Çine-Tepecik Höyük Obsidiyen Tedarik ve Takas Sistemi

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 1, 83 - 95, 30.06.2020

Neyir Kolankaya Bostancı , Tristan Carter Ellie Weir

https://doi.org/10.32600/huefd.589229

Cited By: 4

Öz

Obsidiyenin, tarihin en eski dönemlerinden itibaren uzun mesafeli dağıtımı çeşitli takas modelleri ile gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda, tarihöncesi dönemlerdeki bölgeler arası ilişkileri ve dönemin sosyal yapısını belirlemede en ideal arkeolojik malzemelerden birini obsidyen oluşturmaktadır. Aydın ili, Çine ilçesi sınırları içinde yer alan Çine-Tepecik Höyük’te şimdiye kadar yapılan kazılar sırasında toplam 10,070 adet yontmataş buluntu ele geçmiş olup bunların 6113 tanesi obsidiyenden meydana gelmektedir. Çine Tepecik Höyük’te Kalkolitik Çağ’dan itibaren alet yapımında obsidiyen kullanımının diğer kayaçlara oranla daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. Bu makalede, Çine-Tepecik Höyük’ün Kalkolitik, Erken, Orta ve Geç Tunç Çağı tabakalarından ele geçen obsidiyen buluntuların genel yapısı ve buna bağlı olarak bu dönemlerdeki obsidiyen tedarik ve takas ağındaki yeri belirtilmeye çalışılmıştır. Söz konusu obsidiyen buluntuların kaynak yerlerinin anlaşılması amacıyla XRF analizleri yapılmıştır. Bunun yanı sıra, obsidiyen endüstrisinin genel yapısının anlaşılması için, söz konusu buluntular üzerinde tekno-tipolojik incelemeler yapılmıştır. Elde edilen veriler, Çine Tepecik Höyüğün obsidiyen dağılımındaki rolünü belirlemede kullanılmıştır. Bu analizler sonucunda, obsidiyenin Melos ve Giali Adaları ile Orta Anadolu’daki Nenezi, Göllüdağ ve Acıgöl kaynaklarından farklı şekillerde tedarik edilmiş olduğu anlaşılmıştır. Birden fazla kaynaktan elde edilen obsidiyenin farklı takas modelleri ile yerleşim yerine getirilmiş olduğu görülmektedir. Stratejik pozisyonlarına bağlı olarak Çine-Tepecik Höyüğün, Kalkolitik Çağ’dan itibaren Menderes nehri vadisi aracılığıyla obsidiyen dağıtımını yapan önemli bir yerleşim yeri olduğu düşünülmektedir. Bu açıdan bakıldığında, Çine-Tepecik Höyük Batı Anadolu’daki çağdaş yerleşimleri arasında oldukça önemli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Batı Anadolu, Çine-Tepecik Höyük, Kalkolitik Çağ, Tunç Çağları, Obsidiyen, Yontmataş, Yontmataş, Takas

Çine-Tepecik Höyük Obsidian Procurement and Exchange System

Öz

Obsidian has been distributed to long distances with various exchange models since the earliest periods. Thus, obsidian is one of the most ideal archaeological materials in determining the interregional relations and the social structure in the prehistoric times. During the excavations carried out in Çine-Tepecik Höyük within the borders of Çine district of Aydın province, a total of 10,070 chipped stone artefacts were found and 6113 of them are made of obsidian. It is understood that the use of obsidian in tool making has been more frequent than the other types of rock in the ÇineTepecik Höyük since the Chalcolithic Age. In this article, the general structure of the obsidian artefacts obtained from the Chalcolithic, Early, Middle and Late Bronze Age layers of Çine-Tepecik Höyük and its place in the obsidian procurement and exchange network are explained. XRF analysis was performed in order to understand the source of these obsidian artefacts. In addition, techno-typological investigations were carried out on the artefacts in order to understand the general structure of the obsidian industry. The data were used to determine Çine-Tepecik Höyük’s role in obsidian distribution and it was understood that obsidian was supplied in different ways from Melos and Giali Islands and Nenezi, Göllüdağ and Acıgöl sources in Central Anatolia. It appears that obsidian that was obtained from more than one source was transported to the settlement with different exchange models. Due to its strategic position, Çine-Tepecik Höyük through the Menderes River Valley is thought to have been an important settlement for obsidian distribution since the Chalcolithic period. From this perspective, Çine-Tepecik Höyük has an important place among the contemporary settlements in Western Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Western Anatolia, Çine-Tepecik Höyük, Chalcolithic Period, Bronze Ages, Obsidian, Chipped Stone, Exchange

Kaynakça

• Altınbilek-Algül, Ç. ve Balcı, S. (2010). Obsidiyen ticaretinin merkezi olarak Kültepe. Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler, 30, 11-13.
• Atakuman, Ç., Erdoğu, B., Karakoç, M., Gemici, H.C. ve Yüzel, N. (2019). Bozburun prehistorik yüzey araştırması. 36. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, 379-392.Balcı, S. ve Altınbilek-Algül, Ç. (2017). Polished obsidian objects: examples of prestige items from Kültepe. Colloquium Anatolicum, 16, 15-29.
• Baykal-Seeher, A. (1996). Die lithischen kleinfunde. A. Baykal-Seeher, J. Oblagen-Kauder (Ed.), Demircihöyük IV, Die Kleinfunde içinde (ss. 7-139). Mainz am Rhein: Phillip von Zabern.
• Belmont, J.S. ve Renfrew, C. (1964). Two prehistoric sites on Mykonos. American Journal of Archaeology, 68, 395-400.
• Broodbank, C. (2000). An Island Archaeology of the Early Cyclades. Cambridge: University Press.
• Burghardt, A.F. (1971). A hypothesis about gateway cities. Annals of the Association of American Geographers, 61(2), 269–285.
• Carter, T. (1994). Southern Aegean fashion victims: an overlooked aspect of Early Bronze Age burial practices. N. Ashton ve A. David (Ed.), Stories in Stone içinde (ss. 127-144). Oxford: The Lithic Studies Society.
• Carter, T. (1998). Reverberations of the international spirit: thoughts upon “Cycladica” in the Mesara. K. Branigan (Ed.), Cemetery and Society in the Aegean Bronze Age içinde (ss. 59-77). Sheffield: Sheffield Academic Press.
• Carter, T. (2004). Mochlos and Melos: a special relationship? Creating identity and status in Minoan Crete. P.M. Day, M.S. Cook ve J.D. Muhly (Ed.), Crete Beyond the Palaces: Proceedings of the Crete 2000 Conference içinde (ss. 291-307). Philaderphia: INSTAP Academic Press.
• Carter, T. (2008). The consumption of obsidian in the Early Bronze Age Cyclades. N. Brodie, J. Doole, G. Gavalas ve C. Renfrew (Ed.), Horizons: A Colloquium on the Prehistory of the Cyclades içinde (ss.225-235). Cambridge: McDonald Institute Monographs.
• Carter, T. ve Ydo, M. (1996). The chipped and ground stone. W.G. Cavanagh, J.H. Crouwell, R.W.Y. Catling ve G. Shipley (Ed.), Continuity and Change in a Greek Rural Landscape: The Laconia Survey. Volume II: Archaeological Data içinde (ss. 141-82). London: British School at Athens.
• Carter, T., Contreras, D.A., Campeau, K. ve Freund, K. (2016). Spherulites and aspiring elites: the identification, distribution and consumption of Giali obsidian (Dodecanese, Greece). Journal of Mediterranean Archaeology, 29 (1), 3-36.
• Carter, T. ve Kilikoglou, V. (2007). From reactor to royalty? Aegean and Anatolian obsidians from Quartier, Mu, Malia (Crete). Journal of Mediterranean Archaeology, 20 (1), 115-143.
• Carter, T. ve Milič, M. (2013). The chipped stone industry from Dhaskalio. C. Renfrew, O. Philaniotou, N. Brodie, G. Gavalas ve M.J. Boyd (Ed.), The Settlement at Dhaskalio içinde (ss. 531-556). Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research.
• Cherry, J.F. ve Torrence, R. (1984). The Typology and the chronology of chipped stone assemblages in the Prehistoric Cyclades. J.A. Macgillivray ve R.L.N. Barber (Ed.), The Prehistoric Cyclades, Contributions to a Workshop on Cycladic Chronology içinde (ss. 12-25). Edinburg: Department of Classical Archaeology.
• Erdoğu, B. (2003). Visualizing Neolithic landscape: the early settled communities in western Anatolia and eastern Aegean islands. European Journal of Archaeology, 6 (1), 7-23.
• Evans, J.D. ve Renfrew, C. (1968). Excavations at Saliagos Near Antiparos. London: Thames and Hudson.
• Evely, R.D.G. (1993). Minoan Crafts: Tools and Techniques- An Introduction. Göteborg: Studies in Mediterranean Archaeology 92.
• Georgiadis, M. (2008). The obsidian in the Aegean beyond Melos: an outlook from Yali. Oxford Journal of Archaeology, 27 (2), 101-117.
• Greaves, A., Aksoy, B., Brown, A., Çağatay, N., Foss, P., Kolankaya-Bostancı, N. ve MacDonald, N. (2015). Çaltılar archaeology project 2014. Heritage Turkey, 4, 32-33.
• Günel, S. (2008). Çine-Tepecik kazıları ve bölge arkeolojisine katkıları. A. Erkanal-Öktü, S. Günel ve U. Deniz (Ed.), Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz Geç Tunç Çağı Kültürleri Üzerine Yeni Araştırmalar içinde (ss. 129-139). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Günel, S. (2014a). New contributions regarding prehistoric cultures in the Meander region: Çine-Tepecik. B. Horejs ve M. Mehofer (Ed.), Western Anatolia Before Troy. Proto-Urbanisation in the 4th Millennium BC. Proceedings of the International Symposim held at the Kunsthistorisches Museum Wien, Vienna, Austria, 21-24 November 2012 içinde (ss.83-93). Vienna: Austrian Academy of Sciences.
• Günel, S. (2014b). MÖ 2. binde Çine-Tepecik yerleşmesinin Batı Anadolu arkeolojisindeki yeri ve katkıları. N. Çınardalı-Karaaslan, A. Aykurt, N. Kolankaya-Bostancı ve Y.H. Erbil (Ed.), Armağan Erkanal’a Armağan. Anadolu Kültürlerine Bir Bakış içinde (ss.243-256). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Günel, S. (2019). Çine-Tepecik Höyüğü 2017 yılı kazıları. 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3, 415-428.
• Günel, S. ve Herbordt, S. (2010). Ein hethitischer Siegelabdruck aus ÇineTepecik. Archäologischer Anzeiger, 2010, 1-11. Günel, S. ve Herbordt, S. (2014). Mykenische Kraterfragmente mit figürlichen Darstellungen und ein Siegelabdruck eines hethitischen Prinzen aus der spätbronzezeitlichen Siedlung von Çine-Tepecik. Archäologischer Anzeiger, 2014, 1-14.
• Hampton, O.W. (1999). Culture of Stone: Sacred and Profane Use of Stone Among Dani. Texas: A&M University Press. Hartenberger, B. ve Runnels, C. (2001). The organization of flaked stone production at Bronze Age Lerna. Hesperia, 70, 255-283.
• Hirth, K.G., (1978). Interregional trade and the formation of prehistoric gateway communities. American Antiquity, 43 (1), 35–45.
• Kardulias, P.N. ve Runnels, C. (1995). The lithic artifacts: flaked stone and other nonflaked lithics. C. Runnels, D. Pullen ve S. Langdon (Ed.), Artifact and Assemblage: The Finds from a Regional Survey of the Southern Argolid, Greece içinde (ss. 74-139), Stanford: Stanford University Press.
• Knitter, D., Bergner, M., Horejs, B., Schütt, B. ve Meyer, M. (2012). Concepts of centrality and models of exchange in prehistoric western Anatolia. Journal of Ancient Studies, Special Volume 3, 361-368.
• Kobayashi, K. (2005). Procurement of lithic materials found at Kaman Kalehöyük in 2002 (preliminary report). Anatolian Archaeological Studies, 14, 159-163.
• Kolankaya-Bostancı, N. (2004). İzmir Bölgesi Prehistorik Dönemler Yontmataş Endüstrisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kolankaya-Bostancı, N. (2011). Erken Tunç Çağı’nda Batı Anadolu sahil kesiminde obsidyen kullanımı. A. Anadol (Ed.), Karşıdan Karşıya. M.Ö. 3. Binde Kiklad Adaları ve Batı Anadolu içinde (ss. 154-157). İstanbul: Sabancı Müzesi Yayınları.
• Kolankaya-Bostancı, N. (2013). The decline of chipped stone industry during the second millenium BC: evidence from Panaztepe. L. Bombardieri, A. D’Agostino, G. Guarducci, V. Orsi ve S. Valentini (Ed.), SOMA 2012: Identity and Connectivity. Proceedings of the 16th Symposium on Mediterranean Archaeology, Florence, Italy, 1-3 March 2012. Volume I içinde (ss. 219-224). Oxford: BAR International Series 2581 (I).
• Kolankaya-Bostancı, N. (2014). İzmir Bölgesi Orta Tunç Çağı yontmataş endüstrisi. gerileme ve gelenek”, N. Çınardalı-Karaaslan, A. Aykurt, N. Kolankaya-Bostancı ve Y.H. Erbil (Ed.), Armağan Erkanal’a Armağan. Anadolu Kültürlerine Bir Bakış içinde (ss. 287-298). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Kolankaya-Bostancı, N. (2018). Çine-Tepecik Höyük 2016 yılı yontmataş endüstrisi. 33. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 2, 145-160.
• Kouka, O. (2013). “Minding the gap” againts the gaps: the Early Bronze Age and the transition to the Middle Bronze Age in the northern and eastern Aegean/western Anatolia. American Journal of Archaeology, 117, 569-580.
• Melas, E.M. (1985). The Islands of Karpathos, Saros and Kasos in the Neolithic and Bronze Age. Studies in Mediterranean Archaeology, Vol. LXVIII. Götebor: Paul Aström Förlag.
• Milič, M. (2014). PXRF characterisation of obsidian from central Anatolia, Aegean and central Europe. Journal of Archaeological Science, 41, 285-296.
• Momigliano, N. (2013). Çaltılar arkeoloji projesi 2012. Çaltılar archaeological project 2012. ANMED Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, 11, 178-184.
• Momigliano, N., Greaves, A., Hodos, T., Aksoy, B., Brown, A., Kibaroğlu, M. ve Carter, T. (2011). Settlement history and material culture in southwest Turkey: report on the 2008-2010 survey at Çaltılar Höyük (northern Lycia). Anatolian Studies, 61, 61-121.
• Niemeier, W.D. (2007). Milet von den Anfängen menschlicher Besiedlung bis zur Ionischen Wanderung. C. Justus, V. Von Graeve, W.-D. Niemeier ve K. Zimmermann (Ed.), Frühes Ionien: Eine Bestandsaufnahme. Panionion-Symposion Güzelçamlı, 26. September–1. Oktober 1999. Milesische Forschungen 5 içinde (ss. 3-20). Mainz: Philipp von Zabern. Özgüç, T. (1950). Kültepe Kazısı Raporu 1948. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özgüç, T. (1966). An obsidian storehouse close to the temples built by Anitta, King of Nesa, H. Gashe ve N. Hrouda (Ed.), Collectanea Orientalia-Histoire, Arts de l’espace et Industrie de la Pierre. Etudes Offertes en Hommage a Agnes Spycket içinde (ss. 279-283). Paris: Neuchatel.
• Özgüç, T. ve Özgüç, N. (1953). Kültepe Kazısı Raporu 1949. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Öztan, A. (1988). Acemhöyük taş kapları. Belleten, LII (203), 393-406.
• Parkinson, A.W. (1999). Chipping away at a Mycenaean economy: obsidian exchange, Linear B and palatial control in Late Bronze Age Messenia. W. Parkinson ve M.L. Galaty (Ed.), Rethinking Mycenean Palaces. New Interpretations of an Old Idea içinde (ss.73-85). Los Angeles: UCLA Institurre of Archaeology.
• Pecorella, P.E. (1984). La Cultura Preistorica di Iasos in Caria. Rome: Bretschneider.
• Perlés, C. (1992). Systems of exchange and organization of production in Neolithic Greece. Journal of Mediterranean Archaeology, 5, 115-164.
• Perlés, C. (2001). The Early Neolithic in Greece. The First Farming Communities in Europe. Cambridge: Cambridge University Press.
• Renfrew, C. (1972). The Emergence of Civilization. The Cyclades and the Aegean in the Third Millennium BC. London: Methuen.
• Runnels, C. (1985). The Bronze Age flaked stone industries from Lerna: a preliminary report. Hesperia, 54, 357-391. Stocker, S.R. (2003). Pylos regional archaeological project. Part V: Deriziotis Aloni. A small Bronze Age site in Messenia. Hesperia, 72, 341-404.
• Şahoğlu, V. (2005). The Anatolian trade network and the Izmir Region during the Early Bronze Age. Oxford Journal of Archaeology, 24(4), 339–361.
• Tartaron, T.F., Runnels, C. ve Karimali, E. (1999). Prolegomena to the study of Bronze Age flaked stone in southern Epirus. P. Betancourt (Ed.), AEGEAUM 20, Volume III: Melen Melemata: Studies in Aegean Archaeology Presented to Malcolm H. Wiener as He Enters His 65th Year içinde (ss. 819-825). Liége: Université de Liége.
• Torrence, R. (1979). A technological approach to Cycladic blade industries. J.L. Davis ve J.F. Cherry (Ed.), Papers in Cycladic Prehistory içinde (ss. 66-85). Los Angeles: Institute of Archaeology, University of California.
• Torrence, R. (1986). Production and Exchange of Stone Tools: Prehistoric Obsidian in the Aegean. Cambridge: Cambridge University Press.