Üniversite Öğrencilerinde Öz-yeterlilik ve Stresle Başa Çıkma Stratejilerinin Bilişsel Esnekliği Yordama Düzeyleri

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 2, 358 - 371, 30.04.2019

Betül Gökçen Doğan Laçin , İlhan Yalçın

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin; öz-yeterlilik ve stresle başa çıkma stratejileri tarafından anlamlı düzeyde yordanıp yordanmadığının incelenmesidir. Bilişsel esneklik düzeyinin, cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğinin incelenmesi ise araştırmanın diğer alt amacıdır. Araştırma, 549 üniversite öğrencisinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veriler, Bilişsel Esneklik Envanteri, Genel Öz-yeterlilik Ölçeği ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği ile elde edilmiştir. Araştırma sonucunda; üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin cinsiyete göre anlamlı bir fark göstermediği bulunmuştur. Bilişsel esnekliğin yordanan değişken olarak ele alındığı çoklu regresyon analizi sonucunda; genel öz-yeterlilik ile stresle başa çıkma tarzlarının alt boyutu olan kendine güvenli yaklaşım, sosyal destek arama, boyun eğici yaklaşım ve çaresiz yaklaşımın birlikte bilişsel esnekliği anlamlı düzeyde yordadıkları bulunmuştur. Öz-yeterlilik ve stresle başa çıkma tarzlarının alt boyutu olan kendine güvenli yaklaşım, çaresiz yaklaşım, sosyal destek arama ve boyun eğici yaklaşımın bilişsel esneklikteki varyansın %52'sini açıkladıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel esneklik, yönetici işlevler, öz-yeterlilik, stresle başa çıkma

Predictive Roles of Self-Efficacy and Coping Strategies in Cognitive Flexibility among University Students

Öz

The main purpose of
this study was to investigate the predictive role of self-efficacy and coping
strategies on university students' cognitive flexibility levels. In addition to
this, another aim was to examine whether there were significant differences in
the level of the university students' cognitive flexibility in terms of gender.
The study was carried out with 549 university students. The data used in this
study was collected from Cognitive Flexibility Inventory, General Self-
Efficacy Scale, and Coping Styles Scale. T-Test was used to examine whether
there were differences on Cognitive Flexibility Inventory total scores in terms
of gender. The Multiple Regression Analysis was utilized to analyze whether
self-efficacy and coping strategies significantly predict the level of
cognitive flexibility. Multiple Regression Analysis results revealed that the
participants` self-efficacy level and coping strategies` sub-dimensions of
self-confidence, submissive, helpless style and seeking of social support
significantly predict participants' cognitive flexibility. The participants`
self-efficacy level and coping strategies` sub-dimensions of self- confidence,
submissive, helpless style and seeking of social support explains %52 of the
total variance. Gender does not affect the level of
cognitive flexibility.

Anahtar Kelimeler

Cognitive flexibility, executive function, self-efficacy, coping

Kaynakça

• Al-Jabari, R. M. (2012). Relationships among self-esteem, psychological and cognitive flexibility, and psychological symptomatology. Yüksek lisans tezi, University of North Texas, ABD.
• Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117–148.
• Bandura, A. (1995). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
• Bandura, A., & Wood, R. (1989). Effect of perceived controllability and performance standards on self-regulation of complex decision making. Journal of Personality and Social Psychology, 56(5), 805–814.
• Bandura, A. (1998). Health promotion from the perspective of social cognitive theory. Psychology and Health, 13(4), 623-648.
• Batting, W. T. (1979). Are the important "individual differences" between or within individuals? Journal of Research in Personality 13, 546-558.
• Bilgin, M. (2009). Bilişsel esnekliği yordayan bazı değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 3(36), 142-157.
• Blaye, A. & Bonthoux, F. (2001). Thematic and taxonomic relations in preschoolers: the development of flexibility in categorization choices. British Journal of Developmental Psychology, 19, 395-412.
• Carlson, S. M. (2003). Executive function in context: Development, measurement, theory, and experience. Monographs of the Society for Research in Child Development, 68(3), 138-151.
• Colzato, L. S., Huizinga, M., & Hommel, B. (2009). Recreational cocaine polydrug use impairs cognitive flexibility but not working memory. Psychopharmacology, 207, 225–234.
• Compas, B. E., Campbell, L. K., Robinson, K. E., & Rodriguez, E. M. (2009). Coping and memory automatic andcontrolled processes in responses to stress. In J. Quas & R. Fivush (eds.), Emotion in memory and development: Biological, cognitive, and social considerations. New York: Oxford University Press.
• Cretenet, J., & Dru, V. (2009). Influence of peripheral and motivational cues on rigid–flexible functioning: Perceptual, behavioral, and cognitive aspects. Journal of Experimental Psychology: General, 138(2), 201-217.
• Çuhadaroğlu, A. (2011). Bilişsel esnekliğin yordayıcıları. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dağ, İ. ve Gülüm, V. (2012). Tekrarlayıcı düşünme ölçeği ve bilişsel esneklik envanterinin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13, 216-223.
• Deak, G. O. (2003). The development of cognitive flexibility and language abilities. Advances in Child Development and Behavior, 31, 273-328.
• Delano-Wood, L. M. (2002). The relationship between cognitive flexibility, depression, and anxiety in older adults. Yüksek lisans tezi, Michigan State University, ABD.
• Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253.
• Diril, A. (2011). Lise Öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin sosyo-demografik değişkenler ve öfke düzeyi ile öfke ifade tarzları arasındaki ilişki açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ertel, K. A., Glymour, M. M., & Berkman, L. F. (2008). Effects of social integration on preserving memory function in a nationally representative US elderly population. American Journal of Public Health, 98(7), 1215-1220.
• Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1984) Stress, appraisal and coping. (6th ed). New York: Springer
• Friedman, N. P., Miyake, A., Young, S. E., DeFries, J. C., Corley, R. P., & Hewitt, J. K. (2008). Individual differences in executive functions are almost entirely genetic in origin. Journal of Experimental Psychology: General, 137(2), 201-225.
• Gess, L. J. (2001). Self-Esteem, coping, and social support as moderators of the relation between executive functions and high risk behavior among urban, african american adolescent girls. Doktora tezi, Georgia State University, ABD.
• Goleman, D. (1996). Emotional intelligence: why it matters more than IQ. London: Bloomsbury.
• Gonzalez L.O., & Sellers, E. W. (2002). The effect of a stress-management program on self concept, locus of control, and the acquisition of coping skills in school-age children diagnosed with attention deficit hyperactivity disorder. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 15(1), 5-15.
• Grieve, A. J. (2011). Coping with cystic fibrosis in adolescence: the role of executive functioning and self-efficacy. Doktora tezi, University of Wisconsin-Madison, ABD.
• Hofmann, S. G., Heinrichs, N., & Moscovitch, D. A. (2004). The nature and expression of social phobia: toward a new classification. Clinical Psychology Review, 24(7), 769-797.
• Horvath, P., & Russell, J. M. (1999). A systematic framework for integrating psychological evaluations and interventions. Journal of Psychotherapy Integration, 9, 313-336.
• Jaffe, M. J. (1995). Media interactivity, cognitive flexibility, and self-efficacy. Doktora tezi, University of Michigan, ABD.
• Janusz, J. A., Kirkwood, M. W., Yeates, K. O., & Taylor, H. G. (2002). Social problem-solving skills in children with traumatic brain injury: Long-term outcomes and prediction of social competence. Child Neuropsychology, 8(3), 179-194.
• Karakaş, S. ve Karakaş, H.M. (2000). Yönetici işlevlerin ayrıştırılmasında multidisipliner yaklaşım: Bilişsel psikolojiden nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri, 3, 215-227.
• Kesselring, A. F. (2010). The relation of executive functioning to coping strategies and internalizing symptoms in a community sample of African American adolescents. Yüksek lisans tezi, Loyola University, ABD.
• Krpan, K. M., Levine, B., Stuss, D. T., & Dawson, D. R. (2007). Executive function and coping at one-year post traumatic brain injury. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 29(1), 36-46.
• Lazarus, R. S. (1991). Emotion and adaptation. Oxford, UK: Oxford University Press.
• Lezak, M. D. (1995). Neuropsychological assessment. New York: Oxford University Press.
• Maltby, J., Day, L., McCutcheon, L. E., Martin, M. M., & Cayanus, J. L. (2004). Celebrity worship, cognitive flexibility, and social complexity. Personality and Individual Differences, 37(7), 1475-1482.
• Martin, M. M., & Anderson, C. M. (1998). The cognitive flexibility scale: three validity studies. Communication Reports,11(1), 1–9.
• Martin, M. M., & Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports,76, 623–626.
• Martin, M. M., Anderson, C. A., & Thweatt, K. S. (1998). Aggressive communication traits and their relationships with the Cognitive Flexibility Scale and the Communication Flexibility Scale. Journal of Social Behavior and Personality,13(3), 531-540.
• Masley. S., Roetzheim, R., & Gualtieri, T. (2009). Aerobic exercise enhances cognitive flexibility. Journal of Clinical Psychology in Medical Setting, 16, 186–193.
• Owen, A. M., Roberts, A. C., Hodges, J. R., & Robbins, T. W. (1993). Contrasting mechanisms of impaired attentional set shifting in patients with frontal lobe damage or Parkinson's disease. Brain, 116(5), 1159-1175.
• Öz, S. (2012). Ergenlerin cinsiyet, sosyo-ekonomik ve öğrenim kademesi düzeylerine göre bilişsel esneklik, uyum ve kaygı puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Piaget, J. (2004). Çocukta Zihinsel Gelişim (Çev.: H. Portakal). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Sabuncuoğlu, Z. (1998). Örgütsel psikoloji. Bursa: Alfa Kitabevi.
• Schunk, D. H. (1996). Self-efficacy for learning and performance. Paper presented at the Annual Conference of the American Educational Research Association, April, 8-12, New York.
• Seeman, T. E., Rodin, J., & Albert, M. (1993). Self-Efficacy and cognitive performance in high-functioning older individuals macArthur studies of successful aging. Journal of Aging and Health, 5(4), 455-474.
• Sherer, M., & Adams, C. H. (1983). Construct validation of the self-efficacy scale. Psychological Reports, 53(3), 899-902.
• Shimogori, Y. (2013). Impact of biculturalism on self-efficacy and cognitive flexibility of Japanese adults, Doktora tezi, Claremont Graduate University, ABD.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74
• Şahin, N. H. ve Durak, A. (1995). Stresle başa çıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 56-73.
• Türküm, A. S. (1999). İyimserlik ve stresle başa çıkma. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları,
• White, K. C. (2014). Program evaluation of Jacob’s pillows curriculum in motion (JP-CIM) program residency: the effects of utilizing a kinesthetic instructional program and students perceived multiple intelligence strengths on academic motivation, academic self-efficacy and executive functioning, Doktora tezi, Pace University, ABD.
• Yazılıtaş, N. (2002). Türk toplum hayatında sosyal yardımlaşma ve dayanışmanın tarihi temellerine bir bakış. Nüsha, 5(2), 163-171.
• Yıldırım, F. ve İlhan, İ. Ö. (2010). Genel Öz-yeterlilik Ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301-308.
• Yıldırım, İ. ve Ergene, T. (2003). Lise son sınıf öğrencilerinin akademik başarılarının yordayıcısı olarak sınav kaygısı, boyun eğici davranışlar ve sosyal destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 224-234.
• Zahal, O. (2014). Özel yetenek sınavına giren adayların öğrenme stilleri ve bilişsel esneklik düzeyleri ile sınav başarıları arasındaki ilişki, Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Zelazo, P. D., Craik, F. I., & Booth, L. (2004). Executive function across the life span. Acta psychologica, 115(2), 167-183.