II. Meşrutiyet Dönemi’nde Antalya’da Karayollarının Durumu (1908-1918)

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 2, 341 - 357, 31.12.2020

Ahmet Kısa , Mustafa Malhut

https://doi.org/10.32600/huefd.688227

Öz

Bu çalışma, II. Meşrutiyet Dönemi’nde (1908-1918) Osmanlı Devleti’nin yolların inşası ile ilgili genel politikalarını tespit etmeyi, bu politikalar içerisinde Antalya’da karayollarının durumunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Osmanlı Devleti’nde yollar insan bedenindeki damarlar gibi görülmüş, nasıl demi hayat uruklar (damarlar) vasıtasıyla cereyan ederse, yollardan da servet-i memleket cereyan eder anlayışı ile yol yapımına imkânlar nisbetinde önem verilmiştir. Bu nedenle Osmanlı Devleti 19. yüzyıl ortalarından itibaren yol mevzuatı ile ilgili önemli yasal düzenlemeler yapmış, ardından II. Meşrutiyet Dönemi’nde de yolların inşa edilmesi konusunda büyük çaba içerisinde olmuştur. Bu maksatla 14 Aralık 1908 tarihinde kapsamlı bir Nafıa Programı hazırlanarak 30.044 kilometre yolun inşa edilmesi kararlaştırılmıştır. 1908 Nafıa Programı’nda inşa edilmesi ön görülen yollar mali imkânların elverişsizliği, gerekli sermayenin tedarik edilememesi gibi sebepler dolayısıyla uygulanamamıştır. Bunun üzerine 1910 yılında içerisinde Teke (Antalya) Sancağı’nın da olduğu bazı vilayet yollarının dâhil edilmesi ile 10.000 kilometre yolun inşa edilmesi Fransız İnşaat Şirketi’ne ihale edilmiştir. Ancak II. Meşrutiyet Dönemi’nin olağanüstü siyasi koşulları inşaat şirketinin Antalya Sancağı’ndaki yollar üzerinde çalışma yapmasına imkân vermemiştir. Diğer taraftan II. Meşrutiyet ilan edildiğinde Konya Vilayeti’nin bir sancağı olan Antalya, 23 Temmuz 1914 tarihinde müstakil sancağa dönüştürülmüştür. Daha önceden Konya Vilayeti tarafından yolların yapılmasına nezaret edilirken, idari anlamda yapılan bu değişiklikle Antalya yetkilendirilmiş, bayındırlık işleri, beledi hizmetler ve sıhhi hizmetlerin yerine getirilmesi gibi işlerden doğrudan sorumlu tutulmuştur. Dolayısıyla bu çalışmamızda hem Osmanlı Devleti’nin II. Meşrutiyet yıllarında yolların inşası ile ilgili genel politikalarının nitelikleri hem de öncesinde Konya Vilayeti’ne bağlı sancak iken daha sonra müstakil hale getirilen Antalya’nın yol durumu ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Develti, Antalya, II. Meşrutiyet, Karayolları

Status of Highways in Antalya During The Second Constitutional Period (1908-1918)

Öz

This study aims to determine the general policies of the Ottoman State in the Second Constitutional Period (1908-1918) related to the construction of roads and to reveal the state of highways in Antalya within these policies. In the Ottoman Empire, the roads were seen as veins in the human body. Following this line of thought, the wealth of the country would pass through the roads just as blood moves through the veins. Thus, the construction of roads was prioritised as much as possible. For this reason, the Ottoman Empire, which had made important legal regulations on road legislation since the mid-19th century, made great efforts to build roads during the Second Constitutional Period and a decision to construct 30,044 kilometres of the road was made following the comprehensive Public Works Program prepared on December 14, 1908. The roads planned to be built in the Public Works Program of 1908 could not be implemented due to reasons such as the inadequacy of financial means and the inability to supply the required capital. Following these problems, some provincial roads, including the District of Teke (Antalya), were included in the plans and the construction of 10,000 kilometres of roads was contracted out to the French Construction Company in 1910. However, the extraordinary political conditions of the Second Constitutional Period did not allow the construction company to work on the roads in the District of Antalya. On the other hand, Antalya, which was a district of Konya Province when the Second Constitutional was declared, was transformed into an independent district on 23 July 1914. While the construction of roads was previously supervised by Konya Province, with this administrative change, Antalya was authorised and was made directly responsible for the responsibilities such as public works, municipal services and sanitary services. Both the characteristics of the general policies of the Ottoman Empire regarding the construction of roads during the Second Constitutional years and the road situation of Antalya, which was made independent after being a district of Konya Province were addressed in the study.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Antalya, Second Constitutional Period, highways

Kaynakça

• 1.Arşiv Belgeleri T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) BEO (Babıâli Evrak Odası) 3634/272503 DH. İD (Dâhiliye Nezareti İdare Evrakı) 178/29, 178/47 DH. MUİ. (Dâhiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı) 10/24, 65/6, 65/70 DH. UMVM. (Dâhiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü Evrakı) 74/2, 72/7, 72/10, 82/29, 82/30 HRT. h. (Haritalar) 2545, 2234 HR. SFR, 3. (Hariciye Nezareti Belgrat Sefareti) 624/5 PLK.p… (Plan-Proje) 2931 2. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi 1. Dönem, 1. İçtima, 5. Cilt, İ. 105, 20 Haziran 1325/3 Temmuz 1909. 3. Dönem, 1. Fevkalade İçtima, 2. Cilt, İ. 38, 6 Temmuz 1914. 3. Araştırma ve İnceleme Eserler
• Armağan, A. L. (2006). “XVI. Yüzyıl’da Antalya”, Haz. N. Ekinci, H. Akın, Son Bin Yılda Antalya Sempozyumu 18-19 Aralık 2003, Akdeniz Üniversitesi Basımevi, Antalya, s. 99-100. Aatam, Ş. (2015). Osmanlı Devleti’nde Nafia Nezareti, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Niğde. Babacan, H. (2015). “Osmanlı’dan Cumhuriyete Eğirdir Gölü’nde Taşımacılık”, haz. Ş. Batman, Ö. Tok, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller 1, Ekspres Baskı, Kayseri 2015. Çelebi, M. (1999). Milli Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi, Ankara. Çelik, Ş. (2011). “Teke-ili”, TDV İslam Ansiklopedisi, 40. Cilt, Ankara, ss. 344-347. Çeltikçi, O. (2014). İtalyan İşgalinde Antalya (1919-1921), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Antalya. Demir, M. (2018). “I. Dünya Savaşı’nın Başladığı Günlerde Teke Mutasarrıfı Sabur Bey’in 1330 (1914) Teşrinievvel Raporu Işığında Antalya Şehri’nin Vaziyeti”, Antalya Kitabı Selçukludan Cumhuriyet’e Sosyal Bilimlerde Antalya 1, Ed. Bedia Koçakoğlu v.d., Palet Yayınları, Konya 2018, ss.197-209. Gönüllü, A. R. (2008). Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Alanya (1908-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara. Güçlü, M. (2019). “Bodrumlu Mustafa Hilmi (Uran) Bey’in Teke (Antalya) Müstakil Mutasarrıflığı (29 Ekim 1921-22 Temmuz 1923), Belgi, Sayı: 18 (Yaz 2019/ıı), ss. 1359-1378. II. Meşrutiyet Dönemi’nde Antalya’nın Coğrafi ve İktisadi Vaziyeti, (2008). Haz:Muhammet Güçlü, Ekinci Matbaa, Antalya. Issawi, C. (1980). The Economic History of Turkey 1800-1914, The University of Chicago Press, Chicago and London. Kısa, A. (2019). Osmanlı Devleti’nde Bayındırlık Faaliyetleri (1908-1918); Kapitülasyonlar, İmtiyazlar, Anonim Şirketler, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Antalya. Mutlu, C. (2007). Birinci Dünya Savaşı’nda Amele Taburları, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul. Sönmez, C. C. (2012) Antalya Mutasarrıfları, Valileri (Ocak 1899-14 Temmuz 1950), Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi, İstanbul. Talayhan, M. A. (2001). Osmanlı Devlet Salnamelerine Göre Adana ve Konya Vilayetlerinin İdari Taksimatı 1851-1910, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Niğde. Tekeli, İ.- İlkin, S. (2010). Cumhuriyetin Harcı Modernitenin Altyapısı Oluşurken, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.