Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 1, 33 - 45, 11.06.2015

Kıymet Yeşilçicek Çalık , Songül Aktaş , Hacer Kobya Bulut , Elif Özdaş Anahar

https://doi.org/10.17681/hsp.31345

Cited By: 1

Öz

Bu araştırma, vardiyalı ve nöbet sistemi şeklindeki çalışma sisteminin hemşireler üzerine
etkisinin olup olmadığının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı tipte planlanan çalışmanın
evrenini Trabzon il merkezindeki dört kamu ve bir üniversite hastanesinde çalışan 1657 hemşire oluşturmuştur.
Araştırmanın örneklemi, %5 güvenirlikte tabakalı oranlı örnekleme tekniği kullanılarak seçilen ve araştırma
anketini yanıtlamayı kabul eden 477 hemşire oluşturmuştur. Araştırmanın verileri Ocak-Haziran2014 tarihleri
arasında ilgili hastanelerden yazılı izin ve hemşirelerden sözel onay alındıktan sonra yüz yüze görüşme yöntemi
ile toplanmıştır. Anket formunda yer alan sorular hemşirelerin demografik özellikleri ve çalışma saatlerinin
fiziksel sağlıklarını, uyku, yemek düzeni gibi günlük yaşam aktivitelerini, sosyal ve aile yaşamlarını, psikolojik
sağlıklarını ve güvenliklerini nasıl etkilediğine yönelik olarak kapalı ve açık uçlu soru formunda hazırlanmıştır.
Verilerin analizinde sayı ve yüzdelik dağılımı ve ki-kare testi kullanılmıştır. Sonuçlar p≤0.05 anlamlılık
düzeyinde değerlendirilmiştir. Bulgular: Hemşirelerin %56.2’si 30-39 yaş grubunda, %38.8’i 15 yıl ve üzeri
çalışma deneyimine sahip, %47.1’i gece ve gündüz şeklinde ve servis hemşiresi olarak çalışmakta (%64.6),
%35.2’inin ise bir sağlık sorunu vardır. Hemşirelerin %87.4’ü çalışma saatlerinin sosyal ve aile yaşamları
üzerine, %87.2’si psikolojik sağlıkları üzerine, %95.2’si fiziksel sağlıkları üzerine ve %77.6’sı kendi
güvenlikleri üzerine bir ya da birden fazla olumsuz etkisi olduğunu bildirmişlerdir. Sonuç: Vardiyalı ve nöbetli
çalışmanın, hemşireler üzerinde fizyolojik, psikolojik sağlıkları, sosyal yaşamları ve kendi güvenlikleri üzerinde
olumsuz etkileri olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hemşire, vardiyalı çalışma, nöbet şeklinde çalışma, çalışma koşulları.

Kaynakça

• THD (Türk Hemşireler Derneği). 7 gün-24 saat / hasta başında Türkiye’de hemşirelerin çalışma koşulları. Ankara: 2008. (Güncelleme tarihi: 10.10.2012; Erişim taarihi: 10.10.2014). mebk12.meb.gov.tr/meb_iys.../04111333_trkhemrelerderne.docx
• Çalıyurt O. Sirkadiyen uyku uyanıklık düzenini etkileyen iş ve çalışma gruplarında uyku kalitesinin değerlendirilmesi. [Uzmanlık Tezi]. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Edirne, Türkiye, 1998.
• Nicholson PJ, D’Auriat DAP. Shift work, health, the working time regulations and health assessments. Occup Med 1999; 49(3):127-137.
• Ursavaş A, Ege E. Uyku apne sendromu ve trafik kazaları. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2004;30 (1):37-41.
• Knutsson A. Health disorders of shiftworkers. Occupatioanal Medicine 2003; 53:103-108.
• Yıldız AN, Gedikli FG, Küçükbiçer B. Vardiyalı çalışmalarda iş sağlığı ve güvenliği konuları. Ankara: Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu Yayını, Aydoğdu Ofset; 2012.
• International Labour Organization. “What is workplace stress?”. (Güncelleme tarihi: 10.3.2001; Erişim tarihi: 02.10.2014). http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/stress/whatis.htm
• DeMoss C, Mcgrail M, Haus E, Crain L, Asche S. Health and performance factors in health care shift workers. Journal of Occupational Enviromental Medicine 2004; 46: 1278-1281.
• Gedikli FG. Otomotiv sektöründe faaliyet gösteren bir işyerinde vardiya sistemi ile yapılan çalışmanın sağlık ve güvenlik üzerine etkileri, [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 2008.
• Selvi Y, Özdemir PG, Özdemir O, Aydın A, Beşiroğlu L. Sağlık çalışanlarında vardiyalı çalışma sisteminin sebep olduğu genel ruhsal belirtiler ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2010;23(4): 238-243.
• Ohayon MM, Lemoine P, Arnaud-Briant V, Dreyfus M. Prevalence and consequences of sleep disorders in a shift worker population. J Psychosom Res 2002; 53(1):577-583.
• Akerstedt T, Wright KP. Sleep loss and fatigue in shift work and shift work disorder. Sleep Med Clin 2009; (4):257-271.
• Axelsson J, Akerstedt, Kecklund G, Lowden A. Tolerance to shift work how does it relate to sleep and wakefulness? Int Arch Occup Environ Health 2004;77:121-9.
• Dorrien J, Lamond N, Heuvel C, Pincombe J, Rogers A, Dawson D. A pilot study of the safety implications of australian nurses’ sleep and work hours. Chronobiology International 2006; 23( 6):1149-1163.
• Drake CL, Roehrs T, Richardson G, Walsh JK, Roth T. Shift work sleep disorder: prevalence and consequences beyond that of symptomatic day workers. Sleep 2004;27: 1453-1462.
• Leproult R., Colecchia EF, Berardi AM, Stickgold R, Kosslyn SM, Van Cauter E. Individual differences in subjective and objective alertness during sleep deprivation are stable and unrelated. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol 2003; 284(2):280-290.
• Alimoğlu MK, Dönmez L. Daylight exposure and the other predictors of burnout among nurses in a University Hospital. International Journal of Nursing Studies 2005; 42: 549- 555.
• Günüşen N, Üstün B. Turkish nurses perspectives on a programme to reduce burnout. International Nursing Review 2009; 56: 237-242.
• Oğuzberk M, Aydın A. Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri 2008;11:167-179.
• Costa G. Shift Work and health: current problems and preventive actions. Saf Health Work 2010; 1:112-123.
• Dochi M, Sakata K. Relationship between shift-work and hypercholesterolemia in Japan. Scand J Work Environ Health 2008; 34:33-39.
• Morikawa Y, Nakagawa H, Miura K, Soyama Y, Ishizaki M, Kido T, et al. Effect of shift work on body mass index and metabolic parameters. Scandinavian journal of work, environment & health 2007; 45-50.
• Oishi M, Suwazano Y, Sakata K, Okubo Y, Harada H, Kobayashi E. A longitudinal study on the relationship between shift-work and the progression of hypertension in male workers. J Hypertens 2005; 23(12):2173-2178.
• McPhaul KM, Lipscomb JA. Work place violence in health care: recognized but not regulated. Online Journal of Issues in Nursing 2004; 9(3): 7.
• Motowido SJ, Packard SJ, Manning MR. Occupational stress its causes and consequences for job performance. Journal of Applied Psychology 1986; 7(4): 618-629
• Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings. J Interpers Violence 2006; 21:276-96.
• Günaydın N, Kutlu Y. Sağlık kurumlarında çalışan hemşireler arasında iş yeri şiddeti deneyimi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2012; 3:1-5.
• Kahriman İ. Hemşirelerin sözel ve fiziksel şiddete maruz kalma durumlarının belirlenmesi. Journal of Psychiatric Nursing 2014; 5(2):77-83.
• Ergüney S, Tan M, Sivrikaya S, Erdem N. Hemşirelerin karşılaştıkları mesleki riskler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2001; 4(1): 63-73.
• İlhan M, Durukan E, Aras, Türkçüoğlu S, Aygün R. Long working hours increase the risk of sharp and needlestick injury in nurses : the need for new policy implication. Journal of Advanced Nursing 2006; 56 (5): 563- 568.
• Hughes R, P Stone. The Perils of Shift Work; Eveningshift, nightshift, and rotatingshifts: are they for you? AJN 2004; 104(9): 62.
• Samaha E, Lal S, Samaha N, Wyndham J.(2007). Psychological, lifestyle and coping contributors to chronic fatigue in shift-worker nurses. Journal of advanced nursing 2007;59(3):221-232.
• Kostul N. Vardiya ve gece çalışmasının hemşireler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi], Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 1996.
• Sönmez S. Vardiyalı çalışan hemşirelerde horlama, uyku bozuklukları ve iş kazaları. [Uzmanlık Tezi]. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları ABD, Bursa, Türkiye, 2006.
• Ruggiero JS. Correlates of fatique in critical care nurses. Research in Nursing & Health 2003;26(2): 434-444.
• Saijo Y, Ueno T, Hashimoto Y. Twenty-four-hour shift work, depressive symptoms, and job dissatisfaction among Japanese firefighters. American journal of industrial medicine 2008;51(5): 380-391.
• Erkan N. Verimlilik, sağlık ve güvenlik için insan faktörü mühendisliği ergonomi,Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları; 2003. No: 373.
• Ardekani ZZ, Kakooei H, Ayattollahi SM, Choobineh A, Seraji GN. Prevalence of mental disorders among shift work hospital nurses in Shiraz, Iran. Pak J Biol Sci 2008;11:1605-1609.
• Kubo T, Maruyama T, Shirane K, Otomo H, Matsumoto T, Oyama I.(2008). Anxiety about starting three-shift work among female workers: findings from the female shift-workers’ health study. J UOEH 2008; 1(30):1-10.
• Durmuş S, Günay O.Hemşirelerde iş doyumu ve anksiyete düzeyini etkileyen faktörler. Erciyes Tıp Dergisi 2007; 29( 2):139,146.
• Demir A. Hemşirelikte tükenmişliğe bir bakış. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2004;7(1):71-78.
• Güler Ç. Sağlık boyutuyla ergonomi. İstanbul: Palme Yayıncılık; 2004.
• Persson M, Martensson J. Situations influencing habits in diet and exercise among nurses working night shift. Journal of Nursing Management 2006;14: 414-423.
• Zverev YP, Misiri HE. Perceived effects of rotating shift work on nurses’ sleep quality and duration. Malawi Medical Journal 2009; 21(1):19-21.
• Konturek PC, Brzozowski T, Konturek SJ. Gut clock: implication of circadian rhythms in the gastrointestinal tract. J Physiol Pharmacol 2011;62(2):139-50.
• Lyneham J. Violence in New South Wales emergency departments. Aust J Adv Nurs 2000;18:8-17.
• Antunes LC, Levandovski R, Dantas G, Caumo W, Hidalgo MP. Obesity and shift work: chronobiological aspects. Nutrition research reviews 2010; 23(1):155-168.
• Zhao I, Turner C. The impact of shift work on people's daily health habits and adverse health outcomes. Australian Journal of Advanced Nursing 2008; 25(3): 8.
• Van Amelsvoort LG, Schouten EG, Kok FJ. Duration of shiftwork related to body mass index and waist to hip ratio. International journal of obesity and related metabolic disorders. Journal of the International Association for the Study of Obesity 1999;23(9):973-978.
• Karlsson B, Knutsson A, Lindahl B. Is there an association between shift work and having a metabolic syndrome? Results from a population based study of 27 485 people. Occupational and environmental medicine 2001;58(11): 747-752.
• Lowden A, Moreno C, Holmbäck U, Lennernäs M, Tucker P. Eating and shift work effects on habits, metabolism, and performance. Scandinavian journal of work, environment & health 2010;36(2):150-162.
• Ünsal Atan Ş, Dönmez S. Hemşirelere karşı işyeri şiddeti. Adli Tıp Dergisi, 2011;25:71-80.
• Tomev L, Daskalova N, Michailova T, Naydenova Z, Ivanova V, Trakieva D. Workplace violence in the health sector: Case Study – Bulgaria. Joint Programme on Workplace Violence in the Health Sector. Geneva. ILO/ICN/ WHO/PSI Published 2003;1-68.
• Rogers A, Hwang W, Scott L, Aiken L, Dinges D. The working hours of hospital staff nurses and patient safety. Health Affairs 2004; 23( 4): 202.
• Seki Y, Yamazaki Y. Effects of working conditions on intravenous medication errors in a Japanese hospital. Journal of Nursing Management 2006; 14:128-139.
• Olds DM, Clarke SP. The effect of work hours on adverse events and errors in health care. Journal of safety research 2010;41(2): 153-162.