TEKİRDAĞ İLİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ KULLANARAK HEYELAN DUYARLILIK ANALİZİ

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 3, 167 - 186, 01.06.2014

Emre Özşahin

https://doi.org/10.20304/husbd.84015

Cited By: 13

Öz

Çeşitli faktörlerin denetimi altında meydana gelen heyelanlar, Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de önemli doğal afetlerden biridir. Son yıllarda bu afetin etkisini asgari düzeye indirmek amacıyla duyarlılık haritaları üretilmeye başlanmıştır. Bu uygulama için birçok yöntem geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Bu yöntemler özellikle CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) tabanlı olarak tasarlanmıştır. Böylece heyelan oluşumuna neden olan bütün faktörler daha sistemli ve pratik bir şekilde analiz edilebilmektedir. Son zamanlarda heyelan duyarlılık çalışmalarında CBS’ye dayalı sezgisel yaklaşımlar kullanılmaktadır. Bu yaklaşımlardan en çok tercih edileni AHS (Analitik Hiyerarşi Süreci) yöntemini içeren modellerdir. Bu çalışmada CBS tekniklerine dayalı bir şekilde AHS yöntemi kullanılarak Tekirdağ ilinin heyelan duyarlılık analizinin yapılması amaçlanmıştır. Çalışma heyelan oluşma potansiyelinin ve etkisinin yüksek olduğu idari bir ilin sınırı dahilinde yapıldığı için önemlidir. Ayrıca bu tür çalışmaların Türkiye’de yer seçimi ve planlamalar için oldukça önemli olduğu düşünülmektedir. Çalışmada farklı kaynaklardan elde edilen çeşitli türden materyallerden ve CBS temelli AHS yönteminden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre Tekirdağ ilinde heyelan oluşma potansiyelinin orta derecede olduğu anlaşılmıştır. Bilhassa il alanının yarısında fazlasının (% 51.5) orta heyelan tehlikesi altında olduğu tespit edilmiştir. Heyelan tehlikesi daha çok eğim değerlerinin yüksek olduğu dağlık ve yamaç arazilerde izlenmektedir. Sonuçta idari sınırlara göre heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında CBS temelli AHP yönteminden yararlanılabileceği tasdik edilmiştir. Bu tür haritalar yer seçimi amaçlı yapılacak planlamalarda kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

Doğal Afet, Heyelan, CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri), AHS (Analitik Hiyerarşi Süreci), Tekirdağ

Kaynakça

• Akdeniz, H. A, ve Turgutlu, T. (2007). Türkiye’de Perakende Sektöründe Analitik
• Değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (1), 1-17.
• Akgun, A. (2012). A comparison of landslide susceptibility maps produced by logistic regression, multi-criteria decision, and likelihood ratio methods: a case study at İzmir, Turkey. Landslides, 9, 93-106.
• Akinci, H., Doğan, S., Kiliçoğlu, C. ve Temiz, M. S. (2011). Production of landslide susceptibility map of Samsun (Turkey) City Center by using frequency ratio method. International Journal of the Physical Sciences, 6 (5), 1015-1025.
• Aktaş, R., Kısa, T., Doğanay, M. ve Tarım, A. (2001). Karar Analizleri. Ankara: KHO Basımevi.
• Altın, B. N. (2000). Trakya’da Yerşekillerinin Neotektonik Dönem Jeomorfolojik Gelişimleri. Prof. Dr. Suna Doğaner (Ed.). 28. Coğrafya Meslek Haftası (Edirne) Bildiriler, Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya. İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Meslek Haftaları Serisi: 2, 10-12 Haziran 1998, 53-71.
• Arslan, E. T. (2010). Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemiyle Strateji Seçimi: Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (2), 455-477.
• Atalay, İ. (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırması ve Coğrafyası. 5. Baskı, İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
• Ayalew, L. ve Yamagishi, H. (2005). The application of GIS-based logistic regression for landslide susceptibility mapping in the Kakuda-Yahiko Mountains, Central Japan. Geomorphology, 65, 15-31.
• Bhatt, B. P., Awasthi, K. D., Heyojoo, B. P., Silwal, T. ve Kafle, G. (2013). Using Geographic Information System and Analytical Hierarchy Process in Landslide Hazard Zonation. Applied Ecology and Environmental Sciences, 1 (2), 14-22.
• Bijukchhen, S. M., Kayastha, P. ve Dhital, M. R. (2013). A comparative evaluation of heuristic and bivariate statistical modelling for landslide susceptibility mappings in Ghurmi-Dhad Khola, east Nepal. Arab J Geosci, 6 (8), 2727-2743.
• Byun, D. H. (2001). The AHS Approach For Selecting an Automobile Purchase Model. Information & Management, 38, 289-297.
• Conoscenti, C., Di Maggio, C. ve Rotigliano, E. (2008). GIS analysis to assess landslide susceptibility in a fluvial basin of NW Sicily (Italy). Geomorphology, 94, 325-339.
• Çan, T., Duman, T. Y., Olgun, Ş., Çörekçioğlu, Ş., Karakaya Gülmez, F., Elmacı, H., Hamzaçebi, S. ve Emre, Ö. (2013). Türkiye Heyelan Veri Tabanı [Bildiri].
• TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2013 11-13 Kasım 2013, (ss. 1-6), Ankara: TMMOB.
• Çevik, E. ve Topal, T. (2003). GIS-based landslide susceptibility mapping for a problematic segment of the natural gas pipeline, Hendek (Turkey). Environmental Geology, 44, 949-962.
• Dağdeviren, M. ve Eren, T. (2001). Tedarikçi Firma Seçiminde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve 0-1 Hedef Programlama Yöntemlerinin Kullanılması. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16 (2), 41-52.
• Dai, F. C. ve Lee, C. F. (2002). Landslide characteristics and slope instability modeling using GIS, Landtau Island, Hong Kong. Geomorphology, 42, 213- 228.
• Dai, F. C., Lee, C. F., Li, J. ve Xu, Z. W. (2001). Assessment of landslide susceptibility on the natural terrain of Lantau Island, Hong Kong. Environmental Geology, 43 (3), 381-391.
• Das, H. O., Sonmez, H., Gokceoglu, C. ve Nefeslioglu, H. A. (2013). Influence of seismic acceleration on landslide susceptibility maps: a case study from NE Turkey (the Kelkit Valley). Landslides, 10, 433-454.
• Dinç, U., Şenol, S., Kapur, S., Cangir, C. ve Atalay, İ. (1995). Türkiye Toprakları, (51). Adana: Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Dönmez, Y. (1990). Trakya’nın Bitki Coğrafyası. Genişletilmiş İkinci Baskı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3601, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 51.
• Duman, T. Y., Can, T., Gokceoglu, C., Nefeslioglu, H. A. ve Sonmez, H. (2006a).Application of logistic regression for landslide susceptibility zoning of Cekmece Area, Istanbul, Turkey. Environmental Geology, 51, 241–256
• Duman, T. Y., Nefeslioğlu, H.A., Çan, T., Ateş, Ş., Durmaz, S., Olgun, Ş., Hamzaçebi S. ve Keçer, M. (2006b). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası- 1:500.000 ölçekli İstanbul Paftası. Ankara: MTA Özel Yayınlar Serisi-6.
• Dündar, S. ve Ecer, F. (2008). Öğrencilerin GSM Operatörü Tercihinin Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemiyle Belirlenmesi. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15 (1), 195-205.
• Efe, R. (2010). Biyocoğrafya. 2. Basım, Bursa: MKM Yayıncılık.
• Ekinci, D. (2011). Zonguldak-Hisarönü Arasındaki Karadeniz Akaçlama Havzasının Kütle Hareketleri Duyarlılık Analizi. İstanbul: Titiz Yayınları.
• Ekinci, H. (1990). Türkiye Genel Toprak Haritasının Toprak Taksonomisine Göre Düzenlenebilme Olanaklarının Tekirdağ Bölgesi Örneğinde Araştırılması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı.
• Ercanoglu, M. (2005). Landslide susceptibility assessment of SE Bartin (West Black Sea region, Turkey) by artificial neural networks. Natural Hazards Earth Syst Sci., 5, 979-992.
• Ercanoglu, M., Gokceoglu, C. ve Van ASCH, Th. W. J. (2004). Landslide Susceptibility Zoning North of Yenice (NW Turkey) by Multivariate Statistical Techniques. Natural Hazards, 32, 1-23.
• Erener, A. ve Düzgün, H. S. B. (2012). Landslide susceptibility assessment: what are the effects of mapping unit and mapping method? Environmental Earth Sci., 66, 859-877.
• Erginal, A. E. ve Bayrakdar, C. (2005). Karayolu Heyelanlarına bir örnek: İnecik Heyelanı (Tekirdağ). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 14, 43-53.
• Fell, R., Corominas, J., Bonnard, C., Cascini, L., Leroi, E., Savage, W. Z. ve JTC-1 Joint Technical Committee on Landslides and Engineered Slope (2008). Guidelines for landslide susceptibility, hazard and risk zoning for land use planning. Eng. Geol., 102, 85-98.
• Filiz, M. ve Avcı, H. (2013). Trabzon ilinde meydana gelen heyelanlar ve heyelanların bölgeye etkileri. SDU International Technologic Science, 5 (3), 31- 38.
• Fraedrich, K. (2010). A Parsimonious Stochastic Water Reservoir: Schreiber’s 1904 Equation. Journal of Hydrometeorology, 11, 575-578.
• Gökçeoğlu, C. ve Aksoy, H. (1996). Landslide susceptibility mapping of the slopes in the residual soils of the Mengen region (Turkey) by deterministic stability analyses and image processing techniques. Engineering Geology, 44, 147–161.
• Gökçeoğlu, C. ve Ercanoğlu, M. (2001). Heyelan duyarlılık haritalarının
• hazırlanmasında kullanılan parametrelere ilişkin belirsizlikler. Yerbilimleri, 23, 189-206.
• Grayson, R. B., Moore, I. D. ve McMahon, T. A. (1992). Physically based hydrologic modeling: 1. A terrain-based model for investigative purposes. Water Resources Research, 28 (10), 2639-2658.
• Gritzer, M. L., Marcus, W. A., Aspinall, R. ve Custer, S. G. (2001). Assessing landslide potential using GIS, soil wetness modelling and topographic attributes, Payetti River, Idaho. Geomorphology, 37, 149-165.
• Guzzetti, F., Carrara, A., Cardinali, M. ve Reichenbach, P. (1999). Landslide hazard evaluation: a review of current techniques and their application in a multi-scale study, Central Italy. Geomorphology, 31, 181–216.
• Gürpınar, E. (1994). Bir Çevresel Analiz Örneği Trakya. İstanbul: Der Yayınları.
• Intarawichian, N. ve Dasananda, S. (2010). Analytical Hierarchy Process for Landslide Susceptibility Mapping in Lower Mae Chaem Watershed, Northern Thailand. Suranaree J. Sci. Technol., 17 (3), 277-292.
• Kayastha, P., Dhital, M. R. ve De Smedt, F. (2012). Landslide susceptibility mapping using the weight of evidence method in the Tinau watershed, Nepal. Nat Hazards, 63 (2), 479-498.
• Kayastha, P., Dhital, M. R. ve De Smedt, F. (2013). Evaluation of the consistency of landslide susceptibility mapping: a case study from the Kankai watershed in East Nepal. Landslides, 10, 785–799.
• Kitutu, M. G., Muwanga, A., Poesen, J. ve Deckers, J. A. (2009). Influence of soil properties on landslide occurrences in Bududa district, Eastern Uganda. African Journal of Agricultural Research, 4 (7), 611-620.
• Klimes, J. ve Escobar, V. R. (2010). A landslide susceptibility assessment in urban areas based on existing data: an example from the Iguana Valley, Medellin City, Colombia. Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 10, 2067-2079.
• Komac, M. (2006). A landslide susceptibility model using the analytical hierarchy process method and multivariate statistics in perialpine Slovenia. Geomorphology, 74 (1-4), 17-28.
• Kumtepe, P., Nurlu, Y., Cengiz, T. ve Sütçü, E. (2009). Bolu çevresinin heyelan duyarlılık analizi [Bildiri]. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 02-06 Kasım 2009, 1-8. İzmir: TMMOB Yayınları.
• Kwiesielewiczk, M. ve Uden, E. V. (2004). Inconsistent and Contradictory Judgements In Pairwaise Comparison Method In The AHP. Computers & Operations Research, 31, 713-719.
• Lee, S. (2005). Application of logistic regression model and its validation for landslide susceptibility mapping using GIS and remote sensing data. International Journal of Remote Sensing, 26 (7), 1477-1491.
• Lee, S. ve Min, K. (2001). Statistical analysis of landslide susceptibility at Yongin, Korea. Environmental Geology, 40, 1095-1113.
• Luzi, L. ve Pergalani, F. (1999). Slope Instability in Static and Dynamic Conditions for Urban Planning: the ‘Oltre Po Pavese’ Case History (Regione Lombardia – Italy). Natural Hazards, 20, 57-82.
• Magliulo, P., Di Lisio, A., Russo, F. ve Zelano, A. (2008). Geomorphology and landslide susceptibility assessment using GIS and bivariate statistics: a case study in southern Italy. Natural Hazards, 47, 411-435.
• Mater, B. (2004). Toprak Coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Mitasova, H., Hofieka, J., Zlocha, M. ve Iverson, L. R. (1996). Modeling topographic potential for erosion and deposition using GIS. International Journal of Geographic Information Systems, 10, 629-641.
• Moore, I. D., Grayson, R. B. ve Landson, A. R. (1991). Digital terrain modeling: A review of hydrological, geomorphological, and biological applications. Hydrological Processes, 5, 3–30.
• Moradi, M., Bazyar, M. H. ve Mohannadi, Z. (2012). GIS-Based Landslide Susceptibility Mapping by AHP Method, A Case Study, Dena City, Iran. J. Basic. Appl. Sci. Res., 2 (7), 6715-6723.
• Nagarajan, R., Roy, A., Vinod Kumar, R., Mukherjee, A. ve Khire, M. V. (2000). Landslide hazard susceptibility mapping based on terrain and climatic factors for tropical monsoon regions. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 58, 275-287.
• Nefeslioglu, H. A., Duman, T. Y. ve Durmaz, S. (2008). Landslide susceptibility mapping for a part of tectonic Kelkit Valley (Eastern Black Sea region of Turkey). Geomorphology, 94 (3-4), 401-418.
• Neuhäuser, B., Damm, B. ve Terhorst, B. (2012). GIS-based assessment of landslide susceptibility on the base of the Weights-of-Evidence model. Landslides, 9, 511-528.
• Özdemir, N. (2005). Sinop ilinde etkili bir doğal afet türü: Heyelan. D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 67-106.
• Özşahin, E. (2013a). Türkiye’de Yaşanmış (1970-2012) Doğal Afetler Üzerine Bir Değerlendirme [Bildiri]. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 25-27 Eylül 2013, 1-8, Hatay.
• Özşahin, E. (2013b). CBS Kullanılarak Hatay İli Heyelan Duyarlılık Analizi. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 4 (1), 47-59.
• Park, H. J., Lee, J. H. ve Woo, I. (2013). Assessment of rainfall-induced shallow landslide susceptibility using a GIS-based probabilistic approach. Engineering Geology, 161, 1-15.
• Parker, A. J. (1982). The topographic relative moisture index: an approach to soil moisture assessment in mountain terrain. Physical Geography, 3 (2), 160- 168.
• Peng, L., Niu, R., Huang, B., Wu, X., Zhao, Y. ve Ye, R. (2014). Landslide susceptibility mapping based on rough set theory and support vector machines: A case of the Three Gorges area, China. Geomorphology, 204, 287-301.
• Saaty, T. L. (1986). Axiomatic Foundation of the Analytic Hierarchy Process. Management Science, 32 (7), 841-855.
• Saaty, T. L. (1994). How to make a decision: the Analytic Hierarchy Process. Interfaces, 24, 19-43.
• Saaty, T. L. ve Vargas, L. G. (2001). Models, Methods, Concepts and Applications of the Analytic Hierarchy Process. Boston: Kluwer Academic Publishers.
• Saaty, T. L., Vargas, L. G. ve Dellman, K. (2003) The Allocation of Instangible Resources: The Analytic Hierarchy Process and Linear Programming. Socio- Economic Planning Sciences, 37, 169-189.
• Saha, A. K., Gupta, R. P. ve Arora, M. K. (2002). GIS-based landslide hazard zonation in the Bhagirathi (Ganga) valley, Himalayas. International Journal of Remote Sensing, 23 (2), 357-369.
• Sarkar, S., Kanungo, D. P., Patra, A. K. ve Kumar, P. (2008). GIS based spatial data analysis for landslide susceptibility mapping. Journal of Mountain Science, 5 (1), 52-62.
• Scholl, A., Manthey, L., Helm, R. ve Steiner, M. (2005). Solving
• Multiattribute Design Problems with Analytic Hierarchy Process and Conjoint Analysis: An Empirical Comparison. European Journal of Operational Research, 164, 760-777.
• Schreiber, P. (1904). Über die Beziehungen zwischen dem Niederschlag und der Wasserführung der Flüsse in Mitteleuropa. Meteor. Z., 21, 441-452.
• Shrestha, R. K., Alavalapati, J. R. R. ve Kalmbacher, R. S. (2004). Exploring the potential for silvopasture adoption in south-central Florida: an application of SWOT-AHP Method. Agricultural Systems, 81, 85-199.
• Soba, M. ve Bildik, T. (2013). İlçelerde Fakülte Yeri Seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci Metodu İle Belirlenmesi. KAU IIBF Dergisi, 4 (5), 51-63.
• Süzen, M. L. ve Doyuran, V. (2004). Data driven bivariate landslide susceptibility assessment using geographical information systems: a method and application to Asarsuyu catchment, Turkey. Engineering Geology, 71, 303-321. Tağıl, Ş. (2006). Kazdağı Milli Parkı’nda Arazi Örtüsü Organizasyonunu Kontrol Eden Jeomorfometrik Faktörler: Bir CBS Yaklaşımı. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (2), 1-11.
• Temesgen, B., Mohammed, M. U. ve Korme, T. (2001). Natural hazard assessment using GIS and remote sensing methods, with particular references to the landslides in the Wondogenet area, Ethiopia. Physics and Chemistry of the Earth, 26, 665-675.
• Toksarı, M. (2007). Analitik Hiyerarşi Prosesi Yaklaşımı Kullanılarak Mobilya Sektörü için Ege Bölgesi’nde Hedef Pazarın Belirlenmesi. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14 (1), 171-180.
• TUİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2014). 2013 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt
• http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul. (ADNKS). Erişim Tarihi:
• 002014, Vahidnia, M. H., Alesheikh, A. A., Alimohammadi, A. ve Hosseinali, F. (2009). Landslide Hazard Zonation Using Quantitative Methods in GIS. International Journal of Civil Engineerng, 7, 176-189.
• Van Westen, C. J., Rengers, N. ve Soeters, R. (2003). Use of geomorphological information in indirect landslide susceptibility assessment. Natural Hazards, 30 (3), 399-419.
• Varnes, J. D. (1984). Landslide hazard zonation: a review of principles and practice. France: United Nations Educational.
• Wind, Y. ve Saaty, T. L. (1980). Marketing Applications of the Analytic Hierarchy Process. Management Science, 26 (7), 641- 658.
• Yalcin, A. (2008). GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): Comparisons of results and confirmations. Catena, 72, 1-12.
• Yalcin, A. ve Bulut, F. (2007). Landslide susceptibility mapping using GIS and digital photogrammetric techniques: a case study from Ardesen (NE-Turkey). Natural Hazards, 41, 201–226.
• Yaltırak, C. (1996). Ganos Fay Sistemi’nin Tektonik Tarihi. TPJD Bülteni, 8 (1), 137-156.
• Yaman, B., Köse, N. ve Akkemik, Ü. (2013). Changes in stem growth rates and root wood anatomy of oriental beech after a landslide event in Hanyeri, Bartın, Turkey. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 37, 105-109.
• Zeverbergen, L. W. ve Thorne, C. R. (1987). Quantitative analysis of land surface topography. Earth Surface Processes and Landforms, 12, 47–56.
• USING GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEM AND
• ANALYTICAL HIERARCHY PROCESS IN LANDSLIDE
• SUSCEPTIBILITY ANALYSIS IN TEKIRDAĞ PROVINCE
• Abstract: Being under the control of various factors, landslides are one
• of the important natural disasters in Turkey, as in the entire world. In
• recent years, susceptibility maps have started to be produced in order to
• minimize the effect of this disaster. Many methods have been developed
• and used for that. They have been designed based on Geographic
• Information Systems (GIS) in particular. In this way, all factors leading to
• the occurrence of landslides may be analyzed more systematically and
• practically. Intuitive approaches based on GIS have been employed in
• landslide susceptibility studies recently. The most preferred ones are the
• models involving the Analytic Hierarchy Process (AHP) method. The
• present study aimed at making the landslide susceptibility analysis of
• Tekirdağ province through the AHP method based on GIS techniques.
• The significance of the study is that it has been carried out within the
• borders of an administrative province where there are a high landslide
• occurrence potential and effect. In addition, it is considered that these
• kinds of studies are very important for site selection and relevant planning
• works in Turkey. Various kinds of materials obtained from different
• sources and the GIS based AHP method are employed in the present
• study. In the light of the research findings, it is understood that there is a
• medium landslide occurrence potential in Tekirdağ province. It is
• determined that more than half of the urban area (51.5 %) is under
• medium landslide hazard. Landslide hazard is mostly observed in
• mountainous and sloping lands. In conclusion, it is confirmed that the GIS
• based AHP method could be used for preparing landslide susceptibility
• maps in accordance with administrative borders. These kinds of maps
• could be used in site selection planning works.