A Review on Disability and Education of the Disabled in Turkey

Yıl 2022, , 589 - 605, 31.10.2022

Adnan Arı

https://doi.org/10.47793/hp.1117918

Öz

In this study, which is a review study, it is aimed to address the developments and changes related to disability and education of the individuals with disabilities in Turkey and to discuss the obtained information within the framework of independent living, inclusion/integration. The concepts of injury, inadequacy and disability, which are related to the concept of disability, are mentioned and examples are given. From past to present, the concept of disabled has been expressed in different ways as individuals with special education need. Educational environments attended by individuals with disabilities appear as inclusion/integration environments and separate education environments. Apart from educational environments, home education and hospital education are also provided when needed. The number of departments opened for teacher training, which is important for the education of people with disabilities, has increased over time. In the 2021-2022 academic year, the number of departments related to special education was 50, 36 state, 8 foundation, 6 Turkish Republic of Northern Cyprus. This information is discussed in the discussion, conclusion and recommendations section, within the framework of independent living and inclusion/integration.

Anahtar Kelimeler

education of the disabled, ınclusion/ıntegration, special education, ındividuals in need of special education, teacher training in special education

Türkiye’de Engellilik ve Engellilerin Eğitimi Üzerine Bir Derleme

Öz

Bir derleme çalışması olan bu çalışmada, Türkiye’de engellilik ve engellilerin eğitimi ile ilgili meydana gelen gelişmelere ve değişimlere değinmek ve ulaşılan bilgilerin bağımsız yaşam, kaynaştırma/bütünleştirme çerçevesinde tartışılması amaçlanmıştır. Engellilik kavramıyla ilişkili olan zedelenme, yetersizlik ve engel kavramları örneklerle açıklanmıştır. Geçmişten günümüze engeli birey kavramı, özel eğitime muhtaç çocuklar, özel eğitim gerektiren birey, özel eğitime ihtiyacı olan birey olarak farklı şekillerde ifade edilmiştir. Engelli bireylerin devam ettikleri eğitim ortamları, kaynaştırma/bütünleştirme ortamları ve ayrı eğitim ortamları olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğitim ortamları dışında, evde eğitim ve hastanede eğitim de ihtiyaç halinde verilmektedir. Bu eğitim ortamları kaynaştırma/bütünleştirme çerçevesinde açıklanmıştır. Engelli bireylerin eğitimi için önemli olan öğretmen eğitimi için açılan bölüm sayısı zamanla artmıştır. 2021-2022 eğitim-öğretim yılında bu sayı 36 devlet, 8 vakıf, 6 KKTC olmak üzere toplam 50 olmuştur. Bu eğitim öğretim yılında özel eğitim öğretmenliğinin olduğu devlet üniversitelerinde 2479, vakıf üniversitelerinde 404 ve KKTC üniversitelerinde 320 olmak üzere toplam 3203 kontenjan ayrılmıştır. Bu bilgiler tartışma, sonuç ve öneriler kısmında, bağımsız yaşam ve kaynaştırma/bütünleştirme çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

engellilerin eğitimi, kaynaştırma/bütünleştirme, özel eğitim, özel eğitime ihtiyacı olan birey, özel eğitimde öğretmen yetiştirme

Kaynakça

• Anılan, H., & Kayacan, G. (2015). Sınıf öğretmenlerinin gözüyle kaynaştırma eğitimi gerçeği. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi XIV. Uluslararası Katılımlı Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (21-23 Mayıs 2015), Özel Sayı (74–90). https://doi.org/10.14686/BUEFAD.2015USOSOzelsayi13199
• Ataman, A. (2017). Özel eğitimin anlamı ve amaçları. A. Cavkaytar (Ed.), Özel eğitim içinde (s. 1-19). Vize Yayıncılık
• Ataman, A. (2017). Özel eğitime muhtaç olmanın nedenleri, anlamı ve amaçları. A. Ataman (Ed.), Temel eğitim öğretmenleri için kaynaştırma uygulamaları ve özel eğitim (s. 3-24) içinde. Vize Yayıncılık.
• Aydın, G., & Şentürk, Ş. (2021). Özel Eğitim Bölümü Lisans Programının Birleştirilmesine Yönelik Özel Eğitim Öğretmenlerinin Görüşlerinin Değerlendirilmesi . Turkish Journal of Primary Education, 6 (1), 36-50 . https://doi.org/10.52797/tujped.829099
• Batu, S. (2000). Kaynaştırma, destek hizmetler ve kaynaştırmaya hazırlık etkinlikleri. Özel Eğitim Dergisi, 2(4), 35-45.
• Batu, S., & Kırcaali-İftar, G. (2010). Kaynaştırma. (5. Baskı). Kök Yayıncılık.
• Büyükalan Filiz, S., Çelik Şahin, A., Tufan, S., & Karaahmetoğlu, B. (2018). Özel eğitim öğretmenliği lisans programlarının birleştirilmesine ilişkin öğretim üyelerinin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3), 763-775. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018036496
• Cavkaytar, A., & Diken, İ. H. (2007). Özel eğitime giriş. (3. Baskı). Kök Yayıncılık.
• Çiçek, İ. (2020). Özel eğitimle ilgili temel kavramlar ve tarihsel süreç. R. Karabulut (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim (s. 1-25) içinde. Eğiten Kitap
• Çitil, M. (2020). Özel eğitim alanının kavramsal, tarihsel ve yasal temelleri. U. Sak, S. Toraman (Ed.), Türkiye’de özel eğitim hizmetleri (s. 11-45) içinde. MEB Yayınları
• Çitil, M. (2017). Türkiye’de özel eğitim tarihsel, politik ve yasal gelişmeler. (1. Baskı). Vize Yayıncılık.
• Dedeoğlu, S., Durali, S., & Tanrıverdi-Kış, A. (2004). Özel eğitim bölümü zihin engelliler öğretmenliği anabilim dalı 3., 4. sınıf öğrencileri ve mezunlarının kendi bölüm programları, öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri ile ilgili düşünce ve önerileri. Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 47-55. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000074
• Dikici-Sığırtmaç & A., Deretarla-Gül, E. (2010). Okul öncesinde özel eğitim. (2. Baskı). Kök Yayıncılık
• Ergül, C., Baydık, B., & Demir, Ş. (2013). Özel eğitim öğretmen adaylarının ve öğretmenlerinin zihin engelliler öğretmenliği lisans programı yeterliklerine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 499-522
• Gök, G., & Erba, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri ve önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87
• Kargın, T. (2010). Özel gereksinimi olan öğrencilerin yerleştirilmesi ve BEP. A. G. Akçamete (Ed.), Genel eğitim okullarında özel gereksinimli olan öğrenciler ve özel eğitim (s. 77-112) içinde. Kök Yayıncılık.
• Koçyiğit, S. (2015). Ana sınıflarında kaynaştırma eğitimi uygulamalarına ilişkin öğretmen-rehber öğretmen ve ebeveyn görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(1), 391-415. https://doi.org/10.7884/teke.409
• Milli Eğitim Bakanlığı (1997). 573 sayılı özel eğitim hakkında kanun hükmünde kararname. http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111011_ozel_egitim_kanun_hukmunda_kararname.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. https://orgm.meb.gov.tr/alt_ sayfalar/mevzuat/Ozel_Egitim_Hizmetleri_Yonetmeligi_son.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (2005). 5378 sayılı engelliler hakkında kanun.
• https://www.mevzuat.gov.tr//mevzuat?MevzuatNo=5378&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Milli Eğitim Bakanlığı (2011). Engelli bireyler. https://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modullerpdf/Engelli%20Bireyler.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği.
• http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1963.pdf
• Saraç, T., & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma uygulamaları sürecinde ilköğretim sınıf öğretmenlerinin karşılaştığı sorunlara ilişkin görüşleri ve önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 13-28.
• Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu (2916 kanun numaralı). Resmi Gazete, 18192; 15 Ekim 1983. https://www.kanunum.com/files/2916-1.pdf
• Özsoy, Y., Özyürek, M., & Eripek, S. (2001). Özel eğitime muhtaç çocuklar ‘’özel eğitime giriş’’. (11. Baskı). Kartepe Yayınları
• Yılmaz, E., & Batu, E. (2016). Farklı branştan ilkokul öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı, yasal düzenlemeler ve kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 247-268. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.267316
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961). 1961 anayasası.
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982). 1982 anayasası.
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1. 5.2709.pdf
• Yazıcıoğlu, T. (2018). Kaynaştırma uygulamalarının tarihsel süreci ve Türkiye’de uygulanan kaynaştırma modelleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 8(1):92-110. http://doi.org/10.30783/nevsosbilen.420028
• Yüksek Öğretim Kurulu (2021). Özel eğitim öğretmenliği lisans programı.
• https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-OgretmenYetistirme-Lisans-Programlari/Ozel_Egitim_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf
• Yüksek Öğretim Kurulu (2021). Lisans tercih sihirbazı. https://yokatlas.yok.gov.tr/tercih-sihirbazi-t4-tablo.php?p=s%C3%B6z