İklim Politika Belgelerinde İklim Dostu Kentler ve Dirençlilik Stratejileri

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: INCSOS VIII Özel Sayısı, 87 - 107, 21.06.2023

Hicran Hamza Çelikyay , Hülya Küçük Bayraktar

https://doi.org/10.20304/humanitas.1272124

Öz

İklim değişikliği sonucunda iklim değişikliği /afeti ile küresel ısınma, orman yangınları, ani ve büyük seller, su ve gıda kaynaklarının tükenmesi, COVID-19 pandemisi ve diğer salgınlar gibi birçok afetle karşı karşıya kalan dünya nüfusu, bu afetlerle mücadele sürecinde acil eylem planlarının geliştirilmesine ve çözüm önerilerinin ivedilikle uygulanmasına ihtiyaç duymaktadır. Küresel sorunların çözümü ulus üstü ve uluslararası platformlar aracılığıyla geliştirilen stratejilerin tüm ülkeler tarafından benimsenerek uygulamaya geçilmesi ile başarıya ulaşabilecektir. 2015 yılında, Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen “Gündem 2030: BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA)”, 17 amaç ve 169 alt amaçtan oluşmaktadır. Yayınlanan metin içerisinde yer alan 13. Amaç “İklim Eylemi” başlığını taşımaktadır. Birleşmiş Milletler, 2019 yılında “Birleşmiş Milletler İklim Eylem Planı 2020-2030” başlığıyla farklı bir strateji belgesi yayınlamıştır. 2030 yılı itibariyle dünya nüfusunun %60’ının, 2050'de ise % 68’inin kentlerde yaşayacağı öngörülmektedir. Dolayısıyla kentler, yayınlanan belgelerde küresel sorunların çözümünde ve evrensel stratejilerin uygulanmasında ideal alanlar olarak kabul edilmektedir. Türkiye, 2012 yılında Türkiye’nin İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı’nı (2011–2023) hazırlanmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2019–2023 dönemi Stratejik Planı yayınlanmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ismi 29 Ekim 2021 tarihinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak değiştirilmiştir. Kasım 2021 tarihinde ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2022–2023 dönemi Stratejik Plan Hazırlık Programı yayınlanmıştır. Bu çalışmada, kavramsal çerçevede iklim dostu kentler ele alınarak sıralanan politika belgeleri üzerinden iklim değişikliği ile mücadele stratejileri incelenecek, kentler için belirlenen uluslararası hedeflerle ulusal belgelerdeki hedefler karşılaştırmalı olarak ortaya konulmuştur. Türkiye kentleri için iklim dostu kent olmada ve iklim değişikliği ile mücadelede geleceğe yönelik yol haritasının ortaya konulması hedeflenmiştir. Çalışmanın hazırlandığı süreçte Türkiye ne yazık ki 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş – Gaziantep merkezli yıkıcı depremler ve 15 Mart 2023 tarihinde Şanlıurfa, Adıyaman ve Malatya'da meydana gelen sel afeti ile karşı karşıya kalmıştır. Bu çalışmanın ana odağı afet yönetimi ve politikaları ile ilgili olmasa da sonuç bölümünde iklim politika belgelerinde geçen afete dirençli çevreyi de kapsadığı düşünülen hedeflere de değinilmiş ve değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, iklim krizi, İklim dostu kentler, İklim politika belgeleri, Afete dirençli çevre

Kaynakça

• Algan, N. (2023, Mart). Afet ve kadın. Sözlü sunum, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, Eskişehir.
• Bayraktar Küçük, H. ve Çetintürk, V. E. (2022). İklim değişikliğinin kentlere etkisi üzerine bir değerlendirme: Dünyada ve Türkiye’de iklim dostu kentler. İ. Akbal ve F. Nalbant (Ed.), Güncel araştırmalar çerçevesinde iklim değişikliği (nedenler, sonuçlar ve mücadele politikaları) içinde (s. 69-94). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Crippa, M., Guizzardi, D., Banja, M., Solazzo, E., Muntean, M., Schaaf, E., Pagani, F., Monforti-Ferrario, F., Olivier, J., Quadrelli, R., Risquez Martin, A., Taghavi-Moharamli, P., Grassi, G., Rossi, S., Jacome Felix Oom, D., Branco, A., San-Miguel-Ayanz, J. ve Vignati, E. (2022). CO2 emissions of all world countries - JRC/IEA/PBL 2022 report (EUR 31182 EN). Luxembourg: Publications Office of the European Union. doi:10.2760/730164
• Dünya Kaynakları Enstitüsü. (2023). Building a low-carbon future. https://www.wri.org/. Ekolojik ayak izi verileri. (2018). Global Footprint Network. https://data.footprintnetwork .org/#/countryTrends?cn=223&type=earth.
• F-gazlar konusunda kapasite oluşturma ve aktarım için kapasite geliştirme teknik destek projesi. (t.b.) Anakon Consulting. https://ankon.com.tr/tr/f-gazlar-konusunda-kapasiteolusturma-ve-aktarim-icin-kapasite-gelistirme-teknik-destek-projesi/.
• Küresel iklim değişikliği ve Türkiye. (t.b.). WWF-Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı https://www.wwf.org.tr/ne_yapiyoruz/iklim_degisikligi_ve_enerji/iklim_degisikligi/kuresel_iklim_degisikligi_ve_turkiye/.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2017). İklim değişikliği alanında ortak çabaların desteklenmesi projesi. https://www.iklimin.org/tr/proje-hakkinda/.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2021). İklimi duy: İklim değişikliğine uyum eğitimi. https://www.iklimiduy.org/projehakkinda/.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022). İklim şurası'nda alınan önemli kararlar. https://www.csb.gov.tr/iklim-surasi-nda-alinanonemli-kararlar-bakanlik-faaliyetleri-34154#:~:text=%C3%87evre%2C%20%C5% 9Eehircilik%20ve%20%C4%B0klim%20De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi%20Bakanl %C4%B1%C4%9F%C4%B1%20taraf%C4%B1ndan%20iklim%20de%C4%9Fi%C5%9Fi kli%C4.
• Kurşuncu T. (2022). Çevre, şehircilik ve iklim değişikliği bakanlığının iklim değişikliği konusuna yönelik kamu politikaları. İ. Akbal ve F. Nalbant (Ed.), Güncel araştırmalar çerçevesinde iklim değişikliği (nedenler, sonuçlar ve mücadele politikaları) içinde (s.3-18). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2021). 2021 yılı iklim değerlendirmesi. https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/yillikiklim/2021-iklim-raporu.pdf.
• Şanlı, B., Bayrakdar, S., ve İncekara, B. (2017). Küresel iklim değişikliğinin etkileri ve bu etkileri önlemeye yönelik uluslararası girişimler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 201-212.
• Şen, Ö. L. (2013). IPCC'nin son raporu ışığında Türkiye'de iklim değişikliği, olası etkileri ve çözüm önerileri içinde iklim değişikliğinde son gelişmeler. M. Türkeş, Ö.L. Şen, L. Kurnaz ve Ü. Şahin (Ed.), İklim Değişikliğinde Son Gelişmeler: IPCC 2013 Raporu içinde (s. 19-23). İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2012). Türkiye’nin iklim değişikliği uyum stratejisi ve eylem planı (2011–2023), https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/uyum_stratejisi_eylem_plani_TR.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2019). Çevre şehircilik ve iklim değişikliği bakanlığı stratejik planı (2019–2023), https://webdosya.csb.gov.tr/db/strateji/icerikler/csb_2019-2023-stratej-kplan-11-20191108155418.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2021). Çevre, şehircilik ve iklim değişikliği bakanlığı stratejik plan hazırlık programı (2022–2023), https://webdosya.csb.gov.tr/db/strateji/duyurular/sp_haz-rl-k_program--2022-2023-20211207140532.pdf
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2023). BM iklim değişikliği çerçeve sözleşmesi. https://www.mfa.gov.tr/bm-iklim-degisikligi-cerceve-sozlesmesi.tr.mfa.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2020). Sera gazı emisyon istatistikleri, 1990-2018. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2018-33624.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). Sera gazı emisyon istatistikleri, 1990-2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2021-49672.
• Uncu, B. A. (2019), İklim için kentler yerel yönetimlerde iklim eylem planı. İstanbul: +350 United Nations. (2015). Member states adopted the 2030 agenda for sustainable development and its 17 sustainable development goals (SDGs). https://sdgs.un.org/goals
• United Nations. (2019). United nations secretariat climate action plan 2020-2030.https://pcrs.un.org/Lists/Resources/14-%20Environment/5-%20United%20Nations%20Secretariat%20Climate%20Action%20Plan%20(UNSCAP)/United%20Nations%20Secretariat%20Climate%20Action%20Plan.%20Final%20-%20September%202019.pdf
• Yücel I. A. ve Tüzgen, Y. (2018). İklim dostu şehirlerin baskın ekonomik faaliyet alanı ile etkileşimi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4), 125-140.