Byzantine Metal Crosses from Erimtan Archaeology and Arts Museum

Yıl 2018, Cilt: 35 Sayı: 2, 110 - 121, 30.12.2018

Oğuz Koçyiğit

https://doi.org/10.32600/huefd.430267

Cited By: 3

Öz

In this study, eleven metal crosses in Erimtan Archeology and Arts Museum collection, which are in very good condition, are evaluated. Seven of them are reliquary crosses, two are processional crosses and the other two are pectoral crosses which are hanging on the ends of the pendants. Only one of the crosses in the collection is iron, all the others are bronze. The ornamentation and decoration properties on the crosses (almost all can be said to belong to the Middle Byzantine period) are the prominent features that increase the quality of this group of crosses. Thus, the processional bronze cross which was probably used with the aim of blessing stands out with its rare form. The iron processional cross is a very significant example with its gilt that distinguishes it from the other crosses. Also, the figures and scraping ornaments on the reliquaries in the collection make these crosses significant. The presence of similar crosses in various museums and collections shows that they represent a very popular art style in Byzantine art.

Anahtar Kelimeler

Erimtan, Byzantine, metal, cross, processional cross, reliquary cross, pectoral cross

Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi Bizans Dönemi Maden Haçları

Öz

Bu çalışma kapsamında Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi koleksiyonunda yer alan ve oldukça iyi durumda olan toplam on bir adet maden haç ele alınmıştır. Ele alınan eserlerin yedisi röliker haç olup, ikisi tören / takdis haçı, diğer ikisi de kolye uçlarına asılan pandantif haçlardan oluşur. Ayrıca koleksiyonda yer alan haçlardan sadece biri demir, diğerleri bronzdur. Neredeyse tamamının Orta Bizans Dönemi’ne ait olduğunu söyleyebileceğimiz eserler üzerindeki süsleme ve bezeme özellikleri, bu eser grubunun niteliğini arttıran başlıca özelliktir. Nitekim, bronzdan yapılmış olan tören haçı ender rastlanan formu ile öne çıkarken, büyük olasılıkla takdis amaçlı kullanılmıştır. Demirden yapılmış olan tören haçı ise, üzerindeki altın yaldızlar ile oldukça önemli bir örnek olup, diğer eserlerden bu yönüyle ayrılır. Yine koleksiyonda yer alan rölikerler üzerindeki figür bezemeler ve kazıma süslemeler, bu eserleri nitelikli kılar. Yakın benzerlerinin çeşitli müze ve kolleksiyonlarda karşımıza çıkması ise Bizans Sanatı’nda oldukça sevilen bir sanatsal üslubu temsil ettiklerini gösterir.

Anahtar Kelimeler

Erimtan, Bizans, maden, haç, tören haçı, röliker haç, pandantif haç

Kaynakça

• Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 15, 1: 183-201.
• Acara Eser, M. (2004). Anadolu Medeniyetleri Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Ermeni Haçı, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 21,1: 143-151.
• Acara Eser, M. (2005). Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Bizans Maden Eserleri: Ağırlıklar ve Haçlar, Araştırma Sonuçları Toplantısı 22, 2: 51-58.
• Acara Eser, M. (2007). Liturjide ve Günlük Kullanımda Maden Sanatı, A. Ödekan (ed.) Kalanlar, 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans / The Remnants, 12th and 13th Centuries Byzantine Objects in Turkey içinde (ss.37-39 vd). İstanbul.
• Acara Eser, M. (2010). Hıristiyanlıkta Haç Kültü ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Grup Haç, S. Doğan ve M. Kadiroğlu (ed.), Bizans ve Çevre Kültürler, Prof. Dr. S. Yıldız Ötüken’e Armağan içinde (ss.27-43). İstanbul.
• Acara Eser, M. (2015). Koman Kazısı Metal Buluntularından Bir Grup: Röliker Haç, D. B Erciyas ve M. N. Tatbul (haz.), Komana’da Ortaçağ Yerleşimi içinde (ss.167-180). İstanbul.
• Ambrose, J. (ed.), (2008). .Ancient Art XLIV, Museum Quality Ancient Art, Medfield.
• Aydın, A. (2003). Reliquienkreuze Im Museum Von Ankara (Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi), Sanat Tarihi Dergisi XII: 25-40, Lev: XI-XII.
• Bilgi, H. (2007). Röliker Haç, A. Ödekan (ed.) Kalanlar, 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans / The Remnants, 12th and 13th Centuries Byzantine Objects in Turkey, içinde (ss.271). İstanbul.
• Bouras, L. ve Cutler, A. (1991). Processional Cross, Kazhdan, A. (ed), The Oxford Dictionary of Byzantium içinde (C.1 s.553). Oxford.
• Böhlendorf-Arslan, B. (2012). Das Bewegliche Inventar eines mittelbyzantinischen Dorfes: Kleinfunde aus Boğazköy, Böhlendorf-Arslan, B. ve Ricci, A. (ed.), Byzantine Small Finds in Archaeological Contexts içinde (ss.351-368). İstanbul.
• Buyruk, H. (2014a). Giresun Müzesi’nde Bulunan Rölikerler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7, 29: 136-144.
• Buyruk, H. (2014b). Silifke Müzesi’ndeki Haç Rölikerler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7, 33: 504-512.
• Frazer, M. E. ve Cutler, A. (1991), Reliquary, Kazhdan, A. (ed), The Oxford Dictionary of Byzantium içinde (C.3 s.1782-1783). Oxford.
• Gonosova, A. ve Kondoleon, C. (ed), (1994). Art of Late Roman and Byzantium in the Virginia Museum of Fine Arts, Richmond.
• Köroğlu, G. (2010). Yumuktepe Höyüğü Kazılarından Ortaçağ Takıları, K. Pektaş vd. (haz.), 13. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (ss.417-426). İstanbul.
• Lightfoot, C., Koçyiğit, O. ve Yaman, H. (2007) Amorium Kazıları 2006, Kazı Sonuçları Toplantısı 29,1: 443-466.
• Norwich, J.J. (2013), Bizans - Erken Dönem (MS. 323-802), Koyukan, H. (çev.). İstanbul.
• Özdemir, H. ve Öztaşkın, G. K. (2010). Denizli Arkeoloji Müzesi’nde Yer Alan Bizans Dönemi Maden Haçlarından Bir Grup, K. Pektaş vd. (haz.), 13. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (ss.489-499). İstanbul.
• Pitarakis, B. (2006). Les Croix-reliquaries pectorales byzantines en bronze. Paris.
• Podskalsky, G. (1991). Cross, Kazhdan, A. (ed), The Oxford Dictionary of Byzantium içinde (C.1 s.549-550). Oxford.
• Richard Temple (ed.), (1990). Early Christian and Byzantine Art, London.
• Taft, R.F. ve Kazhdan, A. (1991). Cult of the Cross, Kazhdan, A. (ed), The Oxford Dictionary of Byzantium içinde (C.1 s.551-553). Oxford.
• Yaman, H. (2012). Small Finds for the Dating of a Tomb from Amorium, Böhlendorf-Arslan, B. ve Ricci, A. (ed.), Byzantine Small Finds in Archaeological Contexts içinde (ss.331-342). İstanbul.
• Yılmaz, H. (1991). Sadberk Hanım Müzesi Bizans Dönemi Eserleri, İstanbul üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.