The Problem of the Scope and Method of Westernization in Celal Nuri (İleri)

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 21, 331 - 348, 15.03.2023

Celalettin Vatandaş , Saniye Vatandaş

https://doi.org/10.20304/humanitas.1223004

Öz

Although there is a consensus on the process of Westernization in Turkey’s history, especially in the post-Tanzimat period, there are nevertheless important differences of opinion about its scope and method. Important opinions were expressed on the subjects of “scope” and “method” particularly in the intensely controversial socio-cultural environment of the second half of the nineteenth century. Discussions on such subject-matters continued intensely until the Republican period, whereas with the transition to the Republican period, there was a significant decrease in the discussions and debates mainly because the political will on the “scope” and “method” was determined and put into practice. Celal Nuri is one of those intellectuals who lived in both the Ottoman and Republican periods and by means of his views, he made important contributions to the process and quality of Turkish Westernization. Celal Nuri displayed a partial Westernization attitude regarding the scope of Westernization.

Anahtar Kelimeler

Celal Nuri, Westernization, scope of Westernization, method of Westernization, partial Westernization

Celal Nuri (İleri)’de Batılılaşmanın Kapsamı ve Yöntemi Sorunu

Öz

Türkiye tarihinin özellikle Tanzimat sonrasındaki kısmında Batılılaşma konusunda bir görüş birlikteliği söz konusuysa da bunun kapsamı ve yöntemi hakkında önemli görüş farklılıkları vardır. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen yoğun tartışmalı ortamda “kapsam” ve “yöntem” konusunda önemli farklı görüşler dile getirilmiştir. Konuya ilişkin tartışmalar Cumhuriyet dönemine kadar yoğun devam etmiş, Cumhuriyet dönemine geçişle birlikte tartışmalarda belirgin bir azalma yaşanmıştır. Çünkü Cumhuriyet döneminde “kapsam” ve “yöntem” konusunda siyasi irade kararını vermiş ve verilen kararın uygulamasına geçmiştir. Tüm bu süreçte görüşleriyle döneme önemli katkılar sunan aydınlardan birisi Celal Nuri’dir. O, hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde yaşamış ve görüşleriyle Türk batılılaşmasının niteliğine önemli katkılar sunmuştur. Celal Nuri, batılılaşmanın kapsamı konusunda kısmı batılılaşmacı bir tavır sergilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Celal Nuri, batılılaşma, batılılaşmanın kapsamı, batılılaşmanın yöntemi, kısmî batılılaşma

Kaynakça

• Buzpınar, Ş. T. (2008). Celal Nuri’nin batılılaşma ve İslam anlayışları üzerine notlar. Muhafazakâr Düşünce, 4(16, 17), 215-232.
• Celal Nuri (1335). Celâl Nuri Beyin cezrî programı. İleri, 633.
• Celal Nuri. (1327a). 1327 senesinde Selanik’te mün’akid İttihat Terakki kongresine Celal Nuri Bey tarafından takdim olunan muhtıradır. İstanbul: Osmanlı Şirketi Matbaası.
• Celal Nuri. (1327b). İslâm’da vücûb-ı tecedüd. İctihad, 39, 970-973.
• Celal Nuri. (1327b). İslâm’da vücûb-ı tecedüd. İctihad, 40, 983-989.
• Celal Nuri. (1327b). İslâm’da vücûb-ı tecedüd. İctihad, 41, 1000-1002.
• Celal Nuri. (1328). Havâic-i kanuniyemiz. İctihad, 56.
• Celal Nuri. (1329a). Havâic-i kanuniyemiz. İctihad, 61.
• Celal Nuri. (1329b). Müslümanlar, Türkler, kalkın gecikdiniz. İctihad, 86.
• Celal Nuri. (1329c). Şime-i husumet. İctihad, 88.
• Celal Nuri. (1330a). Kadın siyasetimiz. Hörriyet-i Fikriye, 7.
• Celal Nuri. (1330b). Kendi Nokta-i Nazarımdan Hukuk-ı Düvel. İstanbul: Osmanlı Şirketi Matbaası.
• Celal Nuri. (1330c). Şimâl hatıraları. İstanbul: Matbaa-i İctihad.
• Celal Nuri. (1331a). İttihâd-ı İslâm. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaası.
• Celal Nuri. (1331b). Kutub musâhabeleri. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhanesi.
• Celal Nuri. (1331c). Tarih-i İstikbal. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaası.
• Celal Nuri. (1331d). Tarih-i tedenniyât-ı Osmâniye-mukadderât-ı tarihiye. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi.
• Celal Nuri. (1332). Müslümanlara, Türklere hakâret; düşmanlara riâyet ve muhabbet. İstanbul: Kader Matbaası.
• Celal Nuri. (1334a). Cezri hükümet. Âti, 318. Celal Nuri. (1334b). Cezrî program. Âti, 288.
• Celal Nuri. (1334c). Cilve-i tarih. Âti, 310.
• Celal Nuri. (1334d). Gençlik ve politika. Âti, 286.
• Celal Nuri. (1334e). İctimâî erkân-ı harb. Âti, 109.
• Celal Nuri. (1340). Bundan sonra ne olacak? Asıl mesele bundan sonrasıdır. İleri, 2176.
• Celal Nuri. (1923). Taç giyen millet. İstanbul: Cihan Biraderler Matbaası.
• Celal Nuri. (1926). Türk inkılabı. İstanbul: Ahmed Kâmil Matbaası.
• Celal Nuri. (1928). Ne medeniyet ne an’ane. İkdam, 11302.
• Dikici, E. (2011). Celâl Nuri’nin Türk modernleşmesi ve inkılapları üzerine düşünceleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Işık, V. (2018). II. Meşrutiyet dönemi Türk düşüncesinde doğu ve batı algısı: İctihad ve Sırat-ı Müstakim dergileri örneği (Yayınlanmamış doktora tezi). İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul.
• Gündüz, M. (2010). Osmanlı mirası Cumhuriyet’in inşası. Ankara: Lotus Yayınları.
• Kaygı. A. (1992). Türk düşüncesinde çağdaşlaşma. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Mardin, Ş. (1998). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oksaçan, H. (Haz.). (2007). Celal Nuri: Devlet ve meclis hakkında musahabeler. İstanbul: Emre Yayınları.
• Uyanık, N. (2003). Siyasi düşünce tarihimizde batıcı bir aydın olarak Celal Nuri (İleri) (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Zürcher, E. J. (2004). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.