Cultural Evaluation of a Buddhist Woman Diagnosed with Dementation with Leininger's Sunrise Model

Yıl 2022, , 641 - 657, 31.10.2022

Gözde Özsezer , Yasemin Yıldırım , Aynur Türeyen

https://doi.org/10.47793/hp.1137821

Öz

Dementia is a disease whose prevalence is increasing with the aging population and increasing life expectancy globally. Holistic care, including culture, is required for treatment, care, intervention and support for individuals with dementia. The sociocultural factors that the individual is in need to encompass a broad conceptualization of culture, including symbols, beliefs, and traditions that affect group and individual behavior. Therefore, it is very important to understand these elements when supporting the personality of an individual with dementia. Buddhism, the creed of Patient J.E., is one of the creeds with a large number of members in the world. According to the understanding of intercultural nursing care, the nurse should adapt the care interventions to be applied in accordance with the belief and culture of the patient he/she cares for. In this case, which is examined in this context, nurses need to understand that the main purpose of the patient while giving care to the Buddhist patient is to restore the yin / yang balance of the body that has been disturbed by the disease. In the study, no research was found in the national and international literature using Leininger's Sunrise Model in Buddhist individuals with dementia. This case report uses Leininger's Sunrise Model as an example of using the cultural assessment of a Buddhist female patient with dementia.

Anahtar Kelimeler

sunrise model, transcultural nursing, Buddhism, dementia, interreligious nursing

Demans Tanısı Olan Budist Bir Kadın Hastanın Leininger’ın Gündoğumu Modeli ile Kültürel Değerlendirilmesi

Öz

Demans küresel olarak yaşlanan nüfus ve yaşam beklentisinin artması ile giderek sıklığı artan bir hastalıktır. Demansı olan bireylere yönelik tedavi, bakım, müdahale ve destek için; kültürü de içine alan holistik bakım sağlanması gerekmektedir. Bireyin içinde bulunduğu sosyokültürel faktörlerin grup ve bireysel davranışı etkileyen sembolleri, inançları ve gelenekleri içeren geniş bir kültür kavramsallaştırmasını kapsaması gerekmektedir. Bundan dolayı, demansı olan bir bireyin kişiliğini desteklerken de bu unsurları anlamak çok önemlidir. Hasta J.E.’nin inancı olan Budizm, dünyada fazla sayıda üyesi olan inanışlardan birisidir. Kültürlerarası hemşirelik bakım anlayışına göre; hemşirenin uygulayacağı bakım girişimlerini bakım verdiği hastanın inanışına ve kültürüne uygun olarak uyarlaması gerekmektedir. Bu bağlamda incelenen bu olguda da hemşirelerin Budist hastaya bakım verirken, hastanın temel amacının vücudun hastalık nedeniyle bozulan yin/yang dengesini geri getirmek olduğunu anlamaları gerekmektedir. Yapılan incelemede, ulusal ve uluslararası literatürde demansı olan Budist bireylerde Leininger’ın Gündoğumu Modeli’ni kullanan herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu olgu sunumu, Leininger’ın Gündoğumu Modeli’ni demansı olan Budist bir kadın hastanın kültürel değerlendirilmesinin kullanımına örnek olarak yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

gündoğumu modeli, kültürlerarası hemşirelik, demans, budizim, dinlerarası hemşirelik

Kaynakça

• Altıntaş, H., Adıgüzel, M. O., Yılmaz, S., Özbek, E., & Esen, F. B. (2011). Ankara'da bir huzurevinde kalan yaşlılar ile bir sağlık ocağına gelen yaşlıların mini mental test ile değerlendirilmesi. Akademik Geriatri Dergisi, (3), 138-149.
• Alzheimer’s Disease International (2020). Dementia statistics. https://www.alzint.org/about/dementia-facts-figures/dementia-statistics/
• Başçı, B.A. (2018, Ekim 18-20). Hemşirelerin değişik gruplara hizmet verirken din, kültür ve sağlık ilişkisini bilmelerinin önemi. [Kongre sunumu]. Uluslararası 4. Adli Hemşirelik, 3. Adli Sosyal Hizmet, 2. Adli Gerontoloji Kongresi, Çorum, Türkiye. http://cdn.hitit.edu.tr/ahashag/files/95601_1810201758722.pdf
• Brooke, J., Cronin, C., Stiell, M., & Ojo, O. (2018). The intersection of culture in the provision of dementia care: A systematic review. Journal of Clinical Nursing, 27(17-18), 3241-3253. https://doi.org/10.1111/jocn.13999
• Burton, E. C., Gurevitz Stacy, A. (2010). Religions and Autopsy. http://emedicine.medscape.com/article/1705993-overview
• Chan, T. W., Poon, E., & Hegney, D. G. (2011). What nurses need to know about Buddhist perspectives of end-of-life care and dying. Progress in Palliative care, 19(2), 61-65. https://doi.org/10.1179/1743291X10Y.0000000010
• Chen, J., & Wang, Y. (2015). Cultural competence experiences which Chinese nurses have in Finland. [Bachelor’s dissertation, Laurea University]. ProQuest dissertations& Theses Global.
• Cooper, C., Mukadam, N., Katona, C., Lyketsos, C. G., Blazer, D., Ames, D., ... & Livingston, G. (2013). Systematic review of the effectiveness of pharmacologic interventions to improve quality of life and well-being in people with dementia. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 21(2), 173-183. https://doi.org/10.1017/S1041610211002614
• Deng, J., Li, T., Wang, J., & Zhang, R. (2020). Optimistically accepting suffering boosts happiness: associations between Buddhism patience, selflessness, and subjective authentic-durable happiness. Journal of Happiness Studies, 21(1), 223-240. https://doi.org/10.1007/s10902-019-00083-0
• Douglass, C., Keddie, A., Brooker, D., & Surr, C. (2010). Cross-cultural comparison of the perceptions and experiences of dementia care mapping “mappers” in the United States and the United Kingdom. Journal of Aging and Health, 22(5), 567– 588. https://doi.org/10.1177/0898264310362541
• ElGindy G. (2013). Understanding Buddhist patients’ dietary needs. https://minoritynurse.com/understanding-buddhist-patients-dietary-needs/
• Feyzioğlu, A. (2020). Demans kliniğinden takipli hastaların kesitsel bir analizi. İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Tıp Dergisi, 12(3), 276-9. https://doi.org/10.5222/iksstd.2020.90377
• Gilliat-Ray, S. (2003). Nursing, professionalism, and spirituality. Journal of Contemporary Religion, 18(3), 335-349. https://doi.org/10.1080/13537900310001601695
• Gurvit, H., Emre, M., Tinaz, S., Bilgic, B., Hanagasi, H., Sahin, H., et al. (2008). The prevalence of dementia in an urban Turkish population. American Journal of Alzheimer's Disease & Other Dementias®, 23(1), 67-76. https://doi.org/10.1177/1533317507310570
• Güven, M. (2012). Kültürün bir unsuru olarak din. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 933-948.
• Hacıoğlu, Y.Ö. (2016). Dünya dinlerinden Budizm. Festival yayıncılık.
• Hanssen, I., & Kuven, B. (2016). Moments of joy and delight: the meaning of traditional food in dementia care. Journal of Clinical Nursing, 25(5/6), 866–874. https://doi.org/10.1111/jocn.13163
• Keskinoglu, P., Giray, H., Pıcakcıefe, M., Bilgic, N., & Ucku, R. (2006). The prevalence and risk factors of dementia in the elderly population in a low socio-economic region of Izmir, Turkey. Archives of gerontology and geriatrics, 43(1), 93-100. https://doi.org/10.1016/j.archger.2005.09.006
• Kongsuwan, W., & Touhy, T. (2009). Promoting peaceful death for Thai Buddhists: Implications for holistic end-of-life care. Holistic nursing practice, 23(5), 289-296. https://doi.org/10.1097/HNP.0b013e3181b66ce6
• Leininger, M. (2002). Culture care theory: A major contribution to advance transcultural nursing knowledge and practices. Journal of transcultural nursing, 13(3), 189-192. https://doi.org/10.1177/10459602013003005
• Leininger, M. (2003). Founder’s focus: transcultural nursing care makes a big outcome difference. Journal of transcultural nursing, 14(2), 157-157. https://doi.org/10.1177/1043659602250650
• Leininger, M., & McFarland M. R. (2002). Transcultural nursing: Concepts, theories, research and practice. McGraw Hill.
• Livingston, G., Kelly, L., Lewis-Holmes, E., Baio, G., Morris, S., Patel, N., ... & Cooper, C. (2014). Non-pharmacological interventions for agitation in dementia: systematic review of randomised controlled trials. The British Journal of Psychiatry, 205(6), 436-442. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.113.141119
• Lundberg, P. C., & Rattanasuwan, O. (2007). Experiences of fatigue and self-management of Thai Buddhist cancer patients undergoing radiation therapy. Cancer Nursing, 30(2), 146-155. https://doi.org/10.1097/01.NCC.0000265005.02559.43
• O'Connor, D., Phinney, A., Smith, A., Small, J., Purves, B., Perry, J., et al. (2007). Personhood in dementia care. Developing a research agenda for broadening the vision. Dementia, 6(1), 121– 142. https://doi.org/10.1177/1471301207075648
• OECD (2019). Dementia, in Health at a Glance 2019: OECD Indicators. OECD Publishing.
• Reijnders, J., van Heugten, C., & van Boxtel, M. (2013). Cognitive interventions in healthy older adults and people with mild cognitive impairment: A systematic review. Ageing Research Reviews, 12(1), 263–275. https://doi.org/10.1016/j.arr.2012.07.003
• Riley, D. S., Barber, M. S., Kienle, G. S., Aronson, J. K., von Schoen-Angerer, T., Tugwell, P., ... & Gagnier, J. J. (2017). CARE guidelines for case reports: Explanation and elaboration document. Journal of Clinical Epidemiology, 89, 218-235. https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2017.04.026
• Seviğ, Ü., Özcan, A., & Tanrıverdi G. (2014). Kültürlerarası Hemşirelik Modelleri. Ü Seviğ, G Tanrıverdi (Eds.), Kültürlerarası Hemşirelik (ss.187-199). Akademi Basın.
• Smith-Stoner, M. (2003). How Buddhism influences pain control choices. Nursing2020, 33(4), 17.
• Smith-Stoner, M. (2005). End-of-life needs of patients who practice Tibetan Buddhism. Journal of Hospice & Palliative Nursing, 7(4), 228-233.
• Smith-Stoner, M. (2006). Caring for patients of diverse religious traditions: Considerations for Buddhist clients in home care. Home Healthcare Now, 24(7), 459-466.
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2017). Demans Bakım Modeli Raporu. https://ailevecalisma.gov.tr/media/9332/demans-bakım-modeli-proje-kitabı.pdf
• Tanrıverdi, G. & Özsezer Kaymak, G. (2019). Budizm ve Hemşirelik Yaklaşımları. G Tanrıverdi (Ed.), Farklı Dinler ve Hemşirelik Yaklaşımları (ss.1-22). Nobel Yayın Dağıtım.
• Tanrıverdi, G. (2015). Hemşirelerin kültürel yeterli bakım için uygulama standartlarına yaklaşımları. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 31(3), 37-52.
• Tanrıverdi, G. (2016). Hemşirelerde Kültürel Yeterliliği Geliştirme Yaklaşım ve Önerileri. Hİ Ülker, MC Birkök (Eds.), Pozitif Matbaa.
• Tanrıverdi, G. (2017a). Hemşirelerde kültürel yeterliliği geliştirmeye yönelik yaklaşım ve öneriler. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(3), 227-236. https://doi.org/10.17672/fnjn.343261
• Tanrıverdi, G. (2017b). Madeleine Leininger: Kültürel Bakımda Farklılıklar ve Benzerlikler Teorisi. A Karadağ, N Çalışkan, Z Göçmen Baykara (Eds.), Hemşirelik Teorileri ve Modelleri (ss.489-504). Akademi Basın.
• Tanrıverdi, G. (2017c). Etnik ve Kültürel Değerlendirme ve Klinik Karar Verme. F Eti Aslan (Ed.), Sağlığın Değerlendirilmesi ve Klinik Karar Verme (ss.3-16). Akademisyen Tıp Kitapevi.
• Tanrıverdi, G. (2019a). Din ve hemşirelik. G Tanrıverdi (Ed.), Farklı Dinler ve Hemşirelik Yaklaşımları (ss.1-22). Nobel Yayın Dağıtım.
• Tanrıverdi, G. (2019b). Yaşam döngüsünde sağlığı geliştirmeye yönelik kültürel uygulamalar ve hemşirelik yaklaşımları. Z Bahar (Ed.), Yaşam Döngüsünde Sağlığı Geliştirme: Hemşirelik Uygulamaları (ss.71-7). Türkiye Klinikleri.
• Tanrıverdi, G. (2021). Dinlerarası Hemşirelik: Kavramsal bir çerçeve. Journal of Human Sciences, 182, 282-291. https://doi.org/10.14687/jhs.v18i2.6187
• Tung, W. C. (2010). Buddhist-based care: Implications for health care professionals. Home Health Care Management & Practice, 22(6), 450-452. https://doi.org/10.1177/1084822310370835
• Türkiye Psikiyatri Derneği (2014). Dünya Alzheimer hastalığı günü dünyada en fazla Alzheimer hastalığı görülecek olan dört ülkeden biri Türkiye [Basın açıklaması]. http://www.psikiyatri.org.tr/basin/324/dunya-alzheimer-hastaligi-gunu
• World Health Organization (WHO). (2021). Dementia. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia
• Yelvington, D. (2013). Bereaved parents' perceptions about their participation in an equine assisted grief-group experience (Publication No. 3605799) [Doctoral dissertation, Capella University]. ProQuest Dissertations& Theses Global.