6 Şubat 2023 Depremi Sonrasında Sosyal Yaşamın Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Değerlendirilmesi: Nurdağı Örneği

Yıl 2024, Cilt: 41 Sayı: 1, 113 - 134, 28.06.2024

İpek Beyza Altıparmak , Ebru Birel

https://doi.org/10.32600/huefd.1304991

Cited By: 1

Öz

Doğal afetler doğanın çeşitli unsurlarına uyum sağlama zorunluluğunu insanlığın karşısına bir gereklilik olarak sunmaktadır. Son dönemlerde yaşanan depremler sebebiyle oluşan hayat kayıpları ve maddi yıkımlar alınan tedbirlerin iyileştirilmesi ve önemsenmesini sıklıkla gündeme getirmektedir. Buradan hareketle günümüzde ülkelerin modern afet yönetimi stratejisine sahip olması oldukça önemlidir. Yapılan araştırmalar toplumu oluşturan bireylerin afetlerden farklı şekillerde etkilendiğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda dezavantajlı gruplar içinde yer alan kadınların afetlerden farklı boyutlarda etkilendiğini söylemek mümkündür. 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan deprem felaketi sonrasında birçok ilde sosyal yaşam köklü bir biçimde değişime uğramış ve zorunlu olarak yeni yaşam koşulları oluşmuştur. Yapılan çalışmada depremden büyük ölçüde etkilenen Nurdağı ilçesi ve bu ilçede oluşturulan çadır kentler incelenmiştir. Çalışmaya Nurdağı’nda çadır kentte yaşayan 30 depremzede kadın katılmıştır. Nitel araştırma deseni ile kurgulanan çalışma bağlamında deprem öncesi ve deprem sonrası sosyal yaşam içinde var olan toplumsal cinsiyet unsurları incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda deprem öncesi toplumsal yaşamda var olan toplumsal cinsiyet kaynaklı rol ve sorumluluk paylaşımının depremden sonra da devam ettiği ve bu nedenle kadınların kendini eşit olmayan sosyal koşullar bağlamında değerlendirdikleri saptanmıştır. Çalışmanın sonucunda afet yönetimi konusunda toplumsal cinsiyet eşitliği odaklı bir bakış açısının geliştirilmesi ve bu yönde stratejik adımlar atılması önerisi ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, deprem, kadın

Evaluation of Social Life in the Context of Gender After the 6 February 2023 Earthquake: The Case of Nurdağı

Öz

Natural disasters necessitate people to adapt to the various elements of nature. The loss of life and financial destruction caused by the recently experienced earthquakes often bring the importance of the measures to be taken into question. From this point of view, it is essential for countries to have modern disaster management strategies these days. Several research reveal that individuals making up the societies are affected by disasters in different ways. In this context, it is possible to say that women in disadvantaged groups are affected by disasters to a large extend. After the earthquake disaster happened on 6th February 2023, social life in many provinces has radically changed and new living conditions have inevitably been emerged. In the current study, Nurdağı district, which was greatly affected by the earthquake, and the tent cities formed in this district were examined. 30 earthquake survivors living in a tent city in Nurdağı have participated in the study. In this study, which was designed with a qualitative research design, the gender elements that existed in social life before and after the earthquake were also examined. As a result of the study, it was determined that the gender-based role and responsibility sharing that existed in life prior to the earthquake continued after the earthquake and women therefore evaluated themselves in the context of unequal conditions. As a result of the study, it was proposed to develop a gender equality-oriented perspective on disaster management and to take strategic steps in this direction.

Anahtar Kelimeler

Gender, earthquake, women

Kaynakça

• Akçakaya, E.Y., ve Him, M.S. (2020). Yaşlıların sosyal ağlarının afet riski bağlamında değerlendirilmesi. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 4, 3-16.
• Akpolat, Y., Kaya, G., Çalışkan, A., ve Karaağaç, Ş. (2021). İzmir deprem afetinden etkilenenler üzerine sosyolojik bir araştırma: Depremle ilgili toplumsal bilinci etkileyen faktörlerin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 723-753. https://doi.org/10.16953/deusosbil.841864
• Altıparmak, İ. B. (2018). Toplumsal cinsiyet üzerine sosyolojik bir araştırma: Kaynakları ve mücadele alanlarına yönelik öneriler. Turkish Studies, 13(18), 179-194. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13823
• Anderson, K. M., ve Manuel, G. (1994). Gender differences in reported stress response to the Loma Prieta earthquake. Sex Roles, 30, 725-733. https://doi.org/10.1007/BF01544672
• Caterina, M., Gell, C. F., Lasap, L., ve Turvill, E. (2020). Toplumsal cinsiyet ve afet risk azaltma. (G. Yalçın, E. İnal, N. Paksoy Erbaydar ve E. Kaya, Çev.). Paradigma Akademi.
• Cebecioğlu, G., ve Altıparmak, İ. B. (2016). Tekstil işçilerinin toplumsal cinsiyete ilişkin tavır ve tutumları. International Journal of Humanities and Education, 2(3), 123-143.
• Chaulagain, H., Gautam, D., ve Rodrigues, H. (2018). Revisiting major historical earthquakes in Nepal: Overview of 1833, 1934, 1980, 1988, 2011, and 2015 seismic events. Impacts and insights of the Gorkha earthquake, 1-17. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-812808-4.00001-8
• Çakmak H, Ocaktan M. E., ve Akdur R. (2018). Doğal afetler, eşitsizlikler ve sağlık sonuçları. A. Akın (Yay. haz.), Eşitsizlikler ve sağlık sonuçları içinde (ss. 88-94). Türkiye Klinikleri.
• Çapcıoğlu, İ., ve Çetin, K. (2020). Kavramsal olarak toplumsal cinsiyete kısa bir bakış. M. Talas (Yay. haz.), Toplumsal cinsiyet içinde (ss. 27-92). İksad.
• Çelebi Boz, F., ve Şengün, H. (2017). Afet ve kalkınma ilişkisinde kadın. The Journal of Academic Social Science Studies, 59, 359-374. https://doi.org/10.9761/JASSS7224
• Çılğın, T. (2023). 21. Yüzyılda Türkiye'de ve Dünya’da engelli kadınların çalışma hayatında yaşadıkları sorunların ulusal ve uluslararası yasal düzenlemelere rağmen devam etmesi paradoksu. Çalışma ve Toplum, 2(77), 1323-1352. https://doi.org/10.54752/ct.1280838
• Demirci, K., ve Avcu, T. (2021). Afet süreçlerinde kadın bireylerin yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri: İzmir ili örneği. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 11(1), 86-105.
• Dursun, G. (2020). Yaşam beklentisinde afetlerin toplumsal cinsiyet uçurumu üzerine etkisi: Doğrusal olmayan Ardl modeli. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(40), 65-87. https://doi.org/10.35343/kosbed.820335
• Düger, Y., ve Yaman, M. (2022). Doğal afetler bağlamında kadına yönelik cinsiyet temelli insan hakları ihlalleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 24(43), 931-952.
• Enarson, E., ve Meyreles, L. (2004). International perspectives on gender and disaster: Differences and possibilities. International Journal of Sociology and Social Policy, 24(10/11), 49-93. https://doi.org/10.1108/01443330410791064
• Fothergill, A. (1996). Gender, risk and disaster. International Journal of Mass Emergencies & Disasters, 14(1), 33-56.
• Güdekli, A. (2016). Küreselleşme ve toplumsal cinsiyet açısından küresel erkek(lik) ve medya. Literatürk.
• Gündüz, F. (2022). Afetlerde kadın ve toplumsal cinsiyet perspektifi ile çıkarılması gereken dersler (Haiti ve Japonya depremi örneği). IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 440-460. https://doi.org/10.21733/ibad.1039215
• Güngör, V., ve Aşkın, D. (2021). Afet ve aile içi ilişkiler: Covid-19 pandemisinin aile içi tartışma ve şiddet üzerindeki etkileri. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 46-55. https://doi.org/10.47130/bitlissos.931160
• Horton, L. (2012). After the earthquake: Ggender inequality and transformation in post-disaster Haiti. Gender & Development, 20(2), 295-308. https://doi.org/10.1080/13552074.2012.693284
• Ilgın, H. Ö., ve Karagül, D. (2022). Afet süreçlerinde kadınlara yönelik toplumsal cinsiyet eşitsizliğinde sivil toplum kuruluşu çalışanlarının deneyimleri: Çanakkale ili örneği. Journal of Emergıng Economıes and Policy, 7(2), 85-103.
• Işık, Ö., Aydınlıoğlu, H. M., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G., ve Ay, A. (2012). Afet yönetimi ve afet odaklı sağlık hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 82-123. https://doi.org/10.5222/otd.supp2.2012.082
• İnal E., ve Paksoy Erbaydar, N. (2012). 2012-2023 Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı’nın toplumsal cinsiyet bakış açısı ile incelenmesi. Fe Dergi, 8(1), 33-49. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000150
• Karadağ, Z., ve Eroğlu, D. (2019). Kırsal alanda yaşayan engelli kadınların toplumsal hayata katılımında toplumsal cinsiyete bağlı etkiler-Bulanık ilçesi örneği. Sosyoloji Dergisi, (39), 33-52.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS uygulamalı nicel-nitel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. Nobel Yayınları.
• Kişi, G. (2022). Depremin sosyolojik boyutu: 2020 Elâzığ depremzedeleriyle yapılan niteliksel bir araştırma. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Krishnaraj, M. (1997). Gender issues in disaster management: The Latur earthquake. Gender, Technology and Development, 1(3), 395-411. https://doi.org/10.1080/09718524.1997.11909865
• Kung, Y. W., ve Chen, S. H. (2012). Perception of earthquake risk in Taiwan: Effects of gender and past earthquake experience. Risk Analysis: An International Journal, 32(9), 1535-1546. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2011.01760.x
• Kurtdaş, M. Ç. (2017). Toplumsal cinsiyet ve toplumsal değişme. Z. Kızmaz (Yay. haz.), Değişim sosyolojisi içinde (ss. 268-295). İstanbul: Lisans.
• Okay, N., ve İlkkaracan, İ. (2018). Toplumsal cinsiyete duyarlı afet risk yönetimi. Resilience, 2(1), 1-12. https://doi.org/10.32569/resilience.431075
• Paksoy Erbaydar, N., İnal, E., ve Kaya, E. (2019). Afet mevzuatının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Paradigma.
• Saygılıgil, F. (2020). Toplumsal cinsiyet tartışmaları. Dipnot Yayınları. T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) (2014). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü, https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu.
• Talu, N. (2016). İklim değişikliği ve toplumsal cinsiyet politika belirleme süreçleri. Yasama Dergisi, (33), 68-87.
• Thapa, V., ve Pathranarakul, P. (2019). Gender inclusiveness in disaster risk governance for sustainable recovery of 2015 Gorkha Earthquake, Nepal. International journal of disaster risk reduction, 34, 209-219.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu, https://www.sbb.gov.tr/2023-kahramanmaras-ve-hatay-depremleri-raporu/.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109.
• Ünür, E. (2021). Afet yönetiminde toplumsal cinsiyet eşitsizliği: Doğal afetlerde cinsiyete dayalı zarar görebilirlik farkı. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 351-381.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, (35), 29-56
• Yerlikaya Şaşmaz, O. (2022). Afet sosyolojisi. İ. Dölek (Yay. haz.), Afetlerle yaşamayı öğrenmek içinde (ss. 73-90). Pegem Akademi.
• Yumarni, T., Amaratunga, D., ve Haigh, R. (2014). Assessing gender vulnerability within post-earthquake reconstruction: Case study from Indonesia. Procedia Economics and Finance, 18, 763-771. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(14)01000-4