Ortaöğretim Öğrencilerinin Yaşam Doyumu ve Şükran Düzeylerini Arttırmaya Yönelik Bir Müdahale Programının Etkililiğinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 11 - 27, 28.02.2022

Mehmet Sıddık Vangölü , Ferhat Kardaş

https://doi.org/10.47793/hp.1045601

Öz

Önleyici ve gelişimsel müdahale programları, okul psikolojik danışma ve rehberlik çalışmalarının önemli bir parçasıdır. Pozitif psikoloji temelli müdahale programları bireylerin iyi oluş düzeyleri ve yaşam doyumlarını arttırmayı, kişisel potansiyellerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu araştırmanın amacı pozitif psikoloji temelli olarak hazırlanmış bir müdahale programının ergenlerin yaşam doyumu ve şükran düzeyi üzerindeki etkililiğinin incelenmesidir. Araştırmada ön-test, son-test, kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Araştırma liseye devam eden toplam 24 ergen ile gerçekleştirilmiştir. Müdahale programı 90 dakikalık 6 oturumda gerçekleşmiştir. Verilerin toplanmasında Yaşam Doyumu Ölçeği ve Şükran Ölçeği kullanılmıştır. Deney grubuna altı haftalık müdahale programı uygulanırken kontrol grubuna herhangi bir uygulama yapılmamıştır. Verilerin analizinde Mann-Whitney U-Testi ve Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre deney grubunda yer alan öğrencilerin yaşam doyumu düzeylerinin kontrol grubunda yer alan öğrencilere göre anlamlı bir şekilde yükseldiği bulunurken şükran düzeyinde meydana gelen yükselişin istatiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

pozitif psikoloji, yaşam doyumu, şükran, öğrenci

Investigation of the Effectiveness of an Intervention Program for Increasing High School Students' Life Satisfaction and Gratitude Levels

Öz

Preventive and developmental intervention programs are an important part of school counseling and guidance work. Positive psychology-based intervention programs aim to increase individuals' well-being and life satisfaction, and to develop their personal potential.The aim of this study is to examine the effectiveness of the intervention program prepared according to the principles of positive psychology on life satisfaction and gratitude. In this study, a semi-experimental design with pretest posttest control group has been used. The sample has consisted of 24 (12 for the experimental group and 12 for the control group) adolescent who are high school students. The intervention program has taken place in 6 sessions of 90 minutes. Life Satisfaction Scale and Gratitude Scale has been used to collect data. While a six-week intervention program has been applied to the experimental group, no application has been made to the control group. Mann-Whitney U-Test and Wilcoxon Signed-Rank Test has been used to analyze the data. According to the results of the study, it has been found that the life satisfaction levels of the students in the experimental group has increased significantly compared to the students in the control group, while the increase in the level of gratitude has not been statistically significant.

Anahtar Kelimeler

positive psychology, life satisfaction, gratitude, student

Kaynakça

• Altuntaş, (2018). Ergenlerde iyi oluşun yordayıcısı olarak yaşamda anlam, minnettarlık ve affedicilik [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Bölükbaşı, A., & Kırdök, O. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer uyumu ve yaşam doyumu ilişkisinde gelecek yöneliminin aracı rolü. Eğitim ve Bilim Dergisi, 44 (200), 77-91. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.8090
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23. Basım). Pegem Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E. A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (25.Basım). Pegem Yayıncılık.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (8. Baskı). Pegem Yayıncılık.
• Çivitci, A. (2020). Grup Psiko-eğitimi (3. Basım). Pegem Yayınları.
• Çivitçi, A. (2012). Üniversite öğrencilerinde genel yaşam doyumu ve psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkiler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 321-336.
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam Doyumu Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262. https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55, 1, 34-43.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49 (1), 71-75.
• Diener, E., Oishi, S., & Tay, L. (2018). Advances in subjective well-being research. Nature Human Behaviour, 2 (4), 253–260. https://doi.org/10.1038/s41562-018-0307-6
• Diener, E., Sulh, F. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125 (2), 276-302.
• Duprey, E. B., Mckee, L. G., O’Neal, C. W., Algoe, S. B., & Campos, B. (2020). Stressors, resources, and mental health among Latino adolescents: The role of gratitude. Journal of Applied DevelopmentalPsychology. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2020.101191
• Erdoğdu, M. Y. (2020). İyimserlik (yaşam yönelimi) ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide akademik başarının aracılık rolü. Eğitim ve Bilim Dergisi, Erken Görünüm, 1-13. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.8998
• Ergüner-Tekinalp, B., & Işık, Ş. (2020). Eğitimde pozitif psikoloji uygulamaları (4. Basım). Pegem Yayınları.
• Erol, M. (2017). Genç yetişkinliğin öncesinde olan ergenlerin yaşam doyumu: “utangaçlık” ve “öz yeterlik’’ algısının rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 28(2), 95-103.
• Eryılmaz, A. (2012). Pozitif psikoterapi bağlamında geliştirilen ergenler için amaçları genişletme grup rehberliği programının etkililiğinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37 (164), 3-19.
• Froh, J. J., Sefick, W. J., & Emmons, R. A. (2008). Counting blessings in early adolescents: An experimental study of gratitude and subjective well-being. Journal of School Psychology, 46 (2), 213-233. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2007.03.005
• Froh, J. J., Yurkewicz, C. ve Kashdan, T. B. (2009). Gratitude and subjective well-being in early adolescence: Examining gender differences. Journal of Adolescence, 32(3), 633-650. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2008.06.006
• Güngör, A. (2017). Eğitimde pozitif psikolojiyi anlamak. Türk Eğitim Dergisi, 15(2), 154-166.
• Heckendorf, H., Lehr, D., Ebert, D. D., & Freund, H. (2019). Efficacy of an internet and app-based gratitude intervention in reducing repetitive negative thinking and mechanisms of change in the intervention's effect on anxiety and depression: results from a randomized controlled trial.  Behaviour Research and Therapy, 119, 103415. https://doi.org/10.1016/j.brat.2019.103415
• Hefferon, K., & Boniwell, I. (2014). Positive psychology: Theory, research and applications. McGraw-Hill Education (UK).
• Jin, G., & Wang, Y. (2019). The influence of gratitude on learning engagement among adolescents: The multiple mediating effects of teachers' emotional support and students’ basic psychological needs. Journal of Adolescence, 77, 21-31. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2019.09.006
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi (26. Basım). Nobel Yayıncılık.
• Kardaş, F. ve Yalçın, İ. (2020). The Broaden-and-Built Theory of Gratitude: Testing a model of well-being and resilience on Turkish college students. Participatory Educational Research, 8(1), 141-159. https://doi.org/10.17275/per.21.8.8.1
• Kardaş, F., & Yalçın, İ. (2018). Şükran: Ruh sağlığı alanında güncel bir kavram. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10 (1), 1-18. https://dx.doi.org/10.18863/pgy.334494
• Kardaş, F., & Yalçın, İ. (2019). Şükran Ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (69), 13-31. https://doi.org/10.17755/esosder.406306
• Köse, N. (2016). Ergenlerde internet bağımlılığının yaşam doyumuna etkisi. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 15-23.
• Ma, M., Kibler, J. L. ve Sly, K. (2013). Gratitude is associated with greater levels of protective factors and lower levels of risks in africa namerican adolescents. Journal of Adolescence, 36 (5), 983-991. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2013.07.012
• Malkoç, A. (2011). Öznel iyi oluş müdahale programının üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Ng, Z. J., Huebner, S. E. ve Hills, K. J. (2015). Life satisfaction and academic performance in early adolescents: Evidence for reciprocal association. Journal of School Psychology, 53, 479-491. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2015.09.004
• Özbiçer-Mavruk, S. (2018). Duygusal zekâ geliştirme programının ergenlerin duygusal zeka ve yaşam doyumu düzeylerine etkisi: Deneysel bir çalışma [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Özdemir, Y. ve Sağkal, A. S. (2016). Ergenler İçin Kısa Okulda Öznel İyi Oluş Ölçeğinin Türkçe’ ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 17(2), 333-350. DOI: 10.12984/egeefd.280748
• Özgüngör, S. (2020). Ergenlerde anneye ve babaya bağlanma ile başarı yönelimleri ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 45 (203), 253-273. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.8697
• Özgür, G., Gümüş, A. B., & Durdu, B. (2010), Evde ve yurtta kalan üniversite öğrencilerinde yaşam doyumu. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1(1), 25-32.
• Proctor, C., Linley, P., & Maltby, J. (2009). Youth life satisfaction: A review of the literature. Journal of Happiness Studies, 10, 583–630. https://doi.org/10.1007/s10902-008-9110-9
• Raj, S., Sachdeva, S. A., Jha, R., Sharad, S., Singh, T., Arya, Y. K. ve Verma, S. K. (2019). Effectiveness of mindfulness based cognitive behavior therapy on life satisfaction, and life orientation of adolescents with depression and suicidal ideation. Asian Journal of Psychiatry, 39, 58-62. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2018.12.001
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57 (6), 1069-1081.
• Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69 (4), 719-727.
• Savi-Çakar, F., & Karataş, Z. (2017). Ergenlerin okula bağlanmalarının yordayıcıları olarak benlik saygısı, okul öfkesi ve yaşam doyumu. Eğitim ve Bilim Dergisi, 42(189), 121-136. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.6573
• Seligman, M. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positivepsychology: An introduction. American Psychologist, 55 (1), 5-14. https://doi.org/10.1007/978-94-017-9088-8_18
• Sezer, Ö., & Turğut, E. (2019). Ergenlerde şükran, yaşam amaçları ve yaşam doyumunun bazı değişkenler açısından incelenmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1), 1463-1491. https://doi.org/10.33711/yyuefd.660501
• Suldo, S. M., Savage, J. A. ve Mercer, S. H. (2014). Increasing middle school students’ life satisfaction: Efficacy of a positive psychology group ıntervention. Journal of Happiness Study, 15, 19–42. https://doi.org/10.1007/s10902-013-9414-2
• Şahin, A. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu ve iyi oluş arasındaki ilişkiler. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 151-176. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.5.8.61
• Şirin, A., & Ulaş, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile karakter eğitimi uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 12 (30), 279-307.
• Teoman, D. D. (2015). Bir pozitif psikoloji uygulama örneği olarak şükran müdahalesi ile çalışanların dayanıklılıklarını arttırmaya ve stresle başa çıkma tarzlarını iyileştirmeye yönelik bir alan çalışması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi
• Türkel, Z., & Di̇lmaç, B. (2019). Ergenlerde sosyal medya kullanımı, yalnızlık ve yaşam doyumu arasındaki yordayıcı ilişkiler. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 57-70.
• Varela, J. J., Zimmerman, M. A., Ryan, A. M., Stoddard, S. A., Heinze, J. E., & Alfaro, J. (2017). Life satisfaction, school satisfaction, and school violence: A mediation analysis for chilean adolescent victims and perpetrators. Child Indicators Research, 11, 487–505. https://doi.org/10.1007/s12187-016-9442-7
• Zhou, X., & Wu, X. (2016). Understanding the roles of gratitude and social support in posttraumatic growth among adolescents after Ya'an earthquake: A longitudinal study. Personality and Individual Differences, 101, 4-8. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.05.033
• Zullig, K. J., Valois, R. F., Huebner, E. S., Oeltman, J. E. ve Drane, J. W. (2001). Relationship between perceived life satisfaction and adolescents’ substance abuse. Journal of Adolescent Health, 29, 279–288. https://doi.org/10.1016/S1054-139X(01)00269-5