deprivation. Psychological Review, 83(2), 85.
• Çetin, S. ve Polat, S. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet algı düzeyleri ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 171-182.
• Çetinkaya, M. & Çimenci, S. (2014). Örgütsel adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi ve örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü: Yapısal eşitlik modeli çalışması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(23), 237-278.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Demir, N. & İnandı, Y. (2022). Okul Yöneticilerinin örgütsel adalet davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve örgütsel güven duyguları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, doi:10.9779.pauefd.1093082
• emirel, Y. & Seçkin, Z. (2011), Örgütsel adaletin bilgi paylaşımı üzerine etkisi: ilaç sektörü çalışanlarına yönelik bir araştırma. Bilig, 56, 99-119.
• Demirtaş, H., & Demirbilek, N. (2019). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 111-142.
• DeVellis R. F. (2017). Scale development. USA: SAGE Publications.
• Doğan, N. ve Başokçu, T. O. (2010). İstatistik tutum ölçeği için uygulanan faktör analizi ve aşamalı kümeleme analizi sonuçlarının karşılaştırılması. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 1(2), 65-71.
• Doğan, H. (2014). Örgütsel adalet algısı ile iş performansı arasındaki ilişki: Afyonkarahisar’da beş yıldızlı termal otel işletmelerinde bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Doğan, S. (2014). Uygarlık merkezli ahlak ve adalet eğitimi yaklaşımı. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 111-126.
• Fischer, Ronald (2012), Organizational justice research: Present rerspectives and challenges, Revista Psicologia: Organizações e Trabalho, 1(12), 97-112.
• Fırat, A. S.; (2003), Çevre etiği kavramı üzerine yeniden düşünmek. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 58(3), 105-144.
• Flew A. (1995). Social justice isn’t any kind of justice. Ankara: Liberal Düşünce.
• Folger, R., & Konovsky, M. A. (1989). Effects of procedural and distributive justice on reactions to pay raisedecisions. Academy of Management journal, 32(1), 115-130.
• Greenberg, J. (1987). A taxonomy of organizational justice theories. Academy of Management review, 12(1), 9-22.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today and tomorrow. Journal of management, 16(2), 399-432.
• Greenberg, J., Bies, R.J. (1992). Establishing the Role of Empirical Studies of Organizational Justice in Philosophical Inquiries into Business Ethics. Journal of Business Ethics, Vol.11(5/6), ss. 433- 444. Gürbüz, S. & Şahin, F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Homans, G. C. (1961). Social Behaviour and Its Elementary Forms. New York: Harcourt, Braceand World, 102-11 7. İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67-92.
• İşbaşı, J. Ö. (2001). Çalışanların yöneticilere duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının vatandaşlık davranışlarının oluşumundaki rolü. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 51-73.
• Jameel, A. S., Mahmood, Y. N. ve Jwmaa, S. (2020). Organizational justice and organizational commitment among secondary school teachers, Cihan University-Erbil Journal of Humanities and Social Sciences, 4(1), 1-6.
• Karacan, H., Bağlıbel, M. ve Bindak, R. (2015). Okullarda sosyal adalet ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(31), 54-68.Karacelil, S. (2013). Ailede adalet eğitimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(8), 253-278.
• Karademir, T., & Çoban, B. (2010). Sporun yönetsel yapısında örgütsel adalet kuramına bakış. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 48-62.
• Kasapoğlu, S. (2015). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeyleri ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kılıç, S., & Toker, K. (2020). Örgütsel adalet ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Yaşar University, 15(58), 288-303.
• Kılıçaslan, S. (2010). Örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilere kuramsal bir yaklaşım. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kıranlı Güngör, S. ,& Potuk, A. (2018). Öğretmenlerin mobbing, örgütsel adalet ve örgütsel sessizlik algıları ve aralarındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3), 723-742.
• Kondakçı, Y., Kurtay, M. Z., Oldaç, Y. İ. & Şenay, H. H. (2016). Türkiye’de okul müdürlerinin sosyal adalet rolleri. Eğitim yönetimi araştırmaları içinde (ss. 353-361). Ankara: Pegem Akademi.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitativeapproachtocontentvalidity. PersonnelPsychology, 28(4), 563-575.
• Leon-Guerrero, A. (2010). Social problems: Community, policy, andsocialaction. U.S.A:PineForgePress.
• Leventhal, G.S. (1980). What should be done with equity theory? Grgen, K.J., Greenberg M.S. &Weis, R.H. (Ed.). Social Exchange: Advances in theory and research (ss. 27-55). New York. Plenum Press.
• Meydan, C. H., Şeşen, H. ve Basım, H. N. (2011). Adalet algısı ve tükenmişliğin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki öncüllük rolü. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 13(2), 44-62.
• Miller, D. (1999). Principles of socialjustice. U.S.A.: Harvard University Press.
• Niehoff, B. P. &Moorman, R. H. (1993). Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 36(3), 527-556.
• Nozick, R. (2000). Anarşi, devlet ve ütopya. Oktay, A. (Çev.), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özçınar, M., Demirel, Y. &Özbezek, B. D. (2016). Çalışanların örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi-Examining the relation ship between organizational justice perception of employees and organizational silence. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(13), 150-171.
• Poyraz, K. &Kara, H. (2009). Örgütsel adalet algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 71-91.
• Rawls, J. (1971). A Theory of justice, cambridge: Belknappress of Harvard University Press.
• Raykov, T. (1998). Coefficient alpha and composite reliability with interrelated nonhomoge-neousitems. Applied Psychological Measurement, 22 (4): 375–385.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Polat, S., Ceep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54, 307-331. Sağdıç, A. (2018).
• Sareshkeh S., Ghaziani, K. Fatemeh, G. Ve Tayebi, S. M. (2012), Impact of organizational justice perceptions on job satisfaction and organizational commitment: The iranian sport federations perspective. Scholars Research Library Annals of Biological Research, 8,(3), 4229-4238.
• Silaban, N. ve Syah, T. Y. R. (2018). The influence of compensation and organizational commitment on employees’ turnover intention. IOSR Journal of Business and Management, 20(3), 1-6. Şeşen, H. ve Basım, H. N. (2010). Çalışanların adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkesi: İş tatmininin aracılık rolü. ODTÜ Gelişme Dergisi, 37, 171-193.
• Tomul, E. (2010). İlköğretim okullarındaki sosyal adalet uygulamalarına ilişkin yönetici görüşleri. Eğitim ve Bilim, 34(152).
• Tosun, F. Ç. (2021). Türk eğitim politikalarında sosyal adalet ve eşitlik. Anadolu University Journal of Education Faculty, 5(3), 348-368.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Thibaut, J., Walker, L. (1975), Procedural justice. Lawrence Erlbaum, Hillsdale: NJ.
• Tokgöz, N. (2011). Örgütsel sinizm, örgütsel destek ve örgütsel adalet ilişkisi: Elektrik dağıtım işletmesi çalışanları örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 363-387.
• Torres-Harding, S. R., Siers, B., & Olson, B. D. (2012). Development and psychometric evaluation of the Social Justice Scale (SJS). American Journal of Community Psychology, 50(1), 77-88. doi:10.1007/s10464-011-9478-2
• Uzun, N. B. ve Akay, C. (2021). Öğretmenlerin dijital materyal oluşturabilme öz-yeterlilikleri ölçeğinin geliştirilmesi. Kesit Akademi Dergisi, 7(26), 240-254.
• Veneziano, L. & Hooper, J. (1997). A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-70.
• Yelboğa, A. (2012). Örgütsel adalet ile iş doyumu ilişkisi: Ampirik bir çalışma. Ege akademik bakış, 12(2), 171-182.
• Yeniçeri, Ö., Demirel, Y. & Seçkin, Z. (2009). Örgütsel adalet ile duygusal tükenmişlik arasındaki ilişki: İmalat sanayi çalışanları üzerine bir araştırma. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2009(1), 83-99.
• Yürür, S. (2009). Ödüllendirme sistemi yapı ve süreçleri ile örgütsel adalet arasındaki ilişkilerin analizine yönelik bir araştırma. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 235-260.
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657-20140206.pdf
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• https://pdr.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/milli-egitim-bakanligi-rehberlik-ve-psikolojik-danisma-hizmetleri-etik-yonergesi.pdf