RED CRESCENT FROM SOCIETY TO JOINT STOCK COMPANY AS AN EXAMPLE OF DISASTER-ORİENTED SOCIAL ENTREPRENEURSHİP

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 23, 53 - 72, 14.03.2024

Yasin Akkuş

https://doi.org/10.20304/humanitas.1385787

Öz

The impact of social entrepreneurship in the world and its importance in sustainable development began to be better understood after the 1990s. Especially social enterprises that develop proactive business models with their innovative aspects have started to play important roles. Social enterprises that adopt structures that produce economic activities instead of reactive structures waiting for donations can produce sustainable and repeatable social benefits with the incomes they get from these activities. The Turkish Red Crescent Society, which was established in the last period of the Ottoman Empire, with the common name of Hilal-i Ahmer, is also counted among these social enterprises. The Red Crescent, which was established as a society as it was called in the period, today includes thirteen joint stock companies. The economic activities, which started with the production of Karahisar mineral water, have expanded in many different areas from tent production to health, from logistics services to financial investment. It is observed that criticisms have been brought to the existing structure of the Red Crescent through its activities in disasters. In this study, the current structure of the Turkish Red Crescent Society is evaluated from the perspective of social entrepreneurship and disasters. The arrangement of the economic activities of the Red Crescent as joint stock companies that are offered to the public; It is considered that it can produce faster and innovative solutions in disasters. In this way, it is concluded that the Red Crescent will be able to fulfill its corporate and social responsibilities in a more efficient, more effective, transparent, auditable and accountable manner.

Anahtar Kelimeler

Entrepreneurship, Social entrepreneurship, Red Crescent, Corporate and social responsibility, Disaster

Afet Odaklı Bir Sosyal Girişimcilik Örneği Olarak Cemiyetten Anonim Şirkete Kızılay

Öz

Sosyal girişimciliğin Dünya’daki etkisi ve sürdürülebilir kalkınmadaki önemi 1990’lardan sonra daha iyi anlaşılmaya başlanmıştır. Özellikle inovatif yönleriyle proaktif iş modelleri geliştiren sosyal girişimler, önemli roller oynamaya başlamıştır. Bağış bekleyen reaktif yapılar yerine iktisadi faaliyetler üreten yapıları benimseyen sosyal girişimler, bu faaliyetlerden elde ettiği gelirlerle sürdürülebilir ve tekrarlanabilir sosyal faydalar üretebilmektedir. Hilal-i Ahmer yaygın adıyla Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde kurulan Türk Kızılay Derneği de bu sosyal girişimler arasında sayılmaktadır. Dönemdeki tabiriyle cemiyet olarak kurulan Kızılay bugün on üç adet anonim şirketi bünyesinde barındırmaktadır. Karahisar maden suyunun üretimi ile başlayan iktisadi faaliyetleri günümüzde çadır üretiminden sağlığa, lojistik hizmetlerinden finansal yatırıma kadar birçok farklı alanda genişlemiştir. Afetlerde gerçekleştirdiği faaliyetler üzerinden Kızılay’ın mevcut yapısına eleştirilerin de getirildiği gözlemlenmektedir. Bu çalışmada Türkiye Kızılay Derneği’nin mevcut yapılanması, sosyal girişimcilik ve afetler perspektifi ile değerlendirilmektedir. Kızılay’ın iktisadi faaliyetlerinin halka arz olan anonim şirketler halinde düzenlenmesinin; afetlerde daha hızlı ve inovatif çözümler üretebileceği değerlendirilmektedir. Bu sayede Kızılay’ın daha verimli, daha etkin, şeffaf, denetlenebilir, hesap verebilir bir biçimde kurumsal ve sosyal sorumluluklarını yerine getirebileceği sonucuna varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Girişimcilik, Sosyal Girişimcilik, Kızılay, Kurumsal ve Sosyal Sorumluluk, Afet

Kaynakça

• Ada, H. (2021). Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti (1868-1911). Timaş Yayınları.
• Ahbap. (2023). https://ahbap.org/. (Son Erişim: 30.03.2023).
• Akbulaev, N., Ahmedov, T., & Aliyev, Y. (2017). Yoksulların Bankası: Grameen Bank. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 56-70.
• Akçay, G. (2011). Kurumsal Risk Yönetiminde İç Denetimin Rolü ve Kamu İdarelerinde Yaşanan Gelişmeler. Denetişim(7), 25-46.
• Akgün, S. K., & Uluğtekin, M. (2000). Hilal-i Ahmer'den Kızılay'a. Kızılay.
• Akkuş, Y., & Çalıyurt, K. (2022). The Role of Sustainable Entrepreneurship in UN Sustainable Development Goals: The Case of TED Talks. Sustainability, 14(13), 8035. https://www.mdpi.com/2071-1050/14/13/8035
• Akkuş, Y., & Menteş, S. A. (2018). Osmanlı İmparatorluğu'nda Girişimcilik: Klasik Dönem Üzerine Bir Çalışma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 169-186.
• AKUT Arama Kurtarma Derneği. (2023). https://www.akut.org.tr/tarihce. (Son Erişim: 30.03.2023).
• Alzahrani, F. (2021). The Role Social Entrepreneurship in The Process of Recovery From Disaster A Systematic Literature Review During Covid-19 Era. International Journal of Economics, Business and Management Research, 5.
• Anadolu Ajansı. (2023). https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turk-kizilayin-sevk-ettigi-10-bin-kisilik-cadirlar-kurulmaya-baslandi/2809502. (Son Erişim: 01.04.2023).
• Apostolopoulos, N., Al-Dajani, H., Holt, D., Jones, P., & Newbery, R. (2018). Entrepreneurship and the Sustainable Development Goals. In Entrepreneurship and the Sustainable Development Goals (Vol. 8, pp. 1-7). Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S2040-724620180000008005
• Aydemir, S. D. (2022). Denetim Kuruluşlarının Türk Sermaye Piyasasında Denetim Üstlenme Olasılığı Üzerine Lojistik Regresyon Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18(2), 731-749.
• B-fit. (2023). https://b-fit.com.tr/pages/hikayemiz. (Son Erişim: 30.03.2023).
• Barkan, Ö. L. (2015). İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler. İnsan ve İnsan, 2. https://dergipark.org.tr/tr/pub/insanveinsan/issue/26620/279999
• Başaran, İ., & Akyüz, D. (2022). Afet Yönetiminde Bir Sivil Toplum Kuruluşu: Türk Kızılay. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 7(1), 76-91.
• Bayartan, M. (2008). Osmanlı şehirlerinde vakıflar ve vakıf sisteminin şehre kattığı değerler. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10(1), 157-175.
• Better World Books. (2023). https://about.betterworldbooks.com/history/. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Blaga, S. (2018). A business model for social entrepreneurship sustainability. Scientific Bulletin-Economic Sciences, 17(2), 19-32.
• Bugnion, F. (1977). The Emblem of the Red Cross - A Brief History (II). International Review of the Red Cross (1961 - 1997), 17(194), 229-256. https://doi.org/10.1017/S0020860400001108
• Cantillon, R. (2010). An Essay on Economic Theory: An English Translation of Richard Cantillon's Essai Sur La Nature Du Commerce En Général (C. Saucier, Trans.). Ludwig von Mises.
• Chamlee-Wright, E. L., & Storr, V. H. (2008). The entrepreneur's role in post-disaster community recovery: Implications for post-disaster recovery policy. Mercatus Policy Primer(6).
• Chandra, Y., & Paras, A. (2021). Social entrepreneurship in the context of disaster recovery: Organizing for public value creation. Public Management Review, 23(12), 1856-1877.
• Çakırer, M. A. (2016). Girşimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Çalıyurt, K. T., & Kesimli, İ. G. (2015). Avrupa'da Bağımsız Denetimde Mevzuat Açısından Gelişmeler ve Türkiye Yansımaları. Finans politik ve ekonomik yorumlar, 52(602), 13-24.
• Çapa, M. (2010). Kızılay (Hilâl-İ Ahmer) Cemiyeti (1914-1925) (2 ed.). Türkiye Kızılay Derneği.
• Çelik, G., Karacakaya, R., Mete, Z., Genç, H., & Bal, F. (2019). Kızılay Arşivi Belgelerinde Afetler. Türk Kızılay. Çizakça, M. (2006). Osmanlı dönemi vakıflarının tarihsel ve ekonomik boyutları. Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması, 21-31.
• Döm Tomak, S. (2015). Girişimcilik ve Küçük İşletme Yöneticiliği (5 ed.). Detay Yayıncılık. Durak, İ. (2016). Sosyal girişimcilik ve ahilik teşkilati: teorik çerçeve. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(47), 101-120.
• Erdemir, E. (2021). Girişimcilik. In Y. Saraç (Ed.), Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (Vol. 2). Ankara: TÜBİTAK.
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164.
• Greyston. (2023). https://www.greyston.org/about/. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Günay, H. M. (2022). Vakıf. In TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Habertürk. (2023). https://www.haberturk.com/kahramanmaras-haberleri/30615054-turk-kizilay-6-subattan-bu-yana-deprem-bolgesinde-170-milyon-ogun-yemek-dagitti. (Son Erişim: 01.04.2023). Hatipoğlu, O. G. (2013). Kızılay Derneği’nin kamusallığı: bir çözümleme denemesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(22), 167-189.
• Hutchinson, J. F. (1989). Rethinking The Origins Of The Red Cross. Bulletin of the History of Medicine, 63(4), 557-578. http://www.jstor.org/stable/44451123
• İbn Battuta, E. A. M. (2000). İbn Battuta Seyahatnamesi (A. S. Aykut, Trans.; Vol. I). Yapı Kredi Yayınları. İçerli, L., & Karadal, M. Ş. (2013). Sosyal Girişimcilik. In H. Karadal (Ed.), Girişimcilik. Beta Yayıncılık.
• İnsani Yardım Vakfı (İHH). (2023). https://ihh.org.tr/tarihce. (Son Erişim: 30.03.2023).
• International Committee of The Red Cross (ICRC). (2023). https://www.icrc.org/en/who-we-are/history. (Son Erişim: 30.03.2023).
• Kaya, Ç. (2020). Sosyal Girişimcilikte Sosyal İnovasyon ve Sosyal İş Modelleri: Sakin Şehir (Cittaslow) Hareketi Kapsamında Bir Değerlendirme. In N. Çolakoğlu & P. Daloğlu (Eds.), Sosyal Bilimler Perspektifi ile Girişimcilik. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Keskin, Y. Z., & Önal, M. İ. (2021). Resmi Telgraflar Doğrultusunda 1939 Erzincan Depremi’nde İlk Yardım, Kurtarma ve İskân Faaliyetleri. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(9), 169-190.
• Kiva. (2023). https://www.kiva.org/about. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Kızılay. (2023a). https://www.kizilay.org.tr/kurumsal/tarihcemiz. (Son Erişim: 30.03.2023).
• Kızılay. (2023b). https://www.kizilay.org.tr/neler-yapiyoruz/. (Son Erişim: 01.04.2023).
• Kızılay Gayrimenkul ve Girişim Sermayesi Portföy Yönetimi A.Ş. 01.01.2022 – 31.12.2022 Dönemi Yönetim Kurulu Faaliyet Raporu. (2022). https://www.kap.org.tr/tr/ek-indir/4028328c86d231ff018736d0071f50b6 Kızılay Yatırım 2021 Yılı Faaliyet Raporu. (2022). https://www.kizilayyatirim.com.tr/media/xr0elhsm/yatirim_2021_yili_faaliyet_raporu_02-06-2022_low.pdf
• Kolay, A., Memiş, Ş., & Turan, Ş. (2019). Hayra Akan Su, Kızılay Karahisar Maden Suyu. Türk Kızılay. Lushusa. (2023). https://www.lushusa.com/stories/article_our-fresh-handmade-story.html. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Martin, R. L., & Osberg, S. (2007). Social entrepreneurship: The case for definition. In: Stanford social innovation review Stanford.
• Moon, C. J. (2018). Contributions to the SDGs through Social and Eco entrepreneurship: New Mindsets for Sustainable Solutions. In Entrepreneurship and the Sustainable Development Goals (Vol. 8, pp. 47-68). Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S2040-724620180000008008
• Oktay, F. (2021). Afet Yönetimi. In Y. Saraç (Ed.), Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (Vol. 1). Ankara: TÜBİTAK. Parsons, R., & Del Vecchio, G. (1963). On the History of the Red Cross. Journal of the History of Ideas, 24(4), 577-583. https://doi.org/10.2307/2707987
• Peredo, A. M., & McLean, M. (2006). Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of world business, 41(1), 56-65.
• Perk, H. (2012). Felaketlerin Umut Işığı Türk Kızılayı. Zeytinburnu Belediyesi.
• Rayamajhee, V., Storr, V. H., & Bohara, A. K. (2022). Social entrepreneurship, co‐production, and post‐disaster recovery. Disasters, 46(1), 27-55.
• Say, J.-B. (1971). A treatise on political economy; or The production, distribution, and consumption of wealth. Batoche Books
• Schumpeter, J. A. (2000). Entrepreneurship as innovation. Entrepreneurship: The social science view, 51-75. https://ssrn.com/abstract=1512266
• Sen, P. (2007). Ashoka's big idea: Transforming the world through social entrepreneurship. Futures, 39(5), 534-553. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.futures.2006.10.013
• Serin, M. (2016). Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti. Arşiv Dünyası. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ad/issue/22294/239087
• Seventh Generation. (2023). https://www.seventhgeneration.com/company. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Sezer, C., & Metin, Ö. (2016). Hilâl-İ Ahmer Cemiyeti’nin Balkan Savaşlarında Muhacirlere Yardımları. Türk Kızılayı.
• Şensoy, F. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda Vakıfların Ekonomik Boyutları. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(10), 41-63.
• Şentürk, M., & Mengü, E. (2019). Sosyolojik açıdan sosyal girişimcilik. Journal of Economy Culture and Society(61), 355-369.
• Şimşek, D. (2015). II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Hilal-İ Ahmer Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Teşkilatlanması. Turkish Studies, 10(5), 307-318.
• TAMP. (2016). https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Planlar/TAMP.pdf
• Taş, H. Y., & Şemşek, İ. (2017). Türkiye ve Dünya’dan Sosyal Girişimcilik Örnekleri ve İstihdama Katkıları. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16), 480-497.
• TEMA. (2023). https://www.tema.org.tr/hakkimizda/kurumsal/kurulus-oykumuz. (Son Erişim: 30.03.2023). Ticaret Sicil Gazetesi. (2023). https://www.ticaretsicil.gov.tr/. (Son Erişim: 01.04.2023).
• Tınal, M. (2009). 1928 Torbalı (İzmir) Depremi. Electronic Turkish Studies, 4(8).
• Toms. (2023). https://www.toms.com/us/about-toms.html. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Tutar, H. (2013). İşletme ve Yönetim Terimleri Ansiklopedik Sözlük. Detay Yayıncılık. Türk Kızılay Derneği 2021 Yılı Faaliyet Raporu. (2022). https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/turk-kizilay-2021-faaliyet-raporu-11-05-2022-98842565.pdf
• Uçar, F., Gülmez, E., Mutlu, Ö., Erbaş, S., & Gez, K. (2015). Kar amacı gütmeyen kurumların kurumsal itibarı: Kızılay örneği. Selçuk İletişim, 8(4), 131-153.
• Uncommon Goods. (2023). https://www.uncommongoods.com/our-story. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Uzunaslan, I., & Serhat, T. (2021). Sosyal Girişimcilik Ve Sosyal Hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(3), 1195-1214.
• Warby Parker. (2023). https://www.warbyparker.com/history. (Son Erişim: 29.03.2023).
• Yeşilay. (2023). https://yesilay.org.tr/tr/kurumsal/tarihce. (Son Erişim: 30.03.2023).
• Yılmaz, F. (2018). Girişimcilik Kavramının Gelişimi ve Önemi. In A. S. Ünsar (Ed.), Girişimcilik Üzerine Yazılar. Paradigma Akademi.
• Yurdakul, E. S., Gunes, N., Namal, F., Coskun, A. K., & Watters, D. A. (2021). The rise of the Red Crescent. ANZ Journal of Surgery, 91(7-8), 1422-1427.