MEKANSAL PLANLAMADA YER SİSTEMİ YAKLAŞIMI; HAKÇA/GERÇEKÇİ PLANLAMA (H/GP)

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 9, 173 - 191, 03.08.2017

Canan Zehra Çavuş , Telat Koç

https://doi.org/10.20304/humanitas.318509

Cited By: 1

Öz

Öz: Yeryüzünün bütün ortamları (katı, sıvı, gaz, canlı ve insan) ile bunların etkileşimlerini ifade edecek sistem kavramı, yer sistemi olarak tanımlanmaktadır. Doğal kaynakların tükenmesi ve çevre sorunlarının hızla artması; yaşamakta olduğumuz sistemde planlama çalışmalarının giderek önem kazanmasına neden olmaktadır. Planlama anlayışındaki gelişmeler günümüzde stratejik ve ekolojik (çevreyle ilgili/çevresel) planlama anlayışlarıyla temsil edilmektedir. Mekansal planlama çalışmalarında, doğal ve toplumsal faktörlerin daha fazla dikkate alınması gerektiği farklı disiplinler tarafından ele alınmaktadır. Fakat güncel planlama yaklaşımlarının sürdürülebilir kaynak kullanımı açısından ihtiyaca yanıt vermekten uzak oldukları düşünülmektedir. Bu nedenle çalışmada, Türkiye örneğinden hareketle, planlama yaklaşımlarındaki eksikler sorgulanarak ve yer sistemi bilgilerinden de yararlanılarak bir planlama yaklaşımı oluşturulmuştur. Türkiye’de kaynak kullanımı sürdürülebilirlik açısından sorgulandığında tam anlamıyla tıkanma görülmektedir. Bu bağlamda; insanlığın doğal ve sosyal bilimler konusundaki birikimleri, yaşadıklarından anladıkları, güncel çevre sorunlarından öğrendikleri sonucunda “Hakça/gerçekçi planlama (HG/P)” olarak tanımlanan bir yaklaşım geliştirilmiştir. Türkiye’de gündeme gelecek her türlü girişimde, öncelikle bu sahada yapılan planlamalar konusundaki tıkanmanın dikkate alınması gerekmektedir. Sonuç olarak çalışmada önerilen “Hakça/gerçekçi planlama” yaklaşımının yer sistemi bütünü ve ülke geneli dikkate alınarak uygulanması; tıkanmanın giderilmesindeki birincil adım olarak görülmektedir. Bu adımla; ülke kaynaklarının sürdürülebilir planlamasının gerçekleştirilebileceği ve doğal kaynak tahribatının önüne geçileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mekansal Planlama, Yer sistemi, Hakça/Gerçekçi Planlama (H/GP), Türkiye.

Kaynakça

• Atalık, G. (1995). Kent Planlama Teknikleri. (2. Baskı), İTÜ Mimarlık Fakültesi,İstanbul.
• Atalık, G. (2002). Bölge Biliminin Gelişimi Üstüne Yorumlar. 10. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi Bildiri Kitabı, Xİİİ-XİX.
• Atalık, G. (2007). Bölge Biliminin Gelişimi ve Bölge Bilimi Milli Komitesi. 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi Bildiri Kitabı, 1-6.
• Ayhan, K. Ç. (2007). Özgün Peyzaj Karakteristiklerine Sahip Mekanlara Yönelik Bir Peyzaj Planlama Yönteminin Ortaya Konulması; Bozcaada Örneği. Doktora Tezi (Basılmamış), Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İzmir.
• Baykan, A. R. (Ed.) (2004). Türkiye Çevre Atlası. Çevre Envanterleri Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Brundtland, G. H. (1991). Ortak Geleceğimiz. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, Ankara.
• Dye, R.F., & England, W.E. (2009). Land Value Taxation: Theory, Evidence and Practice, Lincoln Institute of Land Policy, Cambridge, Massachusetts.
• Ekiz, C.,& Somel, A. (2005) Türkiye’de Planlama ve Planlama Anlayışının Değişimi. A.Ü. SBF-GETA Tartışma Metinleri, No.81.
• Efe, M., & Aydın, S. B. (2009). İdari Sınırlara Dayalı Planlamanın Değiştirilebilirliği ve Havza Temelli İl Sınırları Önerisi. Ege Coğrafya Dergisi, 18/(1-2):73-84.
• Emrealp, S. (2005). Yerel Gündem 21 Uygulamalarına Yönelik Kolaylaştırıcı Bilgiler El Kitabı. IULA-EMME (Uclg-Mewa) Yayını, Birmat Matbaası, İstanbul.
• Erinç, S. (1959). Bölge Planı Nasıl Yapılır?. İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 10, 36-51.
• Erinç, S. (1963). Tatbiki Coğrafya ve Planlama. İTÜ Şehircilik Konferansları (1962–63), 1–37.
• Glass, J. (1979). Citizen Participation in Planning: The Relationship Between Objectives and Techniques. Journal of The American Planning Association 45, No. 2: 180-189.
• Garipağaoğlu, N. (2012) Havza Planlamalarında Coğrafyanın Rolü ve Türkiye’de Havza Planlamacılığı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2012 16 (2): 303-336.
• Harvey, D. (1973). Social Justice and the City. Edward Arnold, London.
• Harvey, D. (1996). Justice, Nature and The Geography of Difference. Blackwell, Oxford.
• Kangas, J., Store, R., & Kangas, A. (2005). Socioecological Landscape Planning Approach And Multicriteria Acceptability Analysis İn Multiple-Purpose Forest Management. For. Policy Econ. 7, 603–614.
• Keating, M. (1993). Yeryüzü Zirvesinde Değişimin Gündemi 21. UNEP Türkiye Komitesi Yayını, Önder Matbaa, Ankara.
• Keleş, R. (2002). Kentleşme Politikası.(7. Baskı), İmge Kitabevi, Ankara.
• Kentleşme Şurası. (2009). Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Mekânsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapılanma Komisyonu Raporu.
• Kocataş, A. (2006). Ekoloji ve Çevre Biyolojisi. (Geliştirilmiş 9. Baskı), E.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları Ders Kitabı Dizini No: 20.
• Koç, T. (2006). Çanakkale’nin Kentsel Gelişimi (1462-2006) İle Fiziki Coğrafya İlişkisi. Çanakkale Kent Konseyi Yayınları, Kitap Dizisi, Yayın No:2, Çanakkale.
• Koç, T. (2008). Kaz Dağı Kuzeyinde (Bayramiç-Evciler Havzası) Morfolojik Birimler ve Arazi Kullanımı İlişkisi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu 2008 Bildiri Kitabı, 20-23 Ekim 2008 Çanakkale, 134-153, Çanakkale.
• Koçman, A. (2001). Coğrafi Çevre Değerlendirmeleri Işığında Tahtalıçay Baraj Havzasında (İzmir) İnsan-Çevre İlişkisi. IV. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Bildiri Kitabı, 485-494, 5-8 Ekim 2001, Bodrum.
• Kozanoğlu, H., Özden, A. B., & Gür, N. (2008). Neoliberalizmin Gerçek 100’ü. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Küçükali, U. F., & Atabay, S. (2013). Havzaların Fiziki Planlamasına Ekolojik Yaklaşım. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6 (1): 180-183.
• Levent, T. (2010). Esnek Planlama Yaklaşımları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme: Bu Yaklaşımların Türkiye Bağlamında Yanılsamaları. 8. Dünya Şehircilik Günü 33. Kolokyumu “Kentleri Korumak/Savunmak” Bildiriler Kitabı, 633-653.
• Levent, T., & Levent, G. (2011). Küreselleşme, Mekansal Planlama Yaklaşımlarındaki Değişme ve Kamu Yararı. Toplum ve Demokrasi, Yıl 5, Sayı 11, Ocak-Haziran, s. 53-74.
• Maier, K. (2001). Citizen Participation İn Planning: Climbing A Ladder?. European Planning Studies, 9:6, pp.707-719.
• Mendoza, G. A., & Martins, H. (2006). Multi-Criteria Decision Analysis in Natural Resource Management: A Critical Review Of Methods and New Modelling Paradigms. Forest Ecology and Management, 230, 1–22.
• Orhan, D., Sözen, S., Üstün, B., Görgün, E., & Gül, Ö. (2002). Su Yönetimi ve Sürdürülebilir Kalkınma: Ön Raporu. Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri, Teknoloji Öngörü Projesi , Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli, İstanbul.
• Ökmen, M., & Yurtsever, H. (2010). Kentsel Planlama Sürecinde Oluşan Kamusal Rantın Vergilendirilmesi. Maliye Dergisi, Sayı: 158, Ocak-Haziran, 58-74.
• Özbek Sönmez, İ. (2012). Kent Planlama ve Adalet İlişkisinin Değişen İçeriği. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 283.
• Özgüç, N., & Tümertekin, E. (2000). Coğrafya; Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Özügül, M. D. (2004). Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi. Doktora Tezi (Basılmamış). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, İstanbul.
• Özügül, M. D. (2006). Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi-Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, E-Dergisi, (1) 4, 201-217.
• Parlatır, İ., Gözaydın, N., Zülfikar, H., Aksu, B. T., Türkmen, S., & Yılmaz, Y. (1998). Türkçe Sözlük (Dokuzuncu Baskı, 2. Cilt). Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Parnell, S., & Pieterse, E. (2010). The ‘Right to the City’: Institutional Imperatives of a Developmental State. International Journal of Urban and Regional Research, Volume 34, 146-162.
• Richardson,T., Dusik, J., & Jindrova, P. (1998). Parallel Public Participation: an Answer to Inertia in Decision-Making. Environ Impact Asses Rev., ;18: 201-216.
• Schomoldt, D. L., Peterson, D. L., & Smith, R. L., (1995). The Analytic Hierarchy Process and Participatory Decision Making, Proceedings Of The 4th International Symposium on Advanced Technology in Natural Resource Management. Editors: J. M. Power, M. Strome and T. C. Daniel, pp: 129-143, Bethesda, MD, U.S.A
• Sılaydın, M. B. (2006). Şehir Planlamanın Paradigmal Sorgulanması ve Ekolojik Dengenin Korunması Bağlamında Yeni Bir Süreç Önerisi (Kuramsal Bir Deneme). Doktora Tezi (Basılmamış). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir Planlama Anabilim Dalı, İzmir.
• Sılaydın, M. B. (2007). Ekolojik Planlama: Kent Ölçeğinde Yürütülen Planlama Eylemi ve Koruma Çabaları ile Mümkün mü?. Ekolojik Mimarlık ve Planlama Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 86-88, Antalya.
• Tekeli, İ. (1971), Planlama ve Ülkesel Fiziki Planlama Üzerine, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Yayın No.17, Ankara.
• Tekeli, İ. (2004). Bir Bölge Plancısının Çözmeye Çalıştığı Sorunun Büyüklüğü Karşısındaki İç Huzursuzlukları. Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu II(KEAS II) Bildiri Kitabı, Cilt II, 244-262, Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara.
• Tekeli, İ. (2009). Akılcı Planlamadan, Bir Demokrasi Projesi Olarak Planlamaya. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• TUPOB. (2007). Türkiye’de Şehir ve Bölge Planlama Eğitiminde Kalite Geliştirme ve Akreditasyon. Türkiye Planlama Okulları Birliği 3. Dönem Çalışmaları, İstanbul Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlaması Bölümü.
• Tümertekin, E. (1960). Bölge Planlamasında Coğrafyacının Rolü, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı 11, 51-55.
• Tümertekin, E. (1984). Planlama Eğitiminde Coğrafya, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı 1, 69-76.
• Yavan, N. (2007). Bölge Biliminin Gelişiminde Coğrafyacıların Rolü. 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi, Bildiri Kitabı, 109-126.
• Yeşil, M. (2010). Tozanlı Havzası Tokat-Almus İlçesi Ekolojik Temelli Kırsal Peyzaj Planlaması. Doktora Tezi (Basılmamış). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Erzurum.
• Yılmaz, G. (2004). Değişen Dünya İçin Yeni Bir Anlayış: Hakların Yeniden Tanımlanması ve Yeni Planlama Yaklaşımı. PIVOLKA, Yıl :3, Sayı: 11, 8-13.
• Yılmaz, E. (2005). Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanarak Katılımcı Doğal Kaynak Planlaması, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 238, Doa Yayın No: 3.
• Unwin, T. (1992). The Place Of Geography. Essex. New York.
• Ural, E. (Ed.). (2003). Türkiye’nin Çevre Sorunları. Türkiye Çevre Vakfı, Ankara.
• Zengin, M., (2007). Ardahan Kura Nehri ve Yakın Çevresi Alan Kullanımlarının Belirlenmesi ve Optimal Alan Kullanım Önerileri. Doktora Tezi (Basılmamış). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Erzurum.
• URL 1: http://esa.un.org/wpp/other-information (erişim tarihi: 06.03.2016)