Çözüm Odaklı Kısa Süreli Grupla Psikolojik Danışmanın Parçalanmış Aileye Sahip Ergenlerin Kaygı ve Umutsuzluk Düzeyleri Üzerindeki Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 118 - 135, 30.06.2024

Oğuzhan Yıldırım , İlknur Ezgi Koser , Hatice Kumcağız

https://doi.org/10.47793/hp.1413319

Öz

Bu araştırmada çözüm odaklı kısa süreli yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın parçalanmış aileye sahip ergenlerin kaygı ve umutsuzluk düzeyleri üzerindeki etkisini incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada ön test - son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Araştırmanın deney süreci için araştırmacılar tarafından çözüm odaklı kısa süreli yaklaşıma dayalı olarak 8 oturumluk grupla psikolojik danışma programı hazırlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu bir devlet ortaokulunda eğitim gören ve parçalanmış aileye sahip olan 18 ergen oluşturmaktadır. Ergenlerden 9’u deney grubuna 9’u kontrol grubuna eşleştirilerek atanmıştır. Uygulamaya başlamadan önce her iki gruba “Beck Anksiyete Ölçeği” ile “Beck Umutsuzluk Ölçeği” ön test olarak uygulanmıştır. Deney grubuna 8 haftadan oluşan grupla psikolojik danışma uygulaması yapılırken kontrol grubuna herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Uygulamanın ardından her iki gruba aynı ölçekler son test olarak uygulanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde Bağımsız Örneklemler t-testi ile İlişkili Örneklemler t-testi uygulanmıştır. Araştırmanın sonucuna göre çözüm odaklı kısa süreli yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın parçalanmış aileye sahip ergenlerin kaygı ve umutsuzluk düzeyini azaltmada etkili olduğu görülmüştür. Alan araştırmacılarına ve okul psikolojik danışmanlarına önerilerde bulunulmuş ve araştırmanın bulguları ergenlik dönemi, aile ve okul psikolojik danışmanlığı açısından tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kaygı, umutsuzluk, parçalanmış aile, ergen, çözüm odaklı kısa süreli yaklaşım

Etik Beyan

Araştırmanın etik izni için Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulundan (Tarih: 29.11.2019, Sayı numarası: 2019-377) onay alınmıştır. Ardından İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünden (Tarih: 16.01.2020) etik izin alınmıştır.

The Effect of Solution-Focused Brief Group Psychological Counseling on the Anxiety and Hopelessness Levels of Adolescents with Broken Family

Öz

In this study, it was aimed to examine the effect of solution-focused brief group counselling on the anxiety and hopelessness levels of adolescents with broken families. A quasi-experimental design with pretest-posttest control group was used in the study. For the experimental process of the study, an 8-session group counselling programme based on solution-focused brief approach was prepared by the researchers. The study group of the research consisted of 18 adolescents with broken families studying in a state secondary school. Nine of the adolescents were assigned to the experimental group and nine to the control group. Before starting the process, ‘Beck Anxiety Scale’ and ‘Beck Hopelessness Scale’ were applied to both groups as pretest. While group psychological counselling consisting of 8 weeks was applied to the experimental group, no intervention was made to the control group. After the process, the same scales were applied to both groups as a post-test. In the analysis of the research data, Independent Samples t-test and Related Samples t-test were applied. According to the results of the study, it was determined that group counselling based on solution-focused brief approach was effective in reducing anxiety and hopelessness levels of adolescents with broken families. Suggestions were made to the field researchers and school counsellors. The findings of the study were discussed in terms of adolescence, family and school counselling.

Anahtar Kelimeler

anxiety, hopelessness, broken family, adolescent, solution-focused brief approach

Etik Beyan

The ethical approval for the study was obtained from Ondokuz Mayıs University Social and Human Sciences Ethics Committee (Date: 29.11.2019, Number: 2019-377). Subsequently, ethical permission was granted by the District National Education Directorate (Date: 16.01.2020).

Kaynakça

• Ali, S. K., & Soomar, S. M. (2019). Hopelessness leading to self-harm and suicide. Journal of Neurology and Neuroscience, 10(2), 296-297. https://doi.org/10.36648/2171-6625.10.2.296
• Alkan, E. Ö. (2018). Aile parçalanmasının çocuğun okul başarısına etkisi: Trabzon örneği. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(5), 167-225. https://doi.org/10.31765/karen.438376
• Aral, N., & Başar, F. (1998). Çocukların kaygı düzeylerinin yaş, cinsiyet, sosyo ekonomik düzey ve ailenin parçalanma durumuna göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 22(110), 7-11.
• Arslan, G., & Tanhan, A. (2019). Ergenlerde okul aidiyeti, okul işlevleri ve psikolojik uyum arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 33(2), 318-332. https://doi.org/10.33308/26674874.2019332127
• Auersperg, F., Vlasak, T., Ponocny, I., & Barth, A. (2019). Long-term effects of parental divorce on mental health–A meta-analysis. Journal of Psychiatric Research, 119, 107-115. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2019.09.011
• Aydın, A. (2006). Ergenlerde sosyal anksiyeteyi azaltmaya yönelik bilişsel-davranışçı bir müdahale programının etkililiğinin değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Baijesh, A. R. (2015) Solution focused brief therapy for social anxiety disorder-A pilot study. International Journal of Psychology and Education, 2 (7), 8-12.
• Barzegar, E., Boostanipoor, A., Fotoohabady, K., Zohrei, E., & Ebrahimi, S. (2019). The Effectiveness of Solution-Focused Brief Therapy on Reduction Social Anxiety in Children and Adolescents with Stuttering. Research in Clinical Psychology and Counseling, 9(1), 69-85. https://doi.org/10.22067/IJAP.V9I1.72616
• Bi, X., Yang, Y., Li, H., Wang, M., Zhang, W., & Deater-Deckard, K. (2018). Parenting styles and parent–adolescent relationships: The mediating roles of behavioral autonomy and parental authority. Frontiers in Psychology, 9, 1-13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02187
• Branje, S. (2018). Development of parent–adolescent relationships: Conflict interactions as a mechanism of change. Child Development Perspectives, 12(3), 171-176. https://doi.org/10.1111/cdep.12278
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi.
• Çakmak-Tolan, Ö. (2023). Boşanma ve Etkileri: Çocuklar ve Ergenler Üzerindeki Psikolojik Sonuçları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 321-338. https://doi.org/10.52642/susbed.1221560
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (5. Baskı). Pegem Akademi.
• Çekici, F.,&Güçray, S. S. (2012). Problem çözme terapisine dayalı beceri geliştirme grubunun üniversite öğrencilerinin sosyal problem çözme becerileri öfkeyle ilişkili davranış ve düşünceler ile sürekli kaygı düzeylerine etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 103-128.
• Chen, S., Zhang, Y., Qu, D., He, J., Yuan, Q., Wang, Y., ... & Chen, R. (2023). An Online Solution Focused Brief Therapy for Adolescent Anxiety during the COVID-19 pandemic: A randomized controlled trial.  Asian Journal of Psychiatry, 103660.https://doi.org/10.1016/j.ajp.2023.103660
• Cihangir-Çankaya, Z., & Meydan, B. (2018). Ergenlik döneminde mutluluk ve umut. Electronic Journal of Social Sciences, 17(65), 207-222. https://doi.org/10.17755/esosder.316977
• DeKruyf, L., Auger, R. W., & Trice-Black, S. (2013). The role of school counselors in meeting students’ mental health needs: Examining issues of professional identity. Professional School Counseling, 16(5), 271-282.
• Demir, V. (2017). Bilinçli farkındalık temelli bilişsel terapi programının üniversite öğrencilerinin kaygı düzeylerine etkisi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(12), 98-118.
• Demir, V. (2018). Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı grup terapisi programının görme yetersizliği olan bireylerde depresif belirti ve umutsuzluk düzeylerine etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(1), 85-104.
• Dursun, A., & Eryılmaz, A. (2019). Anne babası boşanmış ergenlerin öznel iyi oluşunu artırma programının etkililiğinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 491-510. https://doi.org/10.17860/mersinefd.521307
• Galioğlu, C. (2014). Beliren yetişkinlerin yalnızlık ve umutsuzluk düzeyleri ile aile işlevleri arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Geniş, M., Toker, B., & Şakiroğlu, M. (2019). Boşanmanın çocuklara etkisi, çocuğa söylenmesi ve ebeveyn yabancılaşması derleme çalışması. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(3), 190-199.
• Gregory, N. Ö. (2016). Boşanma mı yoksa çocuk için evliliği sürdürmek mi? Çocuğun psikolojik uyumu açısından önemli bir soru. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(3), 275-289. https://doi.org/10.18863/pgy.238189
• Halisdemir, D., & Nazlı, S. (2023). Boşanmaya uyum programının velayeti üstlenmiş anne ve çocuklarının boşanmaya uyum, psikolojik sağlamlık ve aile yaşam doyumlarına etkisi.Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 6(1), 1-36.
• Hill, K.T., & Sarason, S. B. (1966). The relation of test anxiety and defensiveness to test and school performance over the elementary-school years: A further longitudinal study. Monographs of the Society for Research in Child Development, 31(2), 1-76. https://doi.org/10.2307/1165770
• Johnson, B.,& Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları nicel, nitel ve karma yaklaşımlar. (4. Baskı). Eğiten Kitap.
• Katz, I., Cohen, R., Green-Cohen, M., & Morsiano-davidpur, S. (2018). Parental support for adolescents' autonomy while making a first career decision. Learning and Individual Differences, 65, 12-19. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2018.05.006
• Keys, S. G., Bemak, F., & Lockhart, E. J. (1998). Transforming school counseling to serve the mental health needs of at‐risk youth. Journal of Counseling & Development, 76(4), 381-388. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1998.tb02696.x
• Kocayörük, E. (2010). Ergen gelişiminde aile işlevleri ve baba katılımı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (33), 37-45.
• Lai Kwok, S. Y., & Shek, D. T. (2010). Hopelessness, parent-adolescent communication, and suicidal ideation among Chinese adolescents in Hong Kong. Suicide and Life-Threatening Behavior, 40(3), 224-233.
• Lansford, J. E. (2009). Parental divorce and children's adjustment. Perspectives on Psychological Science, 4(2), 140-152. https://doi.org/10.1111/j.1745-6924.2009.01114.x
• Maree, J. G.,& Fernandes, M. P. J. (2003). The impact of emotional intelligence on solution‐focused therapy with an adolescent. Early Child Development andCare, 173(5), 499-508. https://doi.org/10.1080/0300443032000086908
• McLanahan, S. S.,&Sandefeur, G. D. (1994). Growing up with a single parent: What hurts and what help sout. Harvard University Press.
• Meriç, B. (2007). Boşanmış ailelerdeki ergenlerin uyum düzeylerini ve sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik bir grup rehberliği çalışmasının sınanması. [Doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Meydan, B. (2013). Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma: Okullardaki etkililiği üzerine bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 120-129.
• Nalbant, A.,& Voltan-Acar, N. (2016) İyimserlik ve psikolojik dayanıklılığın geliştirilmesi programının risk altında bulunan çocukların umutsuzluk düzeylerine etkisi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 31-38.
• Nedim-Bal, P.,& Öner, M. (2014). Sosyal kaygı ile başa çıkma psikoeğitim programının ortaokul öğrencileri üzerindeki etkisi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 335-348.
• Reiter, M. D. (2010). Hope and expectancy in solution-focused brief therapy. Journal of Family Psychotherapy, 21(2), 132-148. https://doi.org/10.1080/08975353.2010.483653
• Sarı, E. (2015). Psikolojik danışma ve psikoterapi (2. Baskı). Vize Yayıncılık.
• Sarıçam, H., & Akın, A. (2013) Bütünleyici umut ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 291-308. https://doi.org/10.14520/adyusbd.447
• Sayan-Karahan, A. (2022). Boşanma sürecinde psikolojik müdahaleler üzerine bir derleme. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 9(1), 88-111. https://doi.org/10.31682/ayna.943037
• Sayar, K. (2020). Parçalanmış ailelerde ve çocuklarda görülen problemler (2020, 26 Ekim). Erişim adresi: https://kemalsayar.com/insana-dair/parcalanmis-ailelerde-ve-cocuklarinda-gorulen-problemler
• Şanal-Karahan, F. (2016). Üniversite öğrencilerinde çözüm odaklı düşünmenin depresyon, anksiyete, stres ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisi. [Doktora tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Şentürk, Ü. (2012). Parçalanmış aile çocuklarının eğitimdeki başarı/başarısızlık durumu (Malatya örneği 2006). Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 105-126.
• Şentürk-Aydın, R. (2013). Yaşam becerileri psikoeğitim programinin boşanmiş aile çocuklarinin uyum düzeylerine etkisi. [Yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Siyez, D. M., & Tan-Tuna, D. (2014). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde çözüm odaklı psiko-eğitim programının etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 11-22.
• Sklare, G. B. (2023). Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma. Pegem Akademi.
• Smetana, J. G., & Rote, W. M. (2019). Adolescent–parent relationships: Progress, processes, and prospects. Annual Review of Developmental Psychology, 1, 41-68. https://doi.org/10.1146/annurev-devpsych-121318-084903
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik. İmge Kitabevi.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson.
• Topu, F. B., Baydaş, Ö., Turan, Z., & Göktaş, Y. (2013). Common reliability and validity strategies in instructional technology research. Çukurova University Faculty of Education Journal, 42(1), 110-126.
• Tümkaya, S. (2005). Ailesi yanında ve yetiştirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin karşılaştırılması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 445-459.
• Üzbe-Atalay, N., & Kurt-Ulucan, T. (2018). Kendini toparlama gücü gelişim süreci: Ebeveynleri boşanmış ergenler üzerinde nitel bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(2), 176-196.
• Weaver, J. M., & Schofield, T. J. (2015). Mediation and moderation of divorce effects on children’s behavior problems. Journal of Family Psychology, 29(1), 39-48. https://doi.org/10.1037/fam0000043
• Wilson, C. J., & Deane, F. P. (2010). Help-negation and suicidalideation: The role of depression, anxiety and hopelessness. Journal of Youth and Adolescence, 39(3), 291–305. https://doi.org/10.1007/s10964-009-9487-8
• Yanardağ, M.Z. & Özmete, E. (2020). Çözüm odaklı sosyal hizmet müdahalesinin üniversite öğrencilerinin umutsuzluk ve stres düzeylerine etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 7(1). 42-66. https://doi.org/10.30798/makuiibf.568273
• Yusufoğlu, Ö. & Kızmaz, Z. (2016). Parçalanmış ailelerde yoksulluk ve sosyal dışlanma: Elazığ örneği. Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 27-40.
• Zubaroğlu-Yanardağ, M. (2016). Çözüm odaklı kısa süreli terapiye dayalı bireylerle sosyal hizmet müdahaleleri vaka özetleri. Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını, 7-17.