ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞININ, ZİHİN OKUMA VE BAĞLANMA İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 24, 134 - 149, 15.10.2024

Zehra Ertuğrul Yaşar

https://doi.org/10.20304/humanitas.1477222

Öz

Bu çalışmanın amacı sosyal medya bağımlılığı ile ilişkili bazı faktörleri belirlemek ve bağımlılığın önlemesine yönelik çalışmalara katkı sağlamaktır. Bu amaçla beliren yetişkinlik döneminde olan üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı, bağlanma ve zihin okuma arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmaya 129 üniversite öğrencisi (93 kadın, 36 erkek) katılmıştır. Sosyal medya bağımlılığının belirlenmesinde Bergen Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği, zihin okuma becerilerinin değerlendirilmesinde Gözlerden Zihin Okuma Testi, akran ve ebeveynlerine bağlanmalarının ölçülmesinde ise Ebeveyn ve Arkadaşlara Bağlanma Envanteri - Kısa Formu kullanılmıştır. Öncelikle değişkenlerdeki cinsiyet farklıklıkları ve değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ardından yüksek sosyal medya bağımlılığı olanlar ile olmayanlar arasında bağlanma ve zihin okuma açısından anlamlı bir farklılık olup olmadığı analiz edilmiştir. Bulgular sosyal medya bağımlılığının kadınlarda daha yüksek olduğunu ve arkadaşa bağlanma arttıkça, sosyal medya bağımlılığının azaldığını göstermiştir. Yüksek sosyal medya bağımlılığı olanların, diğerlerine göre ebeveyne bağlanma ve arkadaşa bağlanma puanlarının anlamlı olarak daha düşük olduğu bulunmuştur. Zihin okuma becerileri açısından ise sosyal medyaya bağımlılığı yüksek olanlar ile olmayanlar arasında anlamlı bir fark yoktur. Bu bulgular sosyal medya bağımlılığının önlenmesinde ebeveyn ve akran ilişkilerinin koruyucu bir rol oynayabileceğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyal medya, zihin okuma, bağlanma, bağımlılık, beliren yetişkinlik

Investigating the Relationship Between Mind Reading, Attachment and Social Media Addiction Among University Students

Öz

The aim of this study is to investigate factors related with social media addiction and to contribute to addiction prevention studies. For this purpose, the relationships between social media addiction, attachment and mind reading were examined in university students within the emerging adulthood period. A total of 129 university students (93 females, 36 males) participated in this study. Bergen Social Media Addiction Scale was used to asses social media addiction, Reading the Mind in the Eyes Test was used to evaluate mind reading abilities, and the Parent and Peer Attachment Inventory - Short Form was used to assess attachment to peers and parents. First, gender differences and the relationships between variables were examined. Then, it was analyzed whether there is a significant difference in terms of attachment and mind reading between those with high and low social media addiction. Findings showed that social media addiction is higher in females, and as attachment to friends increases social media addiction decreases. Those with high social media addiction demonstrated significantly lower scores in attachment to both parents and friends compared to others. However, there was no significant difference in mind-reading abilities between individuals with high social media addiction and no social media addiction. These findings suggest that parent and peer relationships may play a protective role in preventing social media addiction.

Anahtar Kelimeler

social media, mind-reading, attachment, addiction, emerging adulthood

Kaynakça

• Akdeniz, B., Gunduz, M., Calli, S., Demirdogen Sen, E., & Yavuz, M. (2020). Parental attachment and the theory of mind abilities as predictors of internet addiction in Turkish adolescents. Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 30, 222-229, DOI:10.5455/PCP:20200427054916
• Alnjadat, R., Hmaidi, M. M., Samha, T. E., Kilani, M. M., & Hasswan, A. M. (2019). Gender variations in social media usage and academic performance among the students of University of Sharjah. Journal of Taibah University Medical Sciences, 14(4), 390-394. https://doi.org/10.1016/j.jtumed.2019.05.002
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013) Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı (Çev. Ed.: E Köroğlu) Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
• Andiç, S. & Durak Batıgün, A. (2021). DSM-5 tanı ölçütleri temelinde internet bağımlılığı ölçeği’nin geliştirilmesi: İnternet oyun oynama bozukluğu açısından bir değerlendirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 32, 33 – 42.
• Andreassen, C. S (2012). Development of a facebook addiction scale. Psychological Reports, 110, 2, 501-517. https://doi.org/10.2466/02.09.18.PR0.110.2.501-517
• Andreassen, C. S, Pallesen, S. & Griffiths, M. D. (2017). The relationship between addictive use of social media, narcissism, and self-esteem: Findings from a large national survey, Addictive Behaviors, 64, 287-293. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2016.03.006
• Andreassen, C. S, Billieux, J., Griffiths, M. D., Kuss, D. J., Demetrovics, Z. & Mazzoni, E. (2016). The relationship between addictive use of social media and video games and symptoms of psychiatric disorders: A large-scale cross- sectional study. Psychol Addict Behav, 30, 252-262. https://doi.org/10.1037/adb0000160
• Armsden, G. C. & Greenberg, M. T. (1989). Inventory of parent and peer attachment (IPPA). Seattle: University of Washington.
• Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.5.469
• Arnett J. J., Žukauskienė R. & Sugimura, K. (2014). The new life stage of emerging adulthood at ages 18-29 years: Implications for mental health. Lancet Psychiatry, 1(7), 569-76. doi: 10.1016/S2215-0366(14)00080-7.
• Atak, H., Tatlı, C. E., Çokamay, G., Büyükpabuşcu, H., & Çok, F. (2016). Yetişkinliğe geçiş: Türkiye’de demografik ölçütler bağlamında kuramsal bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(3), 204-227.
• Baron-Cohen, S., O'riordan, M., Stone, V., Jones, R., & Plaisted, K. (1999). Recognition of faux pas by normally developing children and children with Asperger syndrome or high-functioning autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 29, 407-418. https://doi.org/10.1023/A:1023035012436
• Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Hill, J. (2001). Reading the Mind in the Eyes” Test revised version: a study with normal adults, and adults with Asperger’s syndrome or high functioning autism. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 42: 241-251. https://doi.org/10.1111/1469-7610.00715
• Bjornsen, C. (2018). Social media use and emerging adulthood. M. Zupančič & Puklek Levpušček, M. (Ed.), Emerging adulthood: Current trends and research içinde, s. 223-261. Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete.
• Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer‐mediated Communication, 13(1), 210-230. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
• Bowlby J. (1973). Attachment and loss: Vol 2. Seperation: Anxiety and anger. New York: Basic Books.
• Bozkurt, H., Şahin, S., & Zoroğlu, S. (2016). İnternet bağımlılığı: Güncel bir gözden geçirme. Çağdaş Tıp Dergisi, 6(3), 235-247. https://doi.org/10.16899/ctd.66303
• Ceritli, U., & Nedim Bal, P. (2017). The effect of attachment styles on problematic internet use in high school students. Journal of International Social Research, 10(50), 475-483. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1681
• Cam, E. & Isbulan, O. A (2012). New addiction for teacher candidates: Social networks. Turk. Online J. Educ. Technol., 11, 14–19.
• Davis, R.A. (2001). A cognitive-behavioral model of pathological internet use. Computers in Human Behavior, Volume 17, Issue 2, 187-195. https://doi.org/10.1016/S0747-5632(00)00041-8
• Demirci, İ. (2019). Bergen sosyal medya bağımlılığı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması, depresyon ve anksiyete belirtileriyle ilişkisinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20 (Ek sayı 1), 15-22. http://dx.doi.org/10.5455/apd.41585
• Doğan, A., & Cebioğlu, S. (2011). Beliren yetişkinlik: Ergenlikten yetişkinliğe uzanan bir dönem. Türk Psikoloji Yazıları, 14(28), 11–21.
• Engel, D., Woolley, A. W., Jing, L. X., Chabris, C. F. & Malone, T. W. (2014). Reading the mind in the eyes or reading between the lines? Theory of mind predicts collective intelligence equally well online and face-to-face. PLoS One. 16, 9(12), e115212. doi: 10.1371/journal.pone.0115212.
• Estevez, A., Jauregui, P., Sanchez-Marcos, I., Lopez-Gonzalez, H. & Griffiths, M.D. (2017). Attachment and emotion regulation in substance addictions and behavioral addictions. J Behav Addict, 6(4), 534-544. https://doi.org/10.1556/2006.6.2017.086.
• Firth, J., Torous, J., Stubbs, B., Firth, J. A., Steiner, G. Z., Smith, L., Alvarez-Jimenez, M., Gleeson, J., Vancampfort, D., Armitage, C.J. & Sarris, J. (2019). The “online brain”: how the internet may be changing our cognition. World Psychiatry, 18(2), 119-129. https://doi.org/10.1002/wps.20617
• Fox, J., & Moreland, J. J. (2015). The dark side of social networking sites: An exploration of the relational and psychological stressors associated with Facebook use and affordances. Computers in Human Behavior, 45, 168- 176. https://doi.org/10.1016/j.chb.2014.11.083
• Gazi, M. A., Çetin, M., & Çakı, C. (2017). The research of the level of social media addiction of university students. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(2), 549-559. https://doi.org/10.24289/ijsser.279705
• Griffiths, M. D. (2005). A ‘components’ model of addiction within a biopsychosocial framework. Journal of Substance Use, 10, 191–197. https://doi.org/10.1080/14659890500114359
• Griffiths, M. D. & Kuss, D. J. (2017). Adolescent social media addiction, Education and Health, 35, 49-52. Günaydın, G., Selçuk, E., Sümer, N. & Uysal, A. (2005). The psychometric evaluation of a short form of Inventory of Parent and Peer Attachment. Türk Psikoloji Yazıları, 8, 13-23.
• Güney, M., & Taştepe, T. (2020). Ergenlerde sosyal medya kullanımı ve sosyal medya bağımlılığı. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9 (2), 183-190.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis: Pearson Education Limited. Upper Saddle River, New Jersey.
• Happé, F.G.E. (1994). An advanced test of theory of mind: understanding of story characters' thoughts and feelings by able autistic, mentally handicapped, and normal children and adults. Journal of Autism and Developmental Disorders, 24(2), 129–154. https://doi.org/10.1007/BF02172093
• Hou, Y., Xiong, D., Jiang, T., Song, L., & Wang, Q. (2019). Social media addiction: Its impact, mediation, and intervention. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 13(1), article 4. http://dx.doi.org/10.5817/CP2019-1-4.
• Kanchan, S. & Gaidhane, A. (2023). Social media role and its impact on public health: A narrative review. Cureus,15(1), e33737. doi: 10.7759/cureus.33737. PMID: 36793805; PMCID: PMC9925030.
• Karayiğit, C., Groter, A. & Thompson, M. (2021). Addictive use of social media and motivations for social media use among emerging adult university students. Bağımlılık Dergisi, 22(3), 266 - 274. https://doi.org/10.51982/bagimli.897708
• Korkmaz, N. , Tarhan, N. , Ünübol, H. & Hızlı Sayar, G. (2018). İnternet bağımlılığı olan ve olmayan üniversite öğrencilerinin zihin kuramı yönünden karşılaştırılması. Current Addiction Research , 2 (1) , 17-21 . DOI: 10.5455/car.105-1526826750
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2011). Online social networking and addiction—a review of the psychological literature. International Journal of Environmental Research and Public Health, 8(9), 3528-3552. https://doi.org/10.3390/ijerph8093528
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2017). Social networking sites and addiction: Ten lessons learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(3), 311. https://doi.org/10.3390/ijerph14030311
• Kuss, J.D., D Griffiths, M., Karila, L., & Billieux, J. (2014). Internet addiction: A systematic review of epidemiological research for the last decade. Current pharmaceutical design, 20(25), 4026-4052. https://doi.org/10.2174/13816128113199990617
• Landa-Blanco, M., García, Y. R., Landa-Blanco, A. L., Cortés-Ramos, A., & Paz-Maldonado, E. (2024). Social media addiction relationship with academic engagement in university students: The mediator role of self-esteem, depression, and anxiety. Heliyon, 10(2). https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e24384
• Premack, D., & Woodruff, G. (1978). Does the chimpanzee have a theory of mind? Behavioral and Brain Sciences, 1(4), 515–526. https://doi.org/10.1017/S0140525X00076512
• Raacke, J. & Bonds-Raacke, J. (2008). MySpace and Facebook: Applying the uses and gratifications theory to exploring friend-networking Sites. Cyberpsychology & Behavior : The Impact of the Internet, Multimedia and Virtual Reality on Behavior and Society, 11 169-174. doi = {10.1089/cpb.2007.0056}
• Raja, S. N., McGee, R., & Stanton, W. R. (1992). Perceived attachments to parents and peers and psychological well-being in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 21, 471-485. https://doi.org/10.1007/BF01537898
• Reinecke, L., Vorderer, P., & Knop, K. (2014). Entertainment 2.0? The role of intrinsic and extrinsic need satisfaction for the enjoyment of Facebook use. Journal of communication, 64(3), 417-438.
• Romero-López, M., Pichardo, C., De Hoces, I. & García-Berbén, T. (2021). Problematic internet use among university students and its relationship with social skills. Brain Sci., 11(10), 1301. https://doi.org/10.3390/brainsci11101301
• Savcı, M., & Aysan, F. (2017). Teknolojik bağımlılıklar ve sosyal bağlılık: İnternet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığının sosyal bağlılığı yordayıcı etkisi. Düşünen Adam, 30(3), 202-216.
• Su, W., Han, X., Yu, H., Wu, Y., & Potenza, M. N. (2020). Do men become addicted to internet gaming and women to social media? A meta-analysis examining gender-related differences in specific internet addiction. Computers in Human Behavior, 113, 106480. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106480
• Soh, P. C.-H., Charlton, J. P., & Chew, K.-W. (2014). The influence of parental and peer attachment on Internet usage motives and addiction. First Monday, 19(7). https://doi.org/10.5210/fm.v19i7.5099
• Sümer, N., Oruçlular, Y., & Çapar, T. (2015). Bağlanma ve bağımlılık: Kuramsal çerçeve ve derleme çalışması. Bağımlılık dergisi, 16(4), 192-209.
• Taluy, N. (2021). Sosyal medya bağımlılığı ile bağlanma tarzları ilişkisi üzerine bir derleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 989-1002. https://doi.org/10.18069/firatsbed.816537
• Taş, İ., & Bilgin, O. (2019). Relationship pattern between internet addiction, attachment styles and selfdifferentiation in university students: a structural equation modelling. International Journal of Education Technology and Scientific Researches (IJETSAR). https://doi.org/10.35826/ijetsar.58
• Tateno, M., Teo, A. R., Ukai, W., Kanazawa, J., Katsuki, R., Kubo, H., & Kato, T. A. (2019). Internet addiction, smartphone addiction, and Hikikomori trait in Japanese young adult: social isolation and social network. Frontiers in Psychiatry, 10, 455. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00455
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Girisimlerde-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2023-49393.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024). Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2024-53492.
• Wearesocial (2024). Digital 2024. https://wearesocial.com/uk/blog/2024/01/digital-2024/
• Wellman, H. M., & Liu, D. (2004). Scaling of theory‐of‐mind tasks. Child development, 75(2), 523-541.https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2004.00691.x
• Yaşa Özeltürkay, E. & Yarımoğlu, E. (2019). Tüketiciler sosyal medyayı nasıl ve niçin kullanırlar?: Kullanıcı tarafından oluşturulmuş içerik ve kullanımlar & doyumlar kuramlarına dayalı nitel bir çalışma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28 (1), 142-161.
• Yıldırım EA., Kasar M., & Güdük M. (2011). Gözlerden Zihin Okuma Testi’nin Türkçe güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Derg., 22, 177-186
• Yılmazsoy, B., & Kahraman, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ile sosyal medyayı eğitsel amaçlı kullanımları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Facebook örneği. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 6(1), 9-20.
• Zhao J., Jia T., Wang X., Xiao Y., &Wu X. (2022). Risk factors associated with social media addiction: An exploratory study. Front Psychol.;13:837766.