An Investigation on the Quality of the Novel as a Source of Social Knowledge and Experience

Yıl 2021, Cilt: 38 Sayı: 2, 491 - 507, 15.12.2021

Emine Öztürk

https://doi.org/10.32600/huefd.901860

Öz

The quality of the novel as a source of social knowledge is one of the main debates on the sociology of literature. This study aims to clarify this discussion from an interdisciplinary perspective. Reflecting on the relationship of the novel to sociology requires to approach the issue in a broader context. For this reason, firstly, the commonness and divergence of literature and science, and sometimes their unity that developed with a kind of solidarity has been tackled. In the second step, the intersections that create the interaction between literature and sociology has been mentioned. The fact that society is the subject of literary creation makes literature more suitable for sociological studies than other branches of art due to its rich nature. Literary works are fed by social life as much as creativity. The novel occupies a central position in debates on the competence of literature, which is an art branch, in dealing with social issues. The reasons for this are that novels are at the top of the literary genres that are most suitable for dealing with human-social issues and they are not only seen as a literary production but are positioned together with political and didactic purposes. Based on this, in the third chapter, the relationship between novels and sociology has been tackled. The fourth chapter is devoted to a discussion on the “idiosyncratic” knowledge of the novels that sometimes act as the transmitter of scientific knowledge, sometimes express the realities missed by the sciences, and sometimes mirror social reality to a certain extent. This knowledge is the knowledge of the meaning and essence of life. Moreover, this knowledge can be accompanied by experiences that cannot be tasted in a person's limited life. Although the reader of the novel knows that the text is fiction, as a result of voluntary belief, imaginary people and events may feel real. Being involved in the world of the novel, empathizing with the characters of the novel, or even identifying with them, can bring new experiences to the world of ordinary people under siege of reality. This aspect of the novels has been discussed under the last title and it has been concluded that novels can be a source of not only social knowledge but also representative/imaginary social experiences.

Anahtar Kelimeler

Novel, sociology, literature, sociology of literature, social knowledge, social experience, literary knowledge

Romanın Toplumsal Bilgi ve Deneyim Kaynağı Olarak Niteliği Üzerine Bir Sorgulama

Öz

Romanın toplumsal bilgi kaynağı olarak niteliği, edebiyat sosyolojisiyle ilgili başlıca tartışma konularından biridir. Bu çalışma, söz konusu tartışmaya disiplinler arası bir perspektiften açıklık getirmeyi hedeflemektedir. Romanın sosyolojiyle ilişkisi üzerine düşünmek, meseleyi daha geniş bir çerçevede ele almayı gerektirir. Bu nedenle, ilkin edebiyat ve bilimin ortaklıkları ve ayrıştığı yönlerin yanı sıra, kimi zaman da bir tür dayanışmayla gelişen birliktelikleri üzerinde durulmuştur. İkinci adımda, edebiyat ve sosyoloji etkileşimini yaratan kesişimlere değinilmiştir. Toplumun edebî yaratımın konusu olması, edebiyatı içeriğinin zengin doğası dolayısıyla sosyolojik çalışmalar için diğer sanat dallarına nazaran daha elverişli kılmaktadır. Edebî yapıtlar, yaratıcılık kadar toplumsal hayattan da beslenmektedir. Bir sanat dalı olan edebiyatın toplumsal meselelere eğilmedeki yetkinliği konusuna dair tartışmalarda, roman merkezî bir konumdadır. Bunun nedenleri, romanların insanî-toplumsal meseleleri ele almaya en elverişli edebî türlerin başında gelmesi ve zaman zaman sadece edebî bir üretim olarak görülmeyip, politik ve didaktik amaçlarla birlikte konumlandırılmasıdır. Buradan hareketle, üçüncü bölümde romanlarla sosyolojinin ilişkisi üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölüm, kimi zaman bilimsel bilgilerin aktarıcılığını üstlenen, kimi zaman bilimlerin göz ardı ettiği gerçeklikleri dile getiren, kimi zaman da belli ölçülerde toplumsal gerçekliğe ayna tutan romanların “kendine özgü” bilgisi üzerine bir tartışmaya ayrılmıştır. Bu bilgi, hayatın anlamının ve özünün bilgisidir. Üstelik bu bilgiye, insanın sınırlı yaşamında tadamayacağı deneyimler de eşlik edebilir. Roman okuru, elindeki metnin kurmaca olduğunu bilse de gönüllü bir inanışın sonucu olarak hayal ürünü kişi ve olayların gerçek olduğu hissine kapılabilir. Romanın dünyasına dâhil olmak, roman kişileriyle empati hatta özdeşim kurmak, sıradan insanın gerçekliğin kuşatması altındaki dünyasına yeni deneyimler armağan edebilir. Romanların bu yönü, son başlık altında tartışılmış ve romanların sadece toplumsal bilginin değil, temsilî/hayalî toplumsal deneyimlerin de kaynağı olabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Roman, sosyoloji, edebiyat, edebiyat sosyolojisi, toplumsal bilgi, toplumsal deneyim, edebî bilgi

Kaynakça

• Altın, N. Ş. (2017). Edebiyat sosyolojisinin sınırları. U. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi, 10 (2), 37-57.
• Alver, K. (2018a). Edebiyat nedir? K. Alver (Yay. haz.), Edebiyat sosyolojisi içinde (s. 13-41). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Alver, K. (2018b). Edebiyat sosyolojisi ve hayat. K. Alver (Yay. haz.), Edebiyat sosyolojisi içinde (s. 277-288). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Alver, K. (2018c). Edebiyat sosyolojiye ne anlatır? Edebiyat ve sosyoloji: Sosyoloji seminerleri 1 içinde (s. 13-36). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Aristoteles. (2019). Poetika: Şiir sanatı üzerine. (Çev. A. Çokona & Ö. Aygün). (5. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Argunşah, H. (2017). Tarihî romanın yükselişi. Hece, 1 (65-66-67) (Türk romanı özel sayısı), (3. Basım), 527-540.
• Aytaç, G. (2020). Bilgiden kurmacaya: Bir çağdaş edebiyat çözümlemesi. Ankara: Fol Kitap.
• Bauman, Z. (2010). Sosyolojik düşünmek. (Çev. A. Yılmaz). (7. Basım). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. & Mazzeo, R. (2016). Edebiyata övgü. (Çev. A. E. Pilgir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Becker, H. (2016). Toplumu anlatmak. (Çev. Ş. Geniş, E. Arıcan & M. Hazır). Ankara: Heretik Yayınları.
• Blau, S. (2014). Literary competence and the experience of literature. Style, 48(1), 42-47.
• Çıkla, S. (2017). Romanda kurmaca ve gerçeklik. Hece, 1(65-66-67), (Türk romanı özel sayısı), (3. Basım), 121-143.
• Dolgun, U. (2016). Edebiyat sosyolojisinin imkan(sızlığ)ı. https://www.researchgate.net/publication/322385965_EDEBIYAT_SOSYOLOJISININ_IMKANSIZLIGI adresinden erişildi.
• Eagleton, T. (2016). Edebiyat nasıl okunur. (Çev. E. Ersavcı). (3. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eagleton, T. (2017). Edebiyat olayı. (Çev. B. Yüce). (2. Basım). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ecevit, Y. (2013). Kurmaca bir dünyadan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Escarpit, R. (2018). Edebiyat sosyolojisi. K. Alver (Yay. haz.), Edebiyat sosyolojisi içinde (s. 77-96). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Fromm, E. (2019). Dinleme sanatı. (Çev. N. Soysal). (2. Basım). İstanbul: Say Yayınları.
• Giddens, A. & Sutton, P. W. (2016). Sosyoloji. (Çev. M. Şenol). S. Tüfekçioğlu vd. (Yay. haz.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Goffman, E. (2014). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (Çev. B. Cezar). (3. Basım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gökberk, M. (2002). Felsefe tarihi. (13. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Husserl, E. (1994). Avrupa insanlığının krizi ve felsefe. (Çev. A. Sabuncuoğlu & Ö. Sözer). İstanbul: Afa Yayıncılık.
• İnam, A. (2013). Ebediyatını yitirmiş edebiyat. Doğu Batı, (22), 21-38.
• İnci, H. & Tunç, A. (2019). Edebiyat ve sosyolojinin imkânları. Edebiyat ve sosyoloji: Sosyoloji seminerleri 1 içinde (s. 107-146). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Karpat, K. (2017). Osmanlı’dan günümüze edebiyat ve toplum. (Çev. O. G. Ayas). (3. Basım). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kayalı, K. (2018). Türkiye’de edebiyat sosyolojisinin önündeki açmazlar üzerine bazı düşünceler. K. Alver (Yay. haz.), Edebiyat sosyolojisi içinde (s. 223-232), İstanbul: İz Yayıncılık.
• Köksal, D. (2013). Sosyal bilimlerin kıyısında edebiyat. Sosyal bilimleri yeniden düşünmek içinde (s. 221-226), (4. Basım), İstanbul: Metis Yayınları.
• Kösemihal, N. Ş. (1964). Edebiyat sosyolojisine giriş. İstanbul Üniversitesi sosyoloji dergisi, 2(19-20), 1-37.
• Kundera, M. (2019). Roman sanatı. (Çev. A. Bora). (8. Basım). İstanbul: Can Yayınları.
• Leenhardt, J. (1967). The sociology of literature: Some stages in its history. International social science journal, 12(4), 517-533.
• Löwenthal, L. (2017). Edebiyat, popüler kültür ve toplum. (Çev. B. Kejanlıoğlu). İstanbul: Metis Yayınları.
• MacKay, M. (2019). Roman nedir? (Çev. F. A. Özdemir). (2. Basım). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Mar, R. A. & Oatley, K. (2008). The function of fiction is the abstraction and simulation of social experience. Perspectives on psychological science, 3 (3), 173-192.
• Mardin, Ş. (2018). Türk modernleşmesi. M. Türköne & T. Önder (Der.), (26. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C. (2018). Kırk ambar cilt 1: Rümuz-ül edeb. (20. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Merrill, F. E. (2018). Edebiyat sosyolojisi. (Çev. G. Uzun). K. Alver (Yay. Haz.), Edebiyat sosyolojisi içinde (s. 131-142). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Mills, C. W. (2007). Toplumbilimsel düşün. (Çev. Ü. Oskay). İstanbul: DER Yayınları.
• Moran, B. (2017). Türk romanına eleştirel bakış 2. (21. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, B. (2018a). Türk romanına eleştirel bakış 1. (30. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, B. (2018b). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Naci, F. (1995). Edebiyat yazıları. İstanbul: Can Yayınları
• Özgül, M. K. (2018). Sosyoloji, edebiyatın nesi olur? Edebiyat ve sosyoloji: Sosyoloji seminerleri 1 içinde (s. 37-70). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Uygur, N. (2003). İnsan açısından edebiyat. (2. Basım), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2019). Saf ve düşünceli romancı. (3. Basım). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Platon. (2010). Devlet. (Çev. S. Eyüpoğlu & M. A. Cimcoz). (20. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pospelov, G. N. (1967). Literature and sociology. International social science journal, 12 (4), 534-550.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. (Çev. H. Hülür). Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Russ, J. (2012). Avrupa düşüncesinin serüveni. (Çev. Ö. Doğan). (2. Basım). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Sartre, J. P. (1995). Edebiyat nedir? (Çev. B. Onaran). (3. Basım., İstanbul: Payel Yayınevi.
• Sapiro, G. (2019). Edebiyat sosyolojisi. (Çev. E. C. Gürcan). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Stevick, P. (2017). Roman teorisi. (Çev. S. Kantarcıoğlu). (4. Basım). Ankara: Akçağ Basım Yayım.
• Swingewood, A. (1972). Introduction: sociology and literature. Laurenson, D. & Swingewood, A. (Writers), in The sociology of literature (pp. 11-22), London: Paladin Books.
• Swirski, P. (1998). Literature and literary knowledge. The journal of the midwest modern language association, 31(2), 6-23.
• Şatıroğlu, A. (2018). Sosyoloji ve edebiyat. Edebiyat ve sosyoloji: Sosyoloji seminerleri 1 içinde. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Tahir, K. (1989). Notlar / Sanat edebiyat 1, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Timur, T. (2019). Osmanlı-Türk romanında tarih toplum ve kimlik. (3. Basım). Ankara: İmge Kitabevi.
• Wellek, R. & Warren, A. (2019). Edebiyat teorisi. (Çev. Ö. F. Huyugüzel). (5. Basım). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Wood, J. (2013). Kurmaca nasıl işler? (Çev. E. Bodur). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.