Online and Face-to-Face Self-Disclosure in Adolescents

Yıl 2023, , 724 - 749, 28.02.2023

Meşküre Hülya Ünal-karagüven , Emine Kamak

https://doi.org/10.47793/hp.1183205

Öz

Close relationship plays an important role in the general psychological development of the adolescent. Self-disclosure is essential for the development of a close relationship. On the other hand, one of the most important factors affecting the efficiency of the counseling process is the client's inability to self-disclosure. For a variety of reasons, adolescents may have difficulties in self-disclosure. The aim of this study is to examine adolescents' online and face-to-face self-disclosure levels in terms of demographic characteristics, interpersonal trust, shyness, and need for relatedness. Sample consisted of a total of 306 high school seniors, 165 girls and 141 boys from Istanbul Çekmeköy Anatolian High School. Both the online and face-to-face forms of the "Self-Disclosure Scale", as well as the "Interpersonal Trust Scale", "Shyness Scale", "Need for Relatedness Scale" and "Questionnaire Form" were applied face-to-face to the participants. As a result, it was observed that adolescents preferred self-disclosure more in face-to-face communication. Significant differences were found in self-disclosure levels according to interpersonal trust, shyness and need for relatedness. Both online and face-to-face self-disclosure were positively related with the interpersonal trust and need for relatedness and negatively related with shyness. Shyness significantly predicts both face-to-face and online self-disclosure, and trust significantly predicts only face-to-face self-disclosure. Similar studies with larger groups are suggested.

Anahtar Kelimeler

adolescent, self-disclosure, interpersonal trust, shyness, need for relatedness

Ergenlerde Çevrimiçi ve Yüz Yüze Kendini Açma

Öz

Ergenin genel psikolojik gelişiminde yakın ilişki önemli bir rol oynar. Kendini açma, yakın ilişkinin gelişmesi açısından gereklidir. Diğer taraftan psikolojik danışma sürecinin verimini etkileyen en önemli faktörlerden biri danışanın kendini açamamasıdır. Çeşitli nedenlerden dolayı ergenler kendini açmakta zorluk yaşayabilirler. Bu çalışmanın amacı ergenlerin çevrimiçi ve yüz yüze kendini açma düzeylerini demografik özellikler, kişiler arası güven, utangaçlık ve sosyal ilişki gereksinimi açısından incelemektir. Örneklem grubu İstanbul Çekmeköy Anadolu lisesinde öğrenim görmekte olan 165’i kız, 141’i erkek olmak üzere toplam 306 lise son sınıf öğrencisinden oluşmuştur. Katılımcılara, “Kendini Açma Ölçeğinin” hem çevrimiçi hem de yüz yüze formları ile birlikte “Kişiler Arası Güven Ölçeği”, “Utangaçlık Ölçeği” “Sosyal İlişki Gereksinimi Ölçeği” ve “Kişisel Bilgi Formu” yüz yüze uygulanmıştır. Sonuçta, ergenlerin yüz yüze kendini açmayı daha fazla tercih ettiği görülmüştür. Kişiler arası güven, utangaçlık ve sosyal ilişki gereksinimi düzeylerine göre kendini açma düzeylerinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Hem çevrimiçi hem de yüz yüze kendini açma, güven ve sosyal ilişki ihtiyacı ile pozitif, utangaçlık ile negatif yönde ilişkili bulunmuştur. Utangaçlık hem yüz yüze hem de çevrimiçi kendini açmayı, kişiler arası güven ise yüz yüze kendini açmayı anlamlı şekilde yordamaktadır. Daha büyük gruplar ile benzer çalışmaların yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ergen, kendini açma, kişiler arası güven, utangaçlık, sosyal ilişki gereksinimi

Kaynakça

• Aker, Ç. (1996). Lise öğrencilerinin kendini açma davranışlarının kaygı düzeyleri ile cinsiyetleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Amerikan Psikoloji Derneği. (2023). Dictionary of Psychology. https://dictionary.apa.org/self-disclosure
• Antaki, C., Barnes, R., & Leudar, I. (2005). Self-disclosure as a situated interactional practice. British Journal of Social Psychology, 44 (2), 181–199. https://doi.org/10.1348/014466604x15733
• Arslan, S. (2018). Ergenlerin sanal zorbalık ve kendini açma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Bak, J. Y., Lin, C. Y., & Oh, A. (2014). Self-disclosure topic model for classifying and analyzing Twitter conversations. Proceedings of the 2014 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing içinde (s.1986-1996). Doha, Qatar.
• Barak, A. & Grohol, J. M. (2011). Current and future trends in Internet-supported mental health interventions. Journal of Technology in Human Services, 29 (3), 155-196. https://doi.org/10.1080/15228835.2011.616939
• Barnett-Pearce, W., Sharp, S. M., Wright, P. H., & Slam, K. M. (1974). Affection and reciprocity in self-disclosing communication. Human Communication Research, 1 (1), 5–14. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.1974.tb00249.x
• Bazarova, N. N. (2015). Online disclosure. C. R. Berger & M. E. Roloff (Eds.), The International Encyclopedia of Interpersonal Communication. Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell. https://doi.org/10.1002/9781118540190.wbeic251
• Beydoğan, M. (1995). Buca Eğitim Fakültesi ve Eğitim Yüksek Okulu öğrencilerinin kendini açma davranışları ile ilgili bir araştırma. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 47-64.
• Bian, M., & Leung, L. (2014). Linking loneliness, shyness, smartphone addiction symptoms, and patterns of smartphone use to social capital. Social Science Computer Review, 33 (1), 61-79. https://doi.org/10.1177/0894439314528779
• Bonetti, L., Campbell, M. A., & Gilmore, L. (2010). The relationship of loneliness and social anxiety with children’s and adolescents’ online communication. Cyberpsychology, Behavıor, and Social Networking, 13 (3), 279-288. https://doi.org/10.1089/cyber.2009.0215
• Boyraz, M. (2019). Lise öğrencilerinin arkadaşlık ilişkilerinin benlik saygısı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Bruss, O. E., & Hill, J. M. (2010). Tell me more: Online versus face-to-face communication and self-disclosure. Psi Chi, The International Honor Society in Psychology, 15 (1), 3-7. https://doi.org/10.24839/1089-4136.JN15.1.3
• Bucholtz, J. (2013). Diffused intimacy: trust and self-disclosure in online relationship. Media Studies, 23-39.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (24. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyükuysal, M. Ç., & Öz, İ. İ. (2016). Çoklu doğrusal bağıntı varlığında en küçük karelere alternatif yaklaşım: Ridge regresyon. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6 (2), 110-114.
• Çakır, M. A. (1994). Lise öğrencilerinin kendini açma davranışlarını etkileyen faktörler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Çetinkaya, B. (2005). Üniversite öğrencilerinin kendini açma davranışları ile bağlanma stilleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Çetinkaya, B. (2019). Kişiler arası ilişkiler ve iletişimde kendini açma. Alim Kaya (Ed.), İnsan ilişkileri ve iletişim (14. Basım) içinde (s. 142-164). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Chang, J. H., Huang, C. L. & Lin, Y. C. (2015). Mindfulness, basic psychological needs fulfillment, and well-being. Journal of Happiness Studies,  16 (5), 1149-1162. https://doi.org/10.1007/s10902-014-9551-2
• Cheek, J. M. (1983). The Revised Cheek and Buss Shyness Scale (RCBS 13) 1983 document. Unpublished manuscript. USA: MA, Wellesley College.
• Cheek, J. M. (2021). The Revised Cheek and Buss Shyness Scale (RCBS 13) 1983 document JM Cheek. Unpublished manuscript. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.18841.75363
• Chen, B., & Marcus, J. (2012). Students’ self-presentation on Facebook: An examination of personality and self construal factors. Computers in Human Behaviour, 28 (6), 2091-2099. https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.06.013
• Chen, X. (2018). Culture and shyness in childhood and adolescence. New Ideas in Psychology. https://doi.org/10.1016/j.newideapsych.2018.04.007
• Chen, X., Pan, Y., & Guo, B. (2016). The influence of personality traits and social networks on the self-disclosure behavior of social network site users. Internet Research, 26 (3), 566–586. https://doi.org/10.1108/intr-05-2014-0145
• Cho, S. H. (2007). Effects of motivations and gender on adolescents' self-disclosure in online chatting. CyberPsychology & Behavior, 10 (3), 339–345. https://doi.org/10.1089/cpb.2006.9946
• Çitil-Gürel, E. (2015). Kişiler arası iletişimde kendini açma ve özsaygı ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2018). Research methods in education (8th edition). Routledge.
• Cormier, S., & Hackney, H. (2008). Psikolojik danışma ilke ve teknikleri: Psikolojik yardım Süreci elkitabı.( Çev: T. Ergene & S. A. Sevim). Mentis Yayıncılık.
• Creswell, C. W. (2017). Tarama araştırma desenleri (Selçuk Doğan ve İsmail Karsantik). Halil Ekşi (Çev. Ed.), Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi içinde (s. 480-540). EDAM Yayın.
• Cüceloğlu, D. (2012). Yeniden insan insana (45. Baskı). Remzi Kitabevi.
• Dai, Y., Shin, S. Y., Kashian, N., Jang, J., & Walther, J. B. (2015). The influence of responses to self-disclosure on liking in computer-mediated communication. Journal of Language and Social Psychology, 35 (4), 1-18. https://doi.org/10.1177/0261927x15602515
• Davis, K. (2012). Friendship 2.0: adolescents’ experiences of belonging and self-disclosure online. Journal of Adolescence, 35 (6), 1527–1536. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2012.02.013
• Deci, E. L., Vallerand, R. J., Pelletier, L. G., & Ryan, R. M. (1991). Motivation and education: The self-determination perspective. Educational Psychologist, 26 (3-4), 325-346. https://doi.org/10.1080/00461520.1991.9653137
• DeForest, C., & Stone, G. L. (1980). Effects of sex and intimacy level on self-disclosure. Journal of Counseling Psychology, 27 (1), 93–96. https://doi.org/10.1037/0022-0167.27.1.93
• Demirci, İ. (2017). Huzurlu ve mutlu yaşamın değerler ve karakter güçleri bağlamında karma bir araştırmayla incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Demirhan, M. (2002). Kendini açma düzeyleri farklı genel lise öğrencilerinin bazı değişkenler açısından saldırganlık düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Desjarlais, M., Gilmour, J., Sinclair, J., Howell, K. B., & West, A. (2015). Predictors and social consequences of online interactive self-disclosure: A literature review from 2002 to 2014. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 18 (12), 718–725. https://doi.org/10.1089/cyber.2015.0109
• Dimond, R. E., & Hellkamp, D. T. (1969). Race, sex, ordinal position of birth, and self-disclosure in high school students. Psychological Reports, 25 (1), 235–238. https://doi.org/10.2466/pr0.1969.25.1.235
• Dimond, R. E., & Munz, D. C. (1967). Ordinal position of birth and self-disclosure in high school students. Psychological Reports, 21 (3), 829–833. https://doi.org/10.2466/pr0.1967.21.3.829
• Dindia, K., & Allen, M. (1992). Sex differences in self-disclosure: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 112(1), 106. https://doi.org/10.1037/0033-2909.112.1.106
• Ekebaş, M. (1994). Lise son sınıf öğrencilerinin kendini açma davranışlarının cinsiyet ve kendini gerçekleştirme düzeyleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Erciş, A., Özbey, E., & Deveci, F. G. (2019). Sosyal medya kullanımında utangaçlığın sosyal sermaye ile duygusal zekâ üzerindeki etkisi ve bireysel mutluluktaki değişim. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33 (2), 573-593.
• Erdost, T. (2004). Trust and self-disclosure in the context of computer mediated communication [Unpublished masters thesis]. Middle East Technical University.
• Gökalan, Z. B. (2000). İlköğretim okulu öğrencilerinin (12-14 yaş) benlik tasarımı, atılganlık ve kendini açma düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Greene, K. & Magsamen-C., K. (2010). Disclosure decisions in existing relationships online: exploring motivations for CMC channel choice. Jung-ran Park ve Eileen G. Abels (Eds.), Interpersonal Relations and Social Patterns in Communication Technologies: Discourse Norms, Language Structures and Cultural Variables içinde (s. 48-76). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-61520-827-2.ch004
• Güler, G. (2019). Ortaokul öğrencilerinde okul tükenmişliği: Problem çözme becerileri, akran ilişkileri ve algılanan okul deneyimlerinin rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Güngör, A. (2001). Utangaçlık ölçeğinin geliştirilmesi geçerlik ve güvenilirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (15), 17-22.
• Hammick, J. K., & Lee, M. J. (2014). Do shy people feel less communication apprehension online? The effects of virtual reality on the relationship between personality characteristics and communication outcomes. Computers in Human Behavior, 33, 302–310. https://doi.org/doi:10.1016/j.chb.2013.01.046.
• Jones, W. H., Briggs, S. R. & Smith, T. G. (1986). Shyness: Conceptualization and measurement. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (3), 629-639. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.3.629.
• Jourard, S. M. (1971). The transparent self. (2th edition). Von Nostrad, Reinhord Pub.
• Kağıtçıbaşı, C. (2005). Autonomy and relatedness in cultural context: Implications for self and family. Journal of Cross-Cultural Psychology, 36 (4), 403-422. https://doi.org/10.1177/0022022105275959.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi, 22, 75-246.
• Krcmar, M., van der Meer, A., & Cingel, D. P. (2015). Development as an explanation for and predictor of online self-disclosure among Dutch adolescents. Journal of Children and Media, 9 (2), 194–211. https://doi.org/10.1080/17482798.2015.1015432
• Leavey, G., Rothi, D. & Paul, R. (2011). Trust, autonomy and relationships: The help-seeking preferences of young people in secondary level schools in London (UK). Journal of Adolescence, 34(4), 685‐693. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2010.09.004
• Lee, N. C., Jolles, J., & Krabbendam, L. (2016). Social information influences trust behaviour in adolescents. Journal of Adolescence,  46, 66-75. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2015.10.021
• Liu, Y., Liu, R., Ding, Y., Wang, J., Zhen, R., & Xu, L. (2016). How online psychologic need satisfaction influences self-disclosure online among Chinese adolescents: Moderated mediation effect of exhibitionism and narcissism. Frontiers in Psychology, 7, 1-13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.01279
• Matsushima, R., & Shiomi, K. (2002). Self-disclosure and friendship in junior high school students. Social Behavior and Personality: An International Journal, 30 (5), 515–525. https://doi:10.2224/sbp.2002.30.5.515
• Matsushima, R., Shiomi, K., & Kuhlman, D. M. (2000). Shyness in self-disclosure mediated by social skill. Psychological Reports, 86 (1), 333-338. https://doi.org/10.2466/pr0.2000.86.1.333
• Mısır, S. (2017). Online vs. face-to-face self-disclosure and interpersonal competence: The role of shyness and loneliness [Unpublished masters thesis]. Middle East Technical University.
• Myrick, R. D. (2003). Developmental guidance and couseling: A practical approach. Minneapolis, Educational Media Corporation.
• Nur-Şahin, G. (2011). Üniversite öğrencilerinin kendini açma, öznel iyi oluş ve algıladıkları sosyal destek düzeylerinin karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Öksüz, E., Mersin, S., & Türker, T. (2017). Kendini Açma Ölçeğinin üniversite öğrencilerinde Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18 (6), 586-593. https://doi.org/10.5455/apd.259467
• Paluckaite, U., & Zardeckaite, K. (2012). Gender differences in self-disclosure for the unknown person on the internet communication. Advanced Research in Scientific Areas içinde (s.961-966).
• Polat, E. (2019). 11-14 yaş ortaokul öğrencilerinin arkadaşlık ilişkileri ve rekabetçi tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Posey, C., Lowry, P. B., Roberts, T. L., & Ellis, T. S. (2010). Proposing the online community self-disclosure model: The case of working professionals in France and the U.K. who use online communities. European Journal of Information Systems, 19, 181–195. https://doi.org/10.1057/ejis.2010.15
• Richards, D. & Vigano. N. (2012). Online counseling. Encyclopedia of Cyber Behavior, 3:699-713. https://www.igi-global.com/chapter/online-counseling/64796
• Richer, S. & Vallerand, R. J. (1998). Construction and validation of the perceived relatedness scale. Revue Européene de Psychologie Appliquée, 48, 129–137.
• Rivenbark, W. H. (1971). Self-disclosure patterns among adolescents. Psychological Reports, 28 (1), 35-42. https://doi.org/10.2466/pr0.1971.28.1.35
• Rochler, A. B., Zack, J. S., & Speyer, C. (2004). Online therapy: Review of relevant definitions, debates, and current empirical support. Journal of Clinical Psychology, 60(3), 269– 283. https://doi.org/10.1002/jclp.10263
• Ruppel, E. K., Gross, C., Stoll, A., Peck, B. S., Allen, M., & Kim, S.-Y. (2016). Reflecting on connecting: Meta-analysis of differences between computer-mediated and face-to-face self-disclosure. Journal of Computer-Mediated Communication, 22 (1), 18–34. https://doi.org/10.1111/jcc4.12179
• Saunders, P. L., & Chester, A. (2008). Shyness and the internet: Social problem or panacea? Computers in Human Behavior, 24, 2649-2658. https://doi.org/10.1016/j.chb.2008.03.005
• Schouten, A. P. (2007). Adolescents' online self-disclosure and self-presentation. Amsterdam School of Communications Research, ASCoR.
• Seamon, C. M. (2003). Self-esteem, sex differences, and self-disclosure: A study of the closeness of relationships. All Volumes (2001-2008). 99.
• Sermat, V., & Smyth, M. (1973). Content analysis of verbal communication in the development of relationship: Conditions influencing self-disclosure. Journal of Personality and Social Psychology, 26 (3), 332–346. https://doi:10.1037/h0034473
• Sheldon, P. (2010). Similarities and differences in self-disclosure and friendship development between fact-to-face communication and Facebook [Unpublished doctoral thesis]. Louisiana State University.
• Sheldon, P. (2012). Profiling the non-users: Examination of life-position indicators, sensation seeking, shyness, and loneliness among users and non-users of social network sites. Computers in Human Behavior, 28(5), 1960–1965. https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.05.016
• Sheldon, P., & Pecchioni, L. (2014). Comparing relationships among self-disclosure, social attraction, predictability and trust in exclusive facebook and exclusive face-to-face relationships. American Communication Journal, 16(2), 1-14.
• Steel, J. L. (1991). İnterpersonal correlates of trust and self-disclosure. Psychological Reports, 68, 1319- 1320. https://doi.org/10.2466/PR0.68.4.1319-1320
• Şahin, E. E. (2013). Cinsiyete göre üniversite öğrencilerinde utangaçlık: benlik saygısı, ilişki başlatma, kendini açma, etki bırakma, duygusal destek ve çatışma yönetimi değişkenlerinin rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Tait, S. E. & Jeske, D. (2015). Hello stranger!: Trust and self-disclosure effects on online information sharing. International Journal of Cyber Behavior, Psychology and Learning, 5(1), 42–55. https://doi:10.4018/ijcbpl.2015010104
• Tan, H., Baloğlu, M. (2013). Psikolojik Danışma ve Rehberlik Teori ve Uygulama. Nobel Akademik.
• Tian, L., Chen, H., & Huebner, E. S. (2013). The longitudinal relationships between basic psychological needs satisfaction at school and school-related subjective well-being in adolescents. Social Indicators Research, 119 (1), 353–372. https://doi.org/10.1007/s11205-013-0495
• Ünal-Karagüven, M. H., Ekşioğlu, M., & Gül, G. (2020). Özerklik teorisi ve sosyal ilişki gereksinimi ölçeğinin Türkçeye adaptasyonu. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 366-377. https://doi.org/10.21733/ibad.656251
• Valkenburg, P. M., & Peter, J. (2011). Online communication among adolescents: An integrated model of ıts attraction, opportunities, and risks. Journal of Adolescent Health, 48(2), 121–127. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2010.08.020
• Valkenburg, P. M., Sumter, S. R. & Peter, J. (2010). Gender differences in online and offline self-disclosure in pre-adolescence and adolescence. British Journal of Developmental Psychology, 29 (2), 253–269. https://doi.org/10.1348/2044-835x.002001
• Vijayakumar N., & Pfeifer, J. H. (2019). Self-disclosure during adolescence: Exploring the means, targets and types of personal exchanges, Current Opinion in Psychology. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2019.08.005
• Wang, H. (2004). Self-disclosure in long-distance friendships: a comparison between face-to-face and computer-mediated communication [Unpublished masters thesis]. San Diego University.
• Wang, Y. C., Burke, M., & Kraut, R. (2016, February). Modeling self-disclosure in social networking sites.  Proceedings of the 19th ACM Conference on Computer-Supported Cooperative Work & Social Computin içinde (74-85). CSCW'16, San Francisco, CA, USA. https://doi:10.1145/2818048.2820010
• West, L. W., & Zingle, H. W. (1969). A self-disclosure inventory for adolescents. Psychological Reports, 24 (2), 439-445. https://doi:10.2466/pr0.1969.24.2.439
• Wheeless, L. R., & Grotz, J. (1976). Conceptualization and measurement of reported self-disclosure. Human Communication Research, 2 (4), 338-346. https://doi:10.1111/j.1468-2958.1976.tb00494.x
• Wheeless, L. R., & Grotz, J. (1977). The measurement of trust and its relationship to self‐disclosure. Human Communication Research, 3 (3), 250-257. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.1977.tb00523.x
• Wray-Lake, L., & Flanagan, C. A. (2012). Parenting practices and the development of adolescents’ social trust. Journal of Adolescence, 35(3), 549–560. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2011.09.006
• YingMin, C., YunPeng, W., YuanJin, Z., Peng, W., Lei, H., & FengQiang, G. (2014). Relationships between parenting style, self-perception and shyness among Chinese early adolescents. Psychology Research, 4 (11), 897-904.
• Yücetürk, O. K. (2018). Lise öğrencilerinde sosyal dışlanmanın akran ilişkileri ve mükemmeliyetçilik ile ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.