An Investigation on Informatıon Networks in the Ottoman Through Değirmen Book

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 1, 70 - 82, 30.06.2020

Özge Cengiz

https://doi.org/10.32600/huefd.562242

Öz

The current study examines communication networks in the last period of the Ottoman Empire based on the book “Değirmen” published by Reşat Nuri Güntekin in 1944. The aim of the study is to examine the elements of the information networks of the last period of the Ottoman Empire through “Değirmen” and to expand the literature by using literary-artistic products as a source for accessing historical information networks. The study primarily focuses on the literary identity of Reşat Nuri Güntekin and general features of “Değirmen”. Further, the political and social structure of the Ottoman Empire in the 19th century and the sharing of knowledge in this period were briefly emphasised. Data were examined through thematic analysis under the titles of power, rural/center, press and women. Findings indicate that the establishment of communication networks, power and other authority centers are of great importance; however, the structures of power and authority had difficulty in communicating with the environment outside the center. Those living in the center have difficulty in communicating with the countryside and this lack of communication causes conflicts between the countryside and the center. There is a loose communication network between the provinces and the center, and those living in the provinces are more unequal in terms of access to privileges such as education, health and culture than those living in the center. It is understood that the centers of power have an impact on the provinces and that authority is provided through these institutions. It is seen that the press does not present a considerable difference in the distinction between the centre and the countryside and that journalists are both curious and fearful. The presence of journalists and the way they do business bother the people living in the countryside and in the center. It is understood that women are in a more disadvantaged position in the network than men.

Anahtar Kelimeler

Information network, literature, Ottoman Empire, center, rural

Değirmen Kitabı Üzerinden Osmanlı’da Bilgi Ağlarına Yönelik Bir İnceleme

Öz

Bu çalışmada Reşat Nuri Güntekin’in 1944 senesinde yayımladığı Değirmen kitabından hareketle, Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki iletişim ağları incelenmiştir. Yapılan çalışma ile Osmanlı Devleti’nin son döneminin bilgi ağları ile ilgili unsurları Değirmen kitabı üzerinden irdelemek ve edebi-sanatsal ürünleri geçmişe yönelik bilgi ağlarına erişmede kaynak olarak kullanarak literatürü genişletmek amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikli olarak Reşat Nuri Güntekin’in edebi kimliğine değinilmiş ve Değirmen kitabının genel özellikleri ortaya konulmuştur. Bunun ardından Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda bilginin paylaşımı üzerinde kısaca durulmuş, sonrasında ise elde edilen veriler tematik analiz yöntemiyle “iktidar, taşra-merkez, basın ve kadın” başlıkları üzerinden incelenmiştir. Sonuç olarak iletişim ağlarının kurulmasında iktidarın ve diğer otorite merkezlerinin büyük bir önem taşıdığı; ancak iktidar ve otorite yapılarının merkezin dışında kalan çevreyle iletişim kurmada zorlandığı görülmüştür. Merkezde yaşayanlar taşra ile iletişim kurmakta zorluk yaşamaktadırlar ve bu iletişim eksikliği taşra ile merkez arasında anlaşmazlıklara sebep olmaktadır. İktidar merkezlerinin taşra üzerinde etkili olduğu ve otoritenin bu kurumlar aracılığıyla sağlandığı anlaşılmaktadır. Merkez ve taşra ayrımında basının belirgin bir fark göstermediği, gazetecilerin hem merak uyandıran hem de korku yaratan bir kesim oldukları görülmektedir. Gazetecilerin varlığı ve iş yapma biçimleri hem taşrada hem de merkezde yaşayanları rahatsız etmektedir. Kadınların ise iletişim ağı içerisinde erkeklere göre daha dezavantajlı bir pozisyonda oldukları anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Bilgi ağı, edebiyat, merkez, taşra

Kaynakça

• Ahmad, F. (2011). Modern Türkiye’nin Oluşumu. (Çev. Yavuz Alogan). Dokuzuncu Baskı. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Avcıoğlu, D. (1969). Türkiye’nin Düzeni. İkinci Baskı. Ankara: Bilgi Yayınevi
• Boratav, K. (2015). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009. Yirminci Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Burke, P. (2001). Bilginin Toplumsal Tarihi. İkinci Baskı. (Çev. Mete Tunçay). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ergun, C. (Yapımcı) ve Yılmaz, A. (Yönetmen). (1986). Değirmen (Sinema filmi). Türkiye: Trafik Film.
• Faroqhi, S. (2008). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla. (Çev. Elif Kılıç). Altıncı Baskı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Güntekin, R. N. (1987). Değirmen. On Birinci Baskı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Güntekin, R. N. (2017). Anadolu Notları I-II. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Kabacalı, A. (2000). Türkiye’de Matbaa ve Basın Yayın. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Kırlı, C. (2000). Kahvehaneler ve hafiyeler: 19. yüzyıl ortalarında Osmanlı’da sosyal kontrol. Toplum ve Bilim 83, 58-79.
• Kocatürk, V. M. (2016). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi. (Üçüncü Baskı). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Koloğlu, O. (2013). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Kudret, C. (1967). Edebiyatımızda Hikâye ve Roman II. (Üçüncü Baskı). İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Kurt, S. K. (2008). Osmanlı Devleti’nde Kadınların Eğitimi (1839 -1920). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Naci, F. (2003). Reşat Nuri’nin Romancılığı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2014). Ortaçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak İzleri. Üçüncü Baskı. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Ortaylı, İ. (2013). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. Otuz Yedinci Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Önertoy, O. (1974). Reşat Nuri Güntekin ve Anadolu. Türkoloji Dergisi, 6/1, 081-108. Erişim Adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/844/10681.pdf
• Önertoy, O. (1991). Reşat Nuri Güntekin. (Üçüncü Baskı). İstanbul: Altın Kitaplar.
• Öztürk, G. (2010). Osmanlı Devleti’nden Günümüze Basın Özgürlüğü Kavramının Anayasalar Bağlamında Ele Alınışı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, S. (2010). Osmanlı’da İletişimin Diyalektiği. Ankara: Phoenix Yayınları
• Şirin, İ. (2007). Sadullah Paşa’nın 19 Asır Manzumesi Bağlamında Osmanlı’da bilginin toplumsal tarihine bir bakış. Sosyoloji Dergisi. 3/15, 2007/2, 41-56. Erişim Adresi: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/4138
• Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. (İkinci Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tutal, O. (2014). Kırk yıllık hatırın iletişim mekanı olarak kahvehaneler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12/3, 151-166. Erişim Adresi: https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/1650