Çocuk/Ergen Psikiyatrisi Polikliniğine Başvuran Ailelerin Ruh Sağlığı Okuryazarlığı ile Psikolojik Dayanıklılık Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2023, , 1242 - 1257, 30.10.2023

Merve Ataç Öksüz , Dilek Avcı , Serhat Sağsöz

https://doi.org/10.47793/hp.1330230

Öz

Bu araştırma çocuk/ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran ailelerde ruh sağlığı okuryazarlığı ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Kesitsel tipteki araştırma bir üniversite hastanesinin çocuk/ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran 419 aile ile Haziran-Aralık 2022 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Ruh Sağlığı Okuryazarlığı Ölçeği, Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği aracılığıya toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, bağımsız örneklem t testi, tek yönlü varyans analizi ve çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmaya katılan ailelerin psikolojik dayanıklılıklarının orta düzeyde, ruh sağlığı okuryazarlığı düzeylerinin ise ortalamanın üzerinde olduğu belirlenmiştir. Ruh sağlığı okuryazarlığı düzeyinde meydana gelen 1 birimlik artışın psikolojik dayanıklılığı 0.749 birim artırdığı bulunmuştur. Ruh sağlığı okuryazarlığının yanı sıra cinsiyet, eğitim düzeyi, ekonomik durum ve çocuğunda tanı konulmuş ruhsal bozukluk varlığının ailelerde psikolojik dayanıklılığın yordayıcıları olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda ailelere ruh sağlığı okuryazarlığı ve psikolojik dayanıklılığı artırmak için psikoeğitim programlarının düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

ruh sağlığı okuryazarlığı, psikoloijk dayanıklılık, çocuk/ergen psikiyatrisi, aile

The Relationship Between Mental Health Literacy and Resilience Levels of Families Applying to Child/Adolescent Psychiatry Outpatient Clinic

Öz

This study was conducted to examine the relationship between mental health literacy and psychological resilience in families applying to child/adolescent psychiatry outpatient policlinic. The cross-sectional study was conducted with 419 families who applied to the child/adolescent psychiatry outpatient policlinic of a university hospital between June and December 2022. The data were collected through Personal Information Form, Mental Health Literacy Scale, Psychological Resilience Scale for Adults. Descriptive statistics, independent sample t-test, one-way analysis of variance and multiple linear regression analysis were used to evaluate the data. It was determined that the psychological resilience of the parents who participated in the study was at a medium level and their mental health literacy level were above average. It was found that a 1-unit increase in the level of mental health literacy increased psychological resilience by 0.749 units. In addition to mental health literacy, gender, education level, economic status and the presence of a diagnosed mental disorder in the child were found to be predictors of psychological resilience in parents. Accordingly, psychoeducation programs can be organized to increase mental health literacy and psychological resilience in parents.

Anahtar Kelimeler

mental health literacy, resilience, child/adolescent psychiatry, family

Kaynakça

• Akoğlu, B. (2022). Özel gereksinimi olan çocuğa sahip ailelerde psikolojik sağlamlık üzerine sistematik bir derleme. Mutluluk ve İyi Oluş Dergisi, 7(13), 47-56. https://doi.org/10.32739/usmut.2022.7.13.11
• and depression in parents of a child with an autism spectrum disorder. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 25(5), 533-543. https://doi.org/10.1007/s10882-013-9333-5
• Ayhan, C. H., Uluman Ö. & Buzlu, S. (2022). Çocuk ve Ergenlerin Ruh Sağlığını Koruma ve Geliştirmede Önemli Bir Güç: Hemşireler. JAREN, 8(2):87-96. https://doi.org/10.55646/jaren.2022.08769
• Basım, H.N. & Çetin, F. (2011). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeğinin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 104-114.
• Bektaş, M. & Özben, Ş. (2016). Evli bireylerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin bazı sosyo-demografik değişkenler açısından değerlendirilmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 216- 240. https://doi.org/10.18026/cbusos.16929
• Bitsiko, V., Sharpley, C. F., & Bell, R. (2013). The buffering effect of resilience upon stress, anxiety
• Calvete, E., Orue, I. & Hankin, B.L. (2014). A longitudinal test of the vulnerability-stress model with early maladaptive schemas for depressive and social anxiety symptoms in adolescents. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 37(1), 85-99. https://doi.org/10.1007/s10862-014-9438-x
• Chadda, R.K. (2014). Caring for the family caregivers of persons with mental illness. Indian Journal of Psychiatry. 56(3), 221-7. https://doi.org/10.4103/0019-5545.140616
• Cho, S.M. & Shin, Y.M. (2013). The promotion of mental health and the prevention of mental health problems in child and adolescent. Korean Journal of Pediatrics, 56(11), 459-64. https://doi.org/10.3345/kjp.2013.56.11.459
• Çiftçi, C. & Kangallı, S.G. (2015). Eğitim ve gelir. Ege Akademik Bakış, 15(1), 141-152.
• Çuhadar, D., Tanrıverdi, D., Pehlivan, M., Kurnaz, G. & Alkan, S. (2016). Determination of the psychiatric symptoms and psychological resilience levels of hematopoietic stemcell transplant patients and their relatives. European Journal of Cancer Care, 1-10. https://doi.org/10.1111/ecc.12219
• Doğan, S., Çelik, E., Öztürk, K. & Aydemir, S. (2020). Çocukları böbrek transplantasyonu olan ailelerin psikolojik dayanıklılığı. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 15(3), 240-250 https://doi.org/10.47565/ndthdt.2020.21
• Duman Z. Ç. & Bademli K. (2013). Kronik psikiyatri hastalarının aileleri: sistematik bir inceleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(1): 78-94. https://doi.org/10.5455/cap.20130506
• Eroğlu, Y., Özcan Arıcı N. & Peker A. (2015). Özel gereksinimli çocuğa sahip anneler ile tipik gelişim gösteren çocuğa sahip annelerin psikolojik sağlamlık, iyilik hali ve mutluluk düzeylerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 142-150. http://dx.doi.org/10.19126/suje.31090
• Ferreira, L.L., Brandão, G.A., Garcia, G., Batista, M.J., Costa Lda, S., Ambrosano, G.M. & Possobon Rde, F. (2013). Family cohesion associated with oral health, socioeconomic factors and health behavior. Ciência & Saúde Coletiva, 18(8), 2461–2473. https://doi.org/10.1590/s1413-81232013000800031
• Gizir, C. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/21448/229850
• Gorczynski, P., Sims-Schouten, W., Hill, D. & Wilson, J.C. (2017). Examining mental health literacy, help seeking behaviours, and mental health outcomes in UK university students. The Journal of Mental Health Training, Education and Practice, 12(2), 111-120. https://doi.org/10.1108/JMHTEP-05-2016-0027
• Göktaş, G., Işıklı, B., Önsüz, M.F., Yenilmez, Ç. & Metintaş, S. (2019). Ruh sağlığı okuryazarlığı ölçeğinin (rsoy ölçeği) Türkçe geçerlilik ve güvenilirliğinin değerlendirilmesi. Konuralp Tıp Dergisi, 11(3), 424–431. https://doi.org/10.18521/ktd.453411
• Headey, B. & Wearing, A. (1991). Understanding happiness: A theory of subjective well-being. Melbourne, Australia: Longman Cheshire.
• Hsiao, C. & Van Riper, M. (2010). Research on caregiving in Chinese families living with mental illness: A critical review. Journal of Family Nursing, 16, 100-68. https://doi.org/10.1177/1074840709358405
• Jorm, A.F. (2000). Mental health literacy: Public knowledge and beliefs about mental disorders. The British Journal of Psychiatry, 177, 396–401. https://doi.org/10.1192/bjp.177.5.396
• Jorm, A.F. (2012). Mental health literacy: Empowering the community to take action for better mental health. The American Psychologist, 67(3), 231–243. https://doi.org/10.1037/a0025957
• Karademir, T. & Açak, M. (2019). Üniversiteli sporcuların psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 803-816. https://doi.org/10.33437/ksusbd.566577
• Kolay, İ. & İşözen, H. (2022). 15-17 yaş arası ergenlerde psikolojik dayanıklılık ile duygu düzenleme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(56), 412-426. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.55784
• Mehrotra, K., Nautiyal, S. & Raguram, A. (2018). Mental health literacy in family caregivers: A comparative analysis. Asian Journal of Psychiatry, 31, 58-62. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2018.01.021
• Min, J., Jung, Y.E., Kim, D.J., Yim, H.W. & Kim, J.J. (2013). Characteristics associated with low resilience in patients with depression and anxiety disorder. Quality of Life Research, 22, 231-241. https://doi.org/10.1007/s11136-012-0153-3
• Mohamad, M.S., Zabidah, P., Fauziah, I. & Sarnon, N. (2012). Mental health literacy among family caregivers of schizophrenia patients. Asian Journal of Social Science, 8, 74‐82. https://doi.org/10.5539/ass.v8n9p74
• Öztaş, B. & Aydoğan, A. (2021). Sağlık profesyonellerinin ruh sağlığı okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Journal of Psychiatric Nursing, 12(3), 198-204. https://doi.org/10.14744/phd.2021.43265
• Öztop, D.B. (2012). Adolesanda ruhsal sorunlar. Turkish Journal of Family Practice, 16, 14-8. https://doi.org/10.5798/dicletip.457235
• Pehlivan, Ş., Tokur Kesgin, M. & Uymaz, P. (2020). Psychological distress and mental health literacy in university students. Perspectives in Psychiatric Care, 57(3), 1433-1441. https://doi.org/10.1111/ppc.12709
• Polanczyk, G.V., Salum, G.A., Sugaya, L.S., Caye, A. & Rohde, L.A. (2015). Annual research review: A meta-analysis of the worldwide prevalence of mental disorders in children and adolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 56, 345–365. https://doi.org/10.1111/jcpp.12381
• Polat Olca, S. (2023). Üniversite öğrencilerinin ruh sağlığı okuryazarlığı ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 118-126. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1097156
• Polatcı, S. & Tınaz, Z. D. (2021). Kişilik özelliklerinin psikolojik dayanıklılık üzerindeki etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(36), 2890-2917. https://doi.org/10.26466/opus.827411
• Poreddi, V., BIrudu, R., Thimmaiah, R. & Math, S. B. (2015). Mental health literacy among caregivers of persons with mental illness: A descriptive survey. Journal of Neurosciences in Rural Practice, 6(03), 355-360. https://doi.org/10.4103/0976-3147.154571
• Schoon, I., Parsons, S. & Sacker, A. (2004). Socioeconomic adversity, educational resilience and subsequent levels of adult adaptation. Journal of Adolescent Research, 19(4), 383-404. https://doi.org/10.1177/0743558403258856
• Seki Öz, H. (2021). Bir il merkezinde yaşayan bireylerin ruh sağlığı okuryazarlığının incelenmesi. Humanistic Perspective, 3(3), 660–675. https://doi.org/10.47793/hp.993929
• Solak, Y., Kaya, E., Durmuş, H. & Canbolat, H. (2022). Öğrencilerdeki ruh sağlığı bozuklukları fark edilebiliyor mu? Öğretmenlerin ruh sağlığı okuryazarlık durumları. Turkish Journal of Child and Adolescent Mental Health, 30(1), 53-60. https://doi.org/10.4274/tjcamh.galenos.2022.03016
• Şahin, M., Yetim, A. & Çelik, A. (2012). Psikolojik sağlamlığın gelişiminde koruyucu bir faktör olarak spor ve fiziksel aktivite. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 373-380. https://doi.org/10.9761/jasss_405
• Şen Ün, Y. & Akgül, E. (2022). Özel eğitim gereksinimli çocuk annelerinin sorunlarla baş etme yöntemleri ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Sustainable Education Studies, (Ö1), 247-270. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/seader/issue/69007/1075020
• Talkhi, N., Ghavami, V., Jamali, M.R., Jamali, H. & Jamali, J. (2020). Relationship between minor psychiatric disorders and health literacy among students: A latent class regression. Journal of Health Literacy, 5(2), 11-20. https://doi.org/10.22038/jhl.2020.49782.1118
• Tansel, A. & Bodur, F.B. (2012). Wage inequality and returns to education in Turkey: A quantile regression analysis. Review of Development Economics, 16(1), 107-121. https://doi.org/10.1111/j.1467-9361.2011.00655.x
• Tansel, A. & Daoud, Y. (2011) Comparative essay on returns to education in palestine and Turkey. Discussion Paper Series, No: 5907. https://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:101:1-201108173913
• Tönbül, Ö. (2020). Koronavirüs (Covid-19) salgını sonrası 20-60 yaş arası bireylerin psikolojik dayanıklılıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Akademik Psikolojik Danışma ve Rehberlik Araştırmaları Dergisi, 2(2), 159-174. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hp/issue/54982/730460
• Tura, G. (2017). Engelli çocuğu olan ve çocuğu engelli olmayan annelerin anksiyete, depresyon ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9),18,30-36. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/diclesosbed/issue/61625/920264
• Tutal, V. & Efe, M. (2020). Bireylerin psikolojik sağlamlık ve covid-19 korkularının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(74), 318-325. https://doi.org/10.17719/jisr.11203
• World Health Organization. Child and adolescent mental health policies and plans. Geneva; 2005.
• World Health Organization. Mental health atlas 2017. Geneva; 2018.
• Yağmur, T. & Türkmen, S. (2017). Ruhsal hastalığı olan hastalara bakım veren aile üyelerinde algılanan stres ve psikolojik dayanıklılık. Manisa Celal Bayar Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(1), 542- 548. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cbusbed/issue/28426/303105
• Yates, M.T., Fanita, T. & Masten, S.A. (2014). Resilience theory and the practice of positive psychology from individuals to societies, In: Public Policy and Systems for Resilience and Social Planning, Chapter 44, p. 773-788. https://doi.org/10.1002/9781118996874.ch44
• Yu, Y., Liu, Z.W., Hu, M., Liu, X.G., Liu, H.M., Yang, J.P., Liang, Z. & Xiao, S.Y. (2015). Assessment of mental health literacy using a multifaceted measure among a Chinese rural population. British Medical Journal Open, 5(10), e009054. http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2015-0090549
• Zeng, Y., Ou, J. J., Yang, J. X. & Li, Y. M. (2019). Family resilience and influence factors in family of children with autism spectrum disorder. Chinese Journal of Clinical Psychology, 27(6), 1271–1274. https://doi.org/10.16128/j.cnki.1005-3611.2019.06. 040