Eleştirel Söylem Çözümlemesi ve Eleştirel Okuma: Alman Bild Gazetesi Örneği

Yıl 2021, Cilt: 38 Sayı: 2, 452 - 468, 15.12.2021

Ferdiye Çobanoğulları , Muhammet Koçak

https://doi.org/10.32600/huefd.907893

Öz

Bu çalışmada özellikle yabancı dil ve dil öğretimi alanında öğrencilerin sahip olması gereken eleştirel okuma becerisi için alternatif bir yöntem olarak kullanılabileceği düşünülen sosyodilbilim alanına ait eleştirel söylem çözümlemesi hakkında bilgiler verilmiştir. Eleştirel okuma her ne kadar her öğrencinin sahip olması gereken önemli üst bilişsel bir beceri olarak nitelendirilse de bu becerinin tam olarak nasıl kazandırılması gerektiği yönünde tam bir görüş birliği mevcut değildir ve ayrıca bu becerinin geliştirilmesine yönelik kesin bir yöntem de bulunmamaktadır. Eleştirel söylem çözümlemesi ise dilbilim alanına ve sosyal bilimlere ait bir disiplin olsa da amaç ve özellik bakımından eleştirel okuma ile birçok açıdan benzerlik göstermektedir. Bu yüzden çalışmada, eleştirel söylem çözümlemesinin eleştirel okuma becerisinin öğrencilere kazandırılmasında etkili bir yöntem olup olamayacağını tespit etmek amacıyla, eleştirel söylem çözümlemesi alanında en sistematik yaklaşıma sahip olan Teun van Dijk’ın söylem çözümlemesi modeline bağlı kalınarak Alman Bild gazetesinin 24 Haziran 2018 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimini konu edinen bir haberi üzerinde analiz gerçekleştirilmiştir. Eleştirel söylem çözümlemesi genelde medyatik, ideolojik ve politik temelli bir inceleme alanı olmasından dolayı bahsi geçen konunun incelenmesi uygun görülmüştür. Gazete haberinin analizi sonucunda eleştirel söylem çözümlemesi bağlamında Bild gazetesi yazarının öznel bir şekilde haber yaptığı ve kendi ideolojik düşüncelerinin etkisinde kalarak bunu haberine yansıttığı görülmüştür. Eleştirel okuma bağlamında ise yapılan analiz, eleştirel söylem çözümlemesinin eleştirel okumanın gerektirdiği gibi yorumlama, değerlendirme, yargılama, karşılaştırma ve sorgulama gibi süreçlere sahip olduğunu göstermiştir. Buradan hareketle eleştirel söylem çözümlemesinin, eleştirel okuma için uygun bir yöntem olarak kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca yapılan analiz, yabancı dildeki bir gazetede gerçekleştirilen analizin öğrencilerin kelime haznelerinin ve dilbilgisi becerilerinin geliştirilmesi için de faydalı olabileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Alman gazetesi, eleştirel söylem, eleştirel okuma, Teun A. van Dijk, haber, eleştirel düşünme

Critical Discourse Analysis and Critical Reading: A Case Study of the German Newspaper Bild

Öz

In this study, information was given about critical reading skills that students should have, especially in the field of foreign language and language teaching and critical discourse analysis in the field of sociolinguistics, which is thought to be used as an alternative method for critical reading. Although critical reading is described as an important metacognitive skill that every student should have, there is no consensus on exactly how this skill should be gained, and there is no definitive method to develop this skill. Though critical discourse analysis is a discipline belonging to the field of linguistics and social sciences, it is similar to critical reading in terms of purpose and characteristics. Therefore, in order to determine whether critical discourse analysis can be an effective method in gaining students critical reading skills, adhering to the discourse analysis model of Teun van Dijk who has the most systematic approach in the field of critical discourse analysis, analysis was held on a news of the German newspaper Bild that deals with the Presidential Election in Turkey in the year June 24, 2018. Since critical discourse analysis is generally a mediatic, ideological and political-based field of study, it was deemed appropriate to examine the mentioned subject. As a result of the analysis of the newspaper report, it was seen that the Bild newspaper writer subjectively reported in the context of critical discourse analysis and reflected this on his/her news by being influenced by his/her own ideological thoughts. In the context of critical reading, the analysis has shown that critical discourse analysis has processes such as interpretation, evaluation, judgment, comparison and questioning as required by critical reading. Based on this, it has been concluded that critical discourse analysis can be used as a suitable method for critical reading. In addition, the analysis showed that the analysis carried out in a foreign language newspaper could also be useful for improving students' vocabulary and grammar skill.

Anahtar Kelimeler

German newspaper, critical discourse, critical reading, Teun A. van Dijk, news, critical thinking

Kaynakça

• Amoussou, F. & Allagbe, A. A. (2018). Principles, theories and approaches to critical discourse analysis. International Journal on Studies in English Language and Litarature, 6(1), 11-18. https://www.arcjournals.org/pdfs/ijsell/v6-i1/2.pdf adresinden erişilmiştir.
• Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ zgefd/issue/47959/606781 adresinden erişilmiştir.
• Ateş, S. (2013). Eleştirel okuma ve bir beceri olarak öğretimi. Turkish Journal of Education, 2(3), 40-49. http://dergipark.gov.tr/turje/issue/17341/181063 adresinden erişilmiştir.
• Doyuran, L. (2018). Medyatik bir çalışma alanı olarak eleştirel söylem çözümlemesi (Televizyon dizileri örneğinde). Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 301-323. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/516394 adresinden erişilmiştir.
• Erbaş, H. (t.y.). Ders 12: Söylem analizi/Araştırma- nitel araştırma [PowerPoint slaytları]. https://acikders.ankara.edu.tr/course/view.php?id=5124#section-12 adresinden erişilmiştir.
• Fridolini, F. (2015). Critical discourse analysis on United States foreign policy towards Indonesia through the President Barack Obama's speech using three levels of text analysis: Macro structure, superstructure, and micro structure. Prosiding Seminar Hasil Penelitian Semester Ganjil 3 (1). http://repository.unsada.ac.id/962/ adresinden erişilmiştir.
• Göb, J. (2018, Haziran 07). Erdogan ist ein Diktator. Bild. https://m.bild.de/ regional/koeln/recep-tayyip-erdogan/tuerken-verraten-wen-sie-gewaehlt haben55938254.bildMobile.html###wt_ref=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F&wt_t=1611520267511 adresinden erişilmiştir.
• Hof, S. D. V. H. (2019). “Gökyüzüne çığlık: Öncülerden eleştirel söylem yaklaşımları ve özgün çözümlemeler” üzerine bir değerlendirme. Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim, (3), 210-213. https://dergipark.org.tr/tr /download/article-file/711045 adresinden erişilmiştir.
• Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies, 5(3), 1566-1593. https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/79199/makaleler/5/3/arastirmax-dil-becerileri-elestirel-dusunme.pdf adresinden erişilmiştir.
• Kasırga, R. H. (2017). Türk dili ve edebiyatında yeni yaklaşımlar: Eleştirel okuma yöntemleri ve metin çözümleme. I. International Black Sea Conference on Language and Language Education konferansında sunulmuş bildiri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun. https://docs.wixstatic.com/ugd /ba512c_ d96846ea21da427a9da246e3098f8365.pdf?index=true adresinden erişilmiştir.
• Komaruddin, A. (2014). A critical discourse analysis on meaning levels in Hillary Diane Rodham Clinton’s speech about women. . http://etheses.uin-malang.ac.id/8592/1/10320067.pdf adresinden erişilmiştir. Können wir in Erdoganistan noch Urlaub machen? (2017, Mayıs 02). Bild. https:// m.bild.de/politik/ausland/tuerkei/ wer-will-noch-nach-erdoganstian-51509664.bildMobile.html###wt_ref=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F&wt_t=1611520716127 adresinden erişilmiştir.
• Numertayasa, I. W. (2017). Application of critical discourse analysis (CDA). Methods to improve the ability of students understand descriptıve text. Journal Of Education Technology, 1(1), 56-60. https://ejournal.undiksha.ac.id/index.php/JET/ article/ view/10085 adresinden erişilmiştir.
• Nurfadılah, A. (2017). A critical discourse analysis of Teun Van Dijk on the Jakarta Post’s editorials “New year in Singkil” and “Banning hate speech”. http://repository.uinjkt.ac.id/dspace/bitstream/123456789/35088/2/ARINI%20NURFADILAH-FAH.pdf adresinden erişilmiştir.
• Özensoy, U. A. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel düşünce becerisine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 13-25. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/160781 adresinden erişilmiştir.
• Özüdoğru, M. (2016). Eleştirel söylemden eleştirel okumaya. Ankara: Anı.
• Rianto, E. R., Ermanto, E., & Juita, N. (2018, Aralık). The structure of the news headlines with education theme on padang ekspres newspaper in 2015 by using Van Dijk Model. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Eğitim Konferansı'nda (ICLLE 2018) sunulmuş bildiri. Atlantis Press.
• Sözen, E. (2017). Söylem: Belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksivite. İstanbul: Profil Kitap.
• Syukri, M., Nur, A. M. & Karunia, A. K. (2020, Mayıs). Analysis of law discourse through van Dijk model approach. 1. Borobudur Uluslararası Beşeri Bilimler, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Sempozyumu’nda (BIS-HESS 2019) sunulmuş bildiri, Atlantis Press.
• Van Dijk, T. A. (1977). Semantic macro structures and knowledge frames in discourse comprehension. M. A. Just & P. A. Carpenter (Yay. haz), Cognitive process in comprehension içinde (ss. 3-31). Psychology: New York- London.
• Van Dijk, T. A. (1980). Macrostructures: An interdisciplianry study of global structures in discourse interaction and cognition. Lawrance Erlbaum Associates: New Jersey.
• Van Dijk, T. A. (1985). Structures of news in the press, T. A. Van Dijk (Yay. haz.), Discourse and communication içinde (ss. 69-93). Almanya: De Gruyter.
• Van Dijk, T.A. (1989). Social cognition and discourse. H. Giles & R.P. Robinson (Yay. haz.), Handbook of social psychology and language içinde (ss.163-183). Chichester: Wiley.
• Van Dijk, T. A. (1993). The interdisciplinary Study of news as discourse. K. B. Jensen & N. W. Jankowski (Yay. haz), A hand book of qualitative methodologies for mass communication research içinde (ss.108-120). Londra: Routledge.
• Van Dijk, T. A. (2009). Society and discourse. How social contexts influence text and talk. İngiltere: Cambridge University Press.
• Van Dijk, T. A. (2015). Critical discourse analysis. D. Tannen, H. E. Hamilton & D. Schiffrin (Yay. haz.), The handbook of discourse analysis içinde (ss. 466-487). Birleşik Krallık: Wiley Blackwell. Wie fair spielt Präsident Erdogan? (2018, Haziran 23). Bild. https://m.bild.de/politik/ausland/tuerkei/tuerkei-wahl-wie-fair-spielt-erdogan 56096946.bildMobile.html###wt_ref=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F&wt_t=1611519485691 adresinden erişilmiştir.
• Wodak, R. (2013). Editors introduction. R. Wodak (Yay. haz.), Critical discourse analysis volume 1: Concepts, history, theory içinde (ss. xix-1). Londra: Sage.
• Wodak, R., & Meyer, M. (2009). Critical discourse analysis: History, agenda, theory and methodology. Methods of critical discourse analysis, 2, 1-33. https://www.researchgate.net/publication/265678850_Critical_Discourse_Analysis_History_Agenda_Theory_and_Methodology_1 adresinden erişilmiştir.
• Yardım, G. & Doğruel, H. (2019). Eleştirel söylem çözümlemesi bağlamında haber metinlerinin incelenmesi: Pippa Bacca cinayeti örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 137-148. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/631695 adresinden erişilmiştir.
• Yetim, M., & Erdağ, R. (2018). Uluslararası ilişkilerde eleştirel söylem analizi: Revizyonist söylemin gelişimi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 79-100. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/471998 adresinden erişilmiştir.