Aydeniz Yöntemiyle Şanlıurfa İlinin meteorolojik kuraklık riski altındaki alanlarının belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 3, 139 - 151, 30.12.2022

Ali Demir Keskiner

https://doi.org/10.46578/humder.1160911

Cited By: 3

Öz

Kuraklığın şiddeti, sıklığı ve alansal boyutu hakkında geliştirilen kuraklık indeksleri yardımıyla kuraklıkla ilgili önemli bilgiler elde edilebilmektedir. Yüz ölçümü olarak 19.242 km² olan Şanlıurfa ilinde yürütülen bu çalışmada; Aydeniz Yıllık Nemlilik Katsayısı (N(ks)yıllık) yardımıyla Şanlıurfa ilinin meteorolojik kuraklık riski altındaki alanlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Şanlıurfa il sınırları içerisinden ve dışarısından 11 adet meteoroloji gözlem istasyonundan uzun yıllar aylık olarak temin edilen; toplam güneşlenme süresi (saat), ortalama nispi nem (%), ortalama sıcaklık (ºC) ve toplam yağış (mm) serileri indis değerinin hesaplanmasında kullanılmıştır. Her istasyon için Aydeniz N(ks)yıllık değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen N(ks)yıllık serilerinde eksik yıllara sahip olan istasyonlar ile seri uzunluğu tam olan istasyonlar arasında %5 önem düzeyinde korelasyon ve regresyon analizleri uygulanarak eksik yıllar tamamlanmıştır. Her istasyon için elde edilen N(ks)yıllık serilerinin ortalamaları kullanılarak Ters Uzaklık Yöntemi ile 100x100 m çözünürlükte Şanlıurfa iline ait ‘’Aydeniz N(ks)yıllık İklim Sınıfı’’ haritası üretilmiştir. Elde edilen bulgulara göre Şanlıurfa ilinin sırasıyla kuzeyden güneye "Kurak", "Çok Kurak" ve "Çöl" iklim sınıfları ile temsil edildiği ve tüm ilin farklı şiddetlerde meteorolojik kuraklık riski altında olduğu sonucuna varılmıştır. Tüm bu bilgiler dikkate alındığında, Suriye sınırından kuzeye doğru Ceylanpınar, Akçakale, Harran, Viranşehir, Suruç ve Şanlıurfa il merkezini kapsayan bölge, kuraklıktan öncelikli etkilenecek alanlar olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aydeniz Yöntemi, Şanlıurfa, Meteorolojik Kuraklık

Kaynakça

• K. von Schuckmann, Coauthors, Heat stored in the Earth system: where does the energy go?. Earth Syst. Sci. Data, 12: (2020) 2013-2041.
• MGM, Aydeniz İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi, Meteorolji Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı Klimatoloji Şube Müdürlüğü, Ankara, (2016).
• A. Mikhaylov, N. Moiseev, K. Aleshin, T. Burkhardt, Global climate change and greenhouse effect. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 7:4 (2020) 2897-2913.
• M. Tüzer, S. Doğan, İklim değişikliğinin bilimsel temelleri. Social Sciences Research Journal, 10:3 (2021) 639-656.
• IPCC, The Intergovernmental Panel on Climate Change, Climate Change 2014 Synthesis Report Summary for Policymakers. https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/AR5_SYR_FINAL_SPM.pdf, (erişim 03 Ağustos 2021).
• İ. Demiroğlu, F.B. Ernst, Uzaktan algılama teknikleri kullanılarak Zernek Barajı'nın alansal, hacimsel ve kıyı değişimlerinin zamana bağlı analizi, Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 7:1 (2022) 15-26.
• A. Cazenave, Climate change and sea level rise. SPATIUM, 46: (2020) 1-16.
• WMO, World Meteorological Organization statement on the state of the global climate in 2018, https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=5789#:~:text=The%20global%20mean%20temperature%20for,their%20spread%20(Figure%201), (erişim 03 Ağustos 2021).
• TAGEM, İklim değişikliğinin ülkemizdeki önemli tarım ürünlerinin uygunluk alanları üzerine etkilerini belirliyoruz. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü E-Bülten, 7: (2020) 1-27.
• T. Tonkaz, Spatio-temporal assessment of historical droughts using SPI with GIS in GAP Region, Turkey. Journal of Applied Sciences, 6:12 (2006) 2665-2571.
• M. Tayanç, U. İm, M. Doğruel, M. Karaca, Climate change in Turkey for the last half century. Climatic Change, 94: (2009) 483-502.
• MEU, Republic of Turkey climate change strategy 2010-2023. Ministry Of Environment and Urbanization, https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/iklim_degisikligi_stratejisi_EN(2).pdf, (erişim 03 Ağustos 2021).
• A.G. Yılmaz, M.A. Imteaz, Climate change and water resources in Turkey: a review. International Journal of Water, 8:3 (2014) 299-313.
• A. İrvem, M. Özbuldu, C. Çıplak, Seyhan Göksu-Himmetli alt-havzasının akım verileri ile kuraklık analizi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23:2 (2018) 148-157.
• G. Naumann, L. Alfieri, K. Wyser, L. Mentaschi, R. A. Betts, H. Carrao, Global changes in drought conditions under different levels of warming. Geophysical Research Letters, 45: (2018) 3285–3296.
• E .S. Turan, Türkiye'nin iklim değişikliğine bağlı kuraklık durumu. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 4:1 (2018) 63-69.
• V. Gümüş, M. S. Yıldız, O. Şimşek, Hidrolojik kuraklık değerlendirmesi: Murat Nehri-Palu Örneği. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3:3 (2018) 297-301.
• M. Demircan, H. Gürkan, O. Eskioğlu, H. Arabacı, M. Coşkun, Climate change projections for Turkey: Three models and two scenarios. Turkish Journal of Water Science and Management, 1:1 (2017) 22-43.
• M. Y. Sepetçioğlu, K. Yenigün, S. Karakuş, V. Aslan, Şanlıurfa ili sulamaları ışığında sulama şebekelerinin karşılaştırılması. Türk Hidrolik Dergisi, 2:1 (2018) 19-30.
• M.E. Birpınar, C. Tuğaç, Impacts of climate change on water resources of Turkey. 4th International Conference Water Resources and Wetlands, 5-9 September, Tulcea (Romania), (2018)145-152.
• V. Gümüş, A. Başak, N. Oruç, Standartlaştırılmış yağış indeksi (SYİ) ile Şanlıurfa istasyonunun kuraklık analizi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 1:1 (2016) 36-44.
• S. Aktaş, Ü.Y. Kalyoncuoğlu, N.C. Anadolu Kılıç, Eğirdir göl havzasının De Martonne yöntemi ile kuraklık analizi, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 6:2 (2018) 29-238.
• E. Topçu, F. Karaçor, Erzurum istasyonunun standartlaştırılmış yağış evapotranspirasyon indeksi ve bütünleşik kuraklık indeksi kullanılarak kuraklık analizi. Politeknik Dergisi, 24:2 (2021) 565-574.
• A.D. Keskiner, M. Çetin, Kuraklık gidiş ve büyüklüğünün zaman ve mekan boyutunda belirlenmesi: Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) alanında bir uygulama. Politeknik Dergisi, (2022). https://doi.org/ 10.2339/politeknik.1000596.
• A.K. Mishra, V.P. Singh, A review of drought concepts. Journal of Hydrology, 391: (2010) 202-216.
• A.D. Keskiner, M. Cetin, M. Simsek, S. Akin, I. Cetiner, Probabilistic regional meteorological drought analysis with Standardized Precipitation Index and Normal Precipitation Index methods in geographic information systems environment: A case Study in Seyhan Basin. Fresenius Environmental Bulletin (FEB), 28:7 (2019) 5675-5688.
• HGM, 2022. Türkiye‘nin il ve ilçe yüz ölçümleri. Harita Genel Müdürlüğü https://www.harita.gov.tr/urun/il-ve-ilce-yuzolcumleri/176, (erişim 03 Ağustos 2021).
• T. Kesici, Z. Kocabaş, Biyoistatistik, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayın No:79, Ankara, 1998.
• B.F. Ryan, J. Cryer, Minitab Handbook Fifth Edition Regression and Correlation, Belmont, California, 2005.
• A. Aydeniz, Toprak Amenajmanı-I, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara,1985.
• T. Güngör, Belirli İklim Sınıflandırmalarının Türkiye İçin Karşılaştırmalı Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2019.
• Ç. Alkan, Porsuk Çayı Havzasında İklim Değişikliğinin Kuraklığa ve Buğday Verimine Etkisinin Belirlenmesi, Doktora Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, 2021.
• P.E. Kılınç, 500 kw’lık güneş enerjisi panel tasarımında optimizasyon ve ekonomik analiz, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2019.
• M.A. Kallioğlu, Niğde İli İçin Yatay Düzleme Gelen Günlük Tüm Yayılı ve Direkt Güneş Işınımını Hesaplama Modeli Geliştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, 2014.
• M. Abuşka, Güneş Enerjisi ve Uygulamaları Ders Notları, https://dokumen.tips/download/link/guenes-enerjisi-ve-uygulamalari-ders-notlari, (erişim 03 Ağustos 2021).
• E. Görcelioğlu, Güneş açıları ve bunların peyzaj düzenlemelerindeki önemi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 36:3 (1986) 33-52.
• M. Çetin, K. Diker, Assessing drainage problem areas by GIS: A case study in the Eastern Mediterranean region of Turkey. Irrigation and Drainage, 52: (2003) 343-353.
• Environmental Systems Research Institute, Implementing Inverse Distance Weighted, http://webhelp.esri.com/arcgisdesktop/9.2/index.cfm?TopicName=Implementing_Inverse_Distance_Weighted_(IDW), (erişim 03 Ağustos 2021).
• V. Gümüş, O. Şimşek, Y. Avşaroğlu, B. Agun, Spatio‐temporal trend analysis of drought in the GAP Region, Turkey. Natural Hazards, 109:2 (2021) 1759-1776.
• H. Kılıç, B. Gümüş, M. Yılmaz, Güneydoğu Anadolu bölgesi için global güneş ışımasının ve güneşlenme süresinin istatiksel metodlar ile tahmin edilmesi ve karşılaştırılması. Dicle Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 7:1(2016) 73-84.
• M. T. Zateroglu, Statistical models for sunshine duration related to precipitation and relative humidity. European Journal of Science and Technology, Special Issue 29: (2021) 208-213.