Representing the Turkish Inverted Sentences Structure with Graph Drawings

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 3, 631 - 643, 31.07.2018

İpek Ceylan Filiz Mete

Öz

There are three
different sentence structures in Turkish syntax according to the arrangement of
elements. These are canonical, inverted and elliptical sentences. The subject
of this study is to show the relationship of the sentence elements with graph
according to the structure of Turkish. For this purpose, a qualitative study
was conducted. Inverted sentence structure is shown in graphs with the
relations between the elements of sentences by using a sample sentence. “Sen
bugün kitabı bana getir.” is the sample sentence for this study. All the
possible inverted sentences were written. Then, sentences were grouped under
four groups and each group of fourty nine drawings were combined and achieved
four completed graph for each group. There is one integrated graph that
including all the possible sentences in subject ending inverted sentence, one
for object ending inverted sentence, one for indirect object ending inverted
sentence and the last one for adverbial clauses ending inverted sentence. As a
result, both possible inverted and possible elliptical sentences are in the
created graphs. All the created graphs can be used as training materials for
Turkish language education. Since all of them are visual materials, a Turkish
teacher can explain and teach all the possible ways for inverted sentences easily
to the students.

Anahtar Kelimeler

sentence structures, Turkish education, unregulated (inverted) sentence, graph

Türkçe Kuralsız (Devrik) Cümle Yapısının Graf Çizimler ile Gösterilmesi

Öz

Türkçede cümle ögelerinin dizilişine
göre üç tür cümle yapısı mevcuttur. Bunlar kurallı cümle, kuralsız (devrik)
cümle ve eksiltili (kesik) cümledir. Bu çalışmanın konusu, Türkçede kuralsız
cümle yapısının özelliğine göre cümle ögelerinin dizilimini graf ile
göstermektir. Bu amaçla nitel bir çalışma gerçekleştirilmiştir. “Sen bugün
kitabı bana getir.” cümlesi örnek olarak alınmış ve bu örnekten hareketle
oluşturulan olası kuralsız cümleler graflar ile gösterilmiştir. Oluşturulan
cümleler dört grupta toplanmıştır. Bunlar; özne ile biten kuralsız cümleler,
nesne ile biten kuralsız cümleler, dolaylı tümleç ile biten kuralsız cümleler
ve zarf tümleci ile biten kuralsız cümlelerdir. Oluşturulan cümlelerin grafları
çizildiğinde her grup için kırk dokuz çizim ortaya çıkmıştır. Gruplardan oluşan
bu çizimler birleştirildiğinde her grup için bir tane bütünleştirilmiş graf
elde edilmiştir. Böylece her grup için birer olmak üzere dört tane bütün olası
cümleleri barındıran graf oluşturulmuştur. Bunlar; özne ile biten kuralsız
cümlelerin bütünleşmiş grafı, nesne ile biten kuralsız cümlelerin bütünleşmiş
grafı, dolaylı tümleç ile biten kuralsız cümlelerin bütünleşmiş grafı ve zarf
tümleci ile biten kuralsız cümlelerin bütünleşmiş grafıdır. Oluşturulan devrik
cümle graflarının eksiltili cümleleri de barındırdığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak
bütün olası devrik cümleler ve eksiltili cümlelerin olduğu graflar elde
edilmiştir. Oluşturulan graflar görsel materyal olduğundan Türkçenin
öğretiminde eğitim materyali olarak kullanılabilecektir.

Anahtar Kelimeler

cümle yapıları, Türkçe öğretimi, kuralsız (devrik) cümle, graf

Kaynakça

• Aksan, D. (2003). Türkçenin gücü, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Arslan, M. (2012). Tarihi süreçte Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi-öğrenimi çalışmaları, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 9, Sayı:2, 167-188.
• Aydemir, A. (2012). (Çev. D. Ö. Demir), Türkiye Türkçesinde zarf-fiil cümlelerinde sözcük sıralaması üzerine, Gazi Türkiyat, Güz-Sayı:11, 227-233.
• Balyemez, S. (2009). Dil bilgisi öğretiminde diğer derslerden yaralanma, Çağdaş Eğitim Dergisi, Sayı:365, 32-38.
• Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bollobas, B. (2013). Modern graph theory, USA: Springer.
• Bondy, J., & Chvatal, V. (1976). A Method in graph theory, Discrete Mathematics, v:15. 111-135.
• Çelebi, M. D. (2006). Türkiye'de anadili eğitimi ve yabancı dil öğretimi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21 Yıl: 2006/2, 285-307.
• Çölkesen, R. (2016). Bilişimin kuramsal temelleri: bilişim matematiği, Akademik Bilişim, s. 1-5, http://ab.org.tr/ab16/bildiri/201.pdf.
• Duman, M. (2003). Devrik cümle ve vasiyetname'deki örnekleri üzerine, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 30, 209-223.
• Dündar, P., Balcı, M.A. ve Kılıç, E. (2011). Bir kampüs ağında acil telefon merkezleri yerleştirilmesi probleminin matematiksel modellenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi EJOIR Aralık IWCEA Özel Sayısı Cilt 3,71-76.
• Dündar, S. ve Dündar, P. (1999). Sonlu markov zincirinin graflarla katlanışı, Mühendislik Bilimleri Dergisi, 5 (1) 967-973.
• Ediskun, H. (2010). Türk dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Fiedler, M. (1975). A Property of eigenvectors of nonnegative symmetric matrices and ıts application, Czechoslovak Mathematical Journal, Vol. 25, No. 4, 619–633.
• Golumbic, M.C. (2004). Algorithmic graph theory and perfect graphs, Amsterdam: Elsevier.
• Gross, J. L. & Jay, Y. (2004). Handbook of graph theory, CRC Press.
• Gross, J. L. & Jay, Y. (2005). Graph theory and ıts applications, CRC Press.
• Gümüşatam, G. (2013). Eksiltim (ellipsis) ve Türkçede eksiltim türleri, Turkish Studies, Vol:8/1, 1539-1552.
• Güneş, F. (2011). Dil öğretim yaklaşımları ve Türkçe öğretimindeki uygulamalar, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:8, Sayı:15, 123-148.
• Kaymak, B., Mete, F. ve Büyükköse, Ş. (20-22 May). Declaration of educational technology in the last century through a graph tree, 9nd International Computer & Instructional Technologies Symposium (ICITS 2015), Afyonkarahisar, Turkey.
• Mete, F. ve Ceylan, İ. (2015). Türkçe kurallı cümle yapısının graf teori ile gösterilmesi, Turkish Studies, Volume 10/16, 953-968.
• Ölmez, M. (2003). Türkçenin ve Türk dillerinin yaşı konusu, Toplum ve Bilim,Bahar-96, 62-74.
• Özmen, M. (1996). Bir eksiltili cümle tipi üzerine, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 4, 71-82.
• Sorgun, S. ve Büyükköse, Ş. (2008). .Bir grafın komşuluk matrisi ile derece matrisinin çarpımının en büyük özdeğeri için sınırlar, 21.Ulusal Matematik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. 1-9.
• Şeker, S. E. (2015), Çizge teorisi (graph theory), YBS Ansiklopedi, s. 17-29.
• Türkoğlu, S. (2004). Dil öğretiminde başarıyı etkileyen etmenler, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:9, 457-469.
• Uyangör, S. ve Üzel, D. (2005). Kavram haritaları kullanılarak yapılan öğretimde graf teorinin yeri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2, 135-144.