Otizm Spektrum Bozukluğuna Sahip Kardeşi Olan Ergenlerin Yılmazlık Kaynakları İle Kardeşlerine Yönelik Tutumlarının İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 477 - 495, 21.06.2021

Eylem Yokuş Yılmaz , S. Gülfem Çakır

https://doi.org/10.47793/hp.849880

Cited By: 1

Öz

Araştırmanın amacı, Otizm Spektrum Bozukluğuna (OSB) sahip kardeşi olan ergenlerin yılmazlık kaynakları ve kardeşe yönelik tutumlarında çeşitli demografik değişkenlere göre anlamlı bir farklılık olup olmadığını incelemektir. Araştırmanın bir diğer amacı ise OSB’ye sahip kardeşi olan ergenlerin yılmazlık kaynaklarının engelli kardeşlerine yönelik tutumlarını anlamlı bir şekilde yordayıp yordamadığını incelemektir. Çalışma grubunu Denizli ve İzmir ilinde yaşayan ve OSB’ye sahip kardeşi olan 254 ergen oluşturmaktadır. Katılımcıların yaş aralığı 11 ile 18 arasında değişmekte olup katılımcıların 123’ü kız, 131’i erkektir. Araştırmanın verileri 2016-2018 yılları arasında toplanmıştır. Bu çalışmada veri toplama aracı olarak Engelli Kardeşe Yönelik Tutum Ölçeği, Çocuklar İçin Yılmazlık Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Araştırmada Mann Whitney-U analizinin sonuçlarında cinsiyet değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının arkadaş alt boyutunda, bakıma yardımcı birinin varlığı değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının okul-öğretmen alt boyutunda ve kardeşe yönelik tutumun kardeşin özelliklerine ilişkin düşünce alt boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur. Araştırmada Kruskal Wallis analizinin sonuçlarında, ailenin içinde yer aldığı gelir grubu değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının ve kardeşe yönelik tutumun tüm alt boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu bulgulanmıştır. Çoklu regresyon analizi sonucunda yılmazlık kaynaklarından kendisi ve arkadaş alt boyutlarının kardeşi ile yaşamaya ilişkin duygu ve düşünce puanlarını, yılmazlık kaynaklarından arkadaş ve okul-öğretmen alt boyutlarının kardeşin özelliklerine ilişkin düşünce puanlarını ve yılmazlık kaynaklarından aile, kendisi ve arkadaş alt boyutlarının kardeşin durumuna ilişkin üzüntü, endişe puanlarını anlamlı bir şekilde yordadığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

yılmazlık, engelli kardeşe yönelik tutum, otizm spektrum bozukluğu, ergenlik

Examining Resilience Sources of Adolescents Who Have Siblings with Autism Spectrum Disorders and Attitudes towards Their Siblings

Öz

The aim of this study is to examine whether there are significant differences in resilience sources and the attitudes of individuals who have siblings with ASD in terms of some demographic variables. The other aim of the study was to investigate whether resilience sources of individuals with siblings with ASD predict their attitudes towards disabled siblings. The research group is composed 254 adolescents who have siblings with ASD, living in Denizli and İzmir. The age range of participants ranged from 11 to 18, 123 are girls and 131 are boys. The data is collected during 2016-2018 years. In this study, data collection instruments were Attitude Scale for Disabled Sibling, Resilience Scale for Children and Personal Information Form. According to the results of Mann Whitney-U analysis, there was a significant difference in the sub-dimension of resilience sources according to gender variable. It was found that there was a significant difference in school-teacher sub-dimension and thought about the sibling’s characteristics sub-dimension of attitude towards the sibling according to presence of helper for the caring of the child. According to the results of the Kruskal Wallis analysis, there was a significant difference in all sub-dimensions of resilience sources and attitude towards siblings according to family’s income group variable. As a result of multiple regression analysis, it was found that the resilience sources significantly predicted the emotion and thoughts about living with the sibling. Among the resilience sources, it was found that the sub-dimensions of friends and school-teachers significantly predicted the thought about the sibling's characteristics. Among the resilience sources, it was found that the sub-dimensions of family, oneself and friends significantly predicted sadness and anxiety scores about the sibling's status.

Anahtar Kelimeler

resilience, attitude towards disabled sibling, autism spectrum disorder, adolescence

Kaynakça

• Ahmetoğlu, E. & Aral, N. (2004). Zihinsel engelli çocukların kardeş ilişkilerinin anne ve kardeş algılarına göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Aksoy, A. B. & Yıldırım, G. B. (2008). Farklı engel grubundan engelli kardeşe sahip çocukların kardeş ilişkileri ile kardeşlerini kabullenmeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(3), 751-779.
• Aykara, A. (2015). Zihinsel engelli kardeşe sahip bireylerin yaşantılarının değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Baltacı, H. Ş. & Karataş, Z. (2015). Ortaokul öğrencilerinin yılmazlık düzeylerinin yordayıcısı olarak algılanan sosyal destek, depresyon ve yasam doyumu: Burdur örneği. EurasianJournal of Educational Research, 15(60), 111-130. https://doi.org/10.14689/ejer.2015.60.7
• Bear, G. G., Manning, M.A. & Izard, C. E. (2003). Responsible behavior: The importance of social cognition and emotion. School Psychology Quarterly, 18(2), 140-157. https://psycnet.apa.org/doi/10.1521/scpq.18.2.140.21857
• Burke, P. (2004). Brothers and sisters of disabled children. Oxford: Jessica Kingsley Publishers.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. Baskı). Pegem Akademi.
• Coşkun, Y. & Akkaş, G. (2009). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 213-227.
• Clonan, S. M., Chafouleas, S. M., Mc Dougal, J. L. & Riley‐Tillman, T. C. (2004). Positive psychology goes to school: Are we there yet? Psychology in the Schools, 41(1), 101-110. https://doi.org/10.1002/pits.10142
• Çelik, E. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin yılmazlık özelliklerinin duygusal dışavurum açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2).
• Dolanay, D. (2016). Ailelerin özel gereksinimli çocuklarını kabul etmeleri ile kardeşlerin özel gereksinimli çocukları kabulü arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yakın Doğu Üniversitesi.
• İçöz, A. (2001). Zihinsel engelli bir çocuğa sahip aile bireylerinin kaygı düzeylerinin incelenmesi. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 1 (6), 80-90.
• Kahraman, Ö. & Karadayı, N. (2015). Engelli Kardeşe Sahip Olan Çocukların Engelli Kardeşleriyle Deneyimlerine İlişkin Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 390-408.
• Kaypak, Ş. (2014). Toplumsal cinsiyet bakış açısından kente bakmak. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 344.
• Korkmaz, A. (2008). Özel eğitim alan zihinsel engelli çocukların kardeşleri ile ilişkilerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Korkut, F. (2016). İletişim becerilerini değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi: güvenirlik ve geçerlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(7), 18-23.
• Küçüker, S. (1997). Bilgi verici psikolojik danışmanlık programının zihinsel özürlü çocukların kardeşlerinin özürle ilgili bilgi düzeylerine ve özürlü kardeşlerine yönelik tutumlarına etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Masten, A. S. & Reed, M. G. J. (2002). Resilience in development. C. R. Snyde ve Shane J. Lopez (Ed.), Handbook of positivepsychology. (117-125). New York: Oxford University Press.
• Newman, T. (2004). What works in building resilience? Barkingside: Barnardo's.
• Olsson, C. A., Bond, L., Burns, J. M., Vella-Brodrick, D. A., ve Sawyer, S. M. (2003). Adolescent resilience: A concept analysis. Journal of adolescence, 26(1), 1-11. https://doi.org/10.1016/s0140-1971(02)00118-5
• Onat Zoylan, E. (2005). Engelli kardeşe sahip olan ve olmayan bireylerin kardeş ilişkilerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.