Sovyet Rusya’da Bolşevik Devrimi Sonrasında Ordu-İstihbarat Teşkilatı Bağlantısının Oluşumu ve Kızıl Ordu’nun Sovyet İstihbarat Sistematiğinin Gelişim Sürecine Katkısı

Yıl 2021, Sayı: 3, 43 - 81, 28.06.2021

Aykut Çağlak

Öz

teşkilatı bağlantısı bugüne kadar özel bir çerçevede ve kanıtlarıyla birlikte incelenmemiştir. Bolşevik Devrimi’ni takip eden iç savaş ortamında Sovyet Rusya’da yeni rejimin yerleştirilmesi çalışmalarında Kızıl Ordu ve istihbarat teşkilatı ÇEKA (Vserossiyskaya çrezvıçaynaya komissiya - VÇK) siyasî karar alıcıların güvenlik stratejileri doğrultusunda birlikte sorumluluk üstlenmiş iki güvenlik yapılanmasıdır. Bu makale, devrim sonrasında Sovyet istihbarat sistematiğinin oluşum ve gelişim sürecinde ordu-istihbarat teşkilatı bağlantısını somut kanıtlarıyla ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bolşevik Devrimi sonrasında Sovyet Rusya’da gözle görülür bir ordu-istihbarat teşkilatı bağlantısı oluşup gelişmeye başlamıştır. Bu bağlantı, Sovyet istihbarat geleneğinin oluşumunun çözümlenebilmesi, bu geleneğin oluşumundaki sürekliliklerin tespiti ve Sovyet istihbaratının genetik kodlarının belirlenebilmesi yolunda dikkate alınması gereken önemli bir bağlantıdır. Makalede Kızıl Ordu’nun, istihbarat alanına ne tür çalışmalarla katkı yaptığı ve Kızıl Ordu-ÇEKA bağlantısının nasıl oluşup hangi alanlarda geliştiği sorularına yanıt aranmaktadır. Makalede ayrıca disiplinlerarası bir yaklaşım benimsenmekte tarihsel olaylar tarih ve istihbarat disiplinlerinin bakış açılarıyla değerlendirilmekte ve yazılı ve görsel arşiv belgeleri bu çalışmada savunulan tezlerin temellendirilmesinde kanıt olarak sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bolşevik Devrimi, Sovyet İstihbaratı, ÇEKA, Kızıl Ordu, GRU

Kaynakça

• Sovyetler Birliği Merkez Partisi Arşivi (RTSKhIDNI), fond 17, op. 86, d. 144, II. 5
• RTSKhIDNI, fond 5, op. 1, d. 2627, II. 31.32, 35, 35ob
• Sovyet Tarihinde 1917 Olayları Arşivi (Seventeen Moments in Soviet History – An on-line archive of primary sources)
• ATAY, Mehmet, “Rusya Gizli İstihbarat Servisleri: KGB’nin Kısa Tarihi”, Avrasya Dosyası - İstihbarat Özel, Sayı 2 (Yaz 2002), c. 8, s. 309-328
• CARR, Edward Hallett, Bolşevik Devrimi (1917-1923), c. 1, Metis Yayınları, İstanbul 2006
• ÇAĞLAK, Aykut, Türk ve Rus İstihbaratı (1900-1925), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara 2019
• DALLIN, David J., Sovyet Casusları, Yarın Yayınları, Ankara 1968 FIGES, Orlando, “The Red Army and Mass Mobilization during the Russian Civil War 1918-1920”, Past & Present, Sayı 129 (Kasım 1990), s. 168-211
• KATAMIDZE, Slava, Loyal Comrades Ruthless Killers – The Secret Services of the USSR (1917-1991), Lewis International Inc. Copyright, United States, Miami 2003
• KOENKER, Diane P. ve Ronald D. Bachman, Revelations from the Russian Archives – Documents in English Translations, Library of Congress, Washington 1997
• LEONARD, Raymond W., Secret Soldiers of the Revolution – Soviet Military Intelligence 1918-1933, Greenwood Press, Westport Connecticut ve London 1999
• PATTERSON, Michelle Jane, Moscow Chekists During the Civil War, 1918-1921, Simon Fraser University, Burnaby 1991
• PRINGLE, Robert W., Historical Dictionary of Russian and Soviet Intelligence, The Scarecrow Press, Lanham Maryland-Toronto-Oxford 2006
• RIASANOVSKY, Nicholas V. ve Mark D. Steinberg, Rusya Tarihi, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2011
• SKOCPOL, Theda, Devletler ve Toplumsal Devrimler, İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul 2004
• TEMUR, Ferit, 20. Asrın Casusluk Şebekesi: Cambridge Beşlisi, Hitabevi Yayınları, Ankara 2014
• VERNADSKY, George, Rusya Tarihi, Selenge Yayınları, İstanbul 2011
• YILDIZ, Gültekin, Osmanlı Devleti’nde Askerî İstihbarat (1864-1914), Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2019
• Soviet Union: A Country Study, Library of Congress Cataloging in Publication Data, ed. Raymond E. Zickel, U. S. Government Printing Office, Washington 1991 (1. Baskı, 2. Edisyon)
• SOLOVYOV, Dmitri, “Five Facts About Russian Military Intelligence”, http://www.reuters.com/article/us-russia-medvedev-intelligence-gru-sbidUSTRE53N3K820090424 (Erişim tarihi: 23.05.2016)