Telgrafın Tellerinde Aranan Hak: Ladik’teki Batum Muhacirlerinden İstanbul’a Telgraflar (1881-1889)

Yıl 2024, Cilt: 41 Sayı: 1, 274 - 286, 28.06.2024

Mahir Melih Güneş

https://doi.org/10.32600/huefd.1363041

Öz

Bu makale, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’ndan sonra Amasya’ya bağlı bir kaza olan Ladik’e göç etmek zorunda kalan Batum muhacirlerinin barınma, beslenme ve çalışma gibi en temel ihtiyaçlar konusundaki şikayetlerini telgrafla İstanbul’a iletmeye çalışmalarını incelemektedir. 20 hane civarında olan muhacirler, telgrafın henüz olmadığı Ladik’te, yerel otorite mercilerinde çözüm bulamadıkları sorunlarını kolektif bir biçimde Babıali’ye iletmek için bulundukları yerden ayrılarak en yakın telgraf merkezlerinin olduğu Samsun ve Amasya’ya gitmişlerdir. Bu girişim Anadolu’ya henüz 20 yıl önce girmeye başlayan telgraf teknolojisinin bir şikayet mekanizması olarak kullanılmasında kendine has bir örnek teşkil etmektedir. Osmanlı Devleti’nde gözlemlenebilen pek çok benzer örnek, telgraf teknolojilerinin hali hazırda kurulduğu, kullanımının yaygınlaşmaya başladığı coğrafyalarda tespit edilebilirken Ladik’teki muhacirlerin durumları bu bakımdan ayrışmaktadır. Ladik’i ve Ladik’e iskan ettirilen Batum muhacirlerini farklı kılan husus o dönemde Ladik’te telgraf iletişimini mümkün kılacak herhangi bir altyapı çalışmasının henüz yapılmamış olmasıdır. 1881 ve 1889 yılları arasında Muhacirin Komisyonu’na gönderilen telgraflar sayesinde devlet, Sivas Vilayet Meclisi’ne muhacirlerin şartlarında iyileştirmeler yapılmasına yönelik emirler vermiştir. Bu durum telgrafın yerel otoriteyi ve yerelin şikayet mercilerini teğet geçerek doğrudan İstanbul’a ulaşabilmeyi sağlayan bir araç olmasının yanında devlet-toplum ilişkisi bağlamında ne denli yapıcı bir rol üstlendiğini göstermesi açısından da oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Ladik, Amasya, Batum muhacirleri, iskan şikayetleri, telgraf

Claiming Rights via Telegraph Wires: Telegrams from Batumi Refugees in Ladik to Istanbul (1881-1889)

Öz

This article examines how twenty households of refugees from Batumi who settled in Ladik, an administrative district of Amasya, after the Russo-Ottoman War of 1877-1878, used the telegraph in their attempts to present their urgent grievances over such basic issues as finding accommodation, food, and work to the government in Istanbul. As they were unable to get any satisfaction for their grievances from the local authorities, and as no telegraphic infrastructure existed in Ladik, the refugees went to Samsun and Amasya, the nearest places where there were telegraph services. This action represents an unusual instance of the using of telegraph technology as a complaint mechanism, for while examples of a similar nature can be found in regions where telegraph technologies, which had appeared in Anatolia only twenty years earlier, had already been established and were in use, there was no telegraphic infrastructure in Ladik at that time. The fact that the refugees in Ladik thus chose to travel a considerable distance in order to use the telegraph to communicate with Istanbul thus sets their actions apart. By providing direct access to Istanbul, bypassing local authorities and local channels of complaint, the telegraph played a vital role in state-society relations. It was as a result of the telegraphs sent to the Ottoman Refugee Commission in Istanbul that the state issued orders to officials in the province of Sivas from 1881 until 1889 to improve the conditions of the refugees.

Anahtar Kelimeler

Ladik, Amasya, refugees from Batumi, settlement complaints, telegraph

Kaynakça

• Bektaş, Y. (2000). The sultan’s messenger: Cultural constructions of Ottoman telegraphy, 1847-1880. Technology and Culture, 41(4), 669-696. https://doi.org/10.1353/tech.2000.0141
• Ben-Bassat, Y. (2014). Petitioning the sultan, protests and justice in late Ottoman Palestine. I. B. Tauris.
• Davison, R. H. (1990). The advent of electric telegraph in the Ottoman Empire. Essays in Ottoman and Turkish history içinde. (ss. 133-166). Austin: University of Texas Press.
• Demirel, M. (2009). Artvin ve Batum göçmenleri (1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 16(40), 317-340.
• Demirtaş, E. (2009) Kırım savaşı ve 93 harbi sürecinde Osmanlı memleketine gelen göçmenlerin sevk ve iskanları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 16(41), 215-238.
• Erkan, S. (1996). Kırım ve Kafkasya göçleri (1878-1908). Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Findley, C. V. (1980). Bureaucratic reform in the Ottoman Empire the sublime porte, 1789-1922. Princeton University Press.
• Hanilçe, M. (2017). Osmanlı taşrasında telgraf hattı çekilmesinde yaşanan zorluklar, Niksar-Erbaa-Tokat telgraf hattı örneği. History Studies International Journal of History, 9(4), 63-99. https://doi.org/10.9737/hist.2017.551
• İpek, N. (1991). Kafkaslardan Anadolu’ya göçler (1877-1900). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 101-138.
• Kaçar, M. (1986). Osmanlı telgraf işletmesi (1854-1871) [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karpat, K. H. (1985). Ottoman population 1830-1914. The University of Wisconsin Press.
• Kırlı, C. (2015). Tyranny illustrated: From petition to rebellion in Ottoman Vranje. New Perspectives on Turkey, 53, 3-36. https://doi.org/10.1017/npt.2015.17
• Lafi, N. (2011). Petitions and accommodating urban change in the Ottoman Empire. Istanbul as seen from a distance: Centre and provinces in the Ottoman Empire içinde. (ss. 78-82). Swedish Research Institute.
• Ortaylı, İ. (2020). Tanzimat devrinde Osmanlı mahalli idareleri (1840-1880). Türk Tarih Kurumu.
• Saydam, A. (1997). Kırım ve Kafkasya göçleri (1856-1876). Türk Tarih Kurumu.