Geleneksel-Modern İkiliği Temelinde Aileye Sosyolojik Bir Bakış: Peyami Safa’nın 'Canan' Romanı

Yıl 2023, Cilt: 40 Sayı: 1, 153 - 167, 21.06.2023

Ezgi Hazal Turhan

https://doi.org/10.32600/huefd.1081554

Öz

Aile kurumu insanlık tarihinin en başından beri varlığını sürdüren yegâne oluşumlardan biridir. Toplumsal hayatın dinamik bir yapıya sahip olması toplumun bütün kurumlarının zaman içinde değişmesine neden olmuştur. Aile kurumu da diğer kurumlarda olduğu gibi birçok yapısal değişikliğe uğramıştır. Ancak aile, geçirdiği tüm değişimlere rağmen günümüze kadar ulaşabilme yeteneğine sahip olmuştur. Diğer toplumsal oluşumlardan onu ayıran en önemli özelliği ise bireylerin doğduğu ve sosyalizasyon sürecine hazırlandığı ilk topluluk/grup olmasıdır. Bu nedenle aile, birçok bilim dalının ilgisini çekmiş ve üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Bu bilim dallarından biri ise sosyolojidir. Sosyolojinin alt dallarından biri olan aile sosyolojisi; aileyi, aile tiplerini, ailenin kültürel arka planını ve aileye ait tüm özellikleri mercek altına almaktadır. Türkiye’de yapılan aile çalışmalarının birçoğu ise ailenin Osmanlı Devleti’nin Batılılaşma hareketleri sonrası geçirdiği değişimlere odaklanmaktadır. Bu bağlamda, Peyami Safa'nın Canan romanında öne çıkan evlilik, boşanma, kadın ve erkeğin aile içindeki durumu, nitel araştırma yöntemlerinin bir parçası olan doküman analizi yöntemi ile çeşitli temalara ayrılarak incelenmiş ve analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile, aile sosyolojisi, Peyami Safa, modernleşme, değişim, aile değişimi

A Sociological View of the Family on the Basis of the Traditional-Modern Dichotomy: Peyami Safa's Novel 'Canan'

Öz

The family institution is one of the only formations that have existed since the very beginning of human history. The fact that social life has a dynamic structure has caused all institutions of the society to change over time. The family institution, like other institutions, has undergone many structural changes. However, the family has had the ability to reach the present day despite all the changes it has gone through. The most important feature that distinguishes it from other social formations is that it is the first community/group where individuals are born and prepared for the socialization process. For this reason, the family has attracted the attention of many disciplines and research has been done on it. Sociology is one of these disciplines. Family sociology, one of the sub-branches of sociology; It examines the family, family types, the cultural background of the family and all the family characteristics. Most of the family studies in Turkey focus on the changes that the family went through after the Westernization movements of the Ottoman Empire. In this context marriage, divorce, the situation of women and men in the family, which are prominent in Peyami Safa's novel Canan, were examined and analyzed by dividing into various themes with the document analysis method, which is a part of qualitative research methods.

Anahtar Kelimeler

Family, family sociology, Peyami Safa, modernization, change, family change

Kaynakça

• Altun, E. (2019). Türk milliyetçi-muhafazakârlığında mizojini: Peyami Safa’nın romanlarını okumak. [Yüksek lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bales, R.F. & Parsons, T. (2007). Family: Socialization and ınteraction process. London: Routledge Publishing.
• Bauman, Z. (2017). Akışkan aşk. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul:Alfa Yayınları.
• Bauman, Z. (2019). Akışkan modernite. (S. O. Çavuş, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Bynder, H. (1969). Émile Durkheim and the sociology of the family. Journal of Marriage and Family, 31(3), 527–533.
• Coulter, C. W. (1938). The Family as a unit in industrial society. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 196(1), 20–24.
• Çebi, E. & Sarıköse, M. (2021). Toplumsal cinsiyet bağlamında annelerin gözünden kız çocuğu: Mersin ili örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(27) , 192-213.
• Durkheim, E. (2013). İntihar. (Z. İlkgelen, Çev.). Ankara: Pozitif Yayınları.
• Engels, F. (1942). Origin of the family, private property, and the state. (A. West, Çev.). Marx/Engels Selected Work Volume Three. Erişim adresi: https://www.marxists.org/archive/marx/works/download/pdf/origin_family.pdf
• Erarslan, L. ve Demirel, M. E. (2020). Aile kavramı ve sosyolojisi. L. Eraslan (Yay. haz.), Aile Sosyolojisi içinde (ss. 1-26). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Farrell, B., VandeVusse, A., & Ocobock, A. (2012). Family change and the state of family sociology. Current Sociology, 60(3), 283–301.
• Ferree, M. M. (1990). Beyond separate spheres: feminism and family research. Journal of Marriage and the Family, 52(4), 866-884.
• Gökce, H. (2017). Dünü, bugünü, yarını ile aile. Sosyoloji Notları. 1(1), 50-63.
• Göktuna Yaylacı, F. (2020). Aile, kuşaklar ve toplumsal değişme. L. Eraslan (Yay. haz.), Aile sosyolojisi içinde (ss. 35-51). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Görgün Baran, A. ve Olgun, C. K. (2018). Postmodern sosyal teori. A. Görgün Baran, S. Suğur (Yay. haz.), Çağdaş sosyoloji kuramları içinde (ss. 55-72). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gülveren, Ö. (2015). Edebiyat sosyolojisi bağlamında toplumsal gerçekliğin edebi esere yansıması: "Safahat" Örneği. Journal of International Social Research. 8(39). 58-69.
• Karay, R. H. (2020). Üç nesil üç hayat. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Kasapoğlu, A. (2011a). Sosyolojik yaklaşımlar temelinde aile kuramları. A.Kasapoğlu ve N. Karkıner (Yay. haz.), Aile sosyolojisi içinde (ss. 3-26). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kasapoğlu, A. (2011b). Kurumlar sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Merton, R. K. (1938). Social structure and anomie. American Sociological Review, 3(5), 672–682.
• Mogey, J. M. (1955). The contribution of Frédéric Le Play to family research. Marriage and Family Living, 17(4), 310–315.
• OECD. (2011). Families are changing. (2022, 27 Aralık). Erişim adresi: https://www.oecd.org/els/soc/47701118.pdf
• Ortaylı, İ. (2008). Avrupa ve biz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özcan, T. ve Oruç, S. (2020). Cumhuriyet Dönemi (1923- 1938) Türk romanında kadın imgesi: Kafesin ardından kur(t)uluşa. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(2), 121-131.
• Paliçko, E. (2021). Ölümcül kadın imgesi bağlamında Peyami Safa’nın Cânân’ı. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(4), 2519-2441.
• Sadıkoğlu, Z. Z. (2019). 1920–1960 yılları arasında ABD’de aile sosyolojisi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 22(1), 215-253.
• Safa, P. (2018). Canan. İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları.
• Sunar, L. (2015). Değişim sosyolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Şenyurt, O. (2018). Arşiv belgeleri ışığında Osmanlı’nın son dönemlerinde “gezinti”nin mekânları ve millet bahçeleri. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 3(2), 143-167.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19. Asır Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Çağlayan Basımevi.
• Thornton, A. (2005). Frederick Le Play, the developmental paradigm, reading history sideways, and family myths. Working paper of the Population Studies Center, University of Michigan. Erişim adresi: https://developmentalidealism.org/pubs/docs/thornton_FrederickLePlayWorkingPaper.pdf
• Tillman, K. H. & Nam, C. B. (2008). Family structure outcomes of alternative family definitions. Population Research and Policy Review, 27(3), 367–384.
• Treuthart, M. (1990). Adopting more realistic definition of family. Gonzaga Law Review, 26(1), 91-124.
• Wach, E., Ward, R. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis. IDS Practice Papers. Retrieved from https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief%201%093%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4