Örgütsel Güven Düzeyi ve Toksik Liderlik Davranışları İlişkisinde Örgütsel Bağlılığın Aracı Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 35 Sayı: 3, 704 - 719, 31.07.2020

Süheyla Bozkurt , Ömür Çoban , Mustafa Hilmi Çolakoğlu

Öz

Toksik liderlik, bir örgütte yöneticinin çalışanlara karşı olumsuz tavır sergileyerek örgütte kurum kültürünü etkilemesi ve kurumda toksik etki yaratmasıdır. Bu çalışmanın amacı, Milli Eğitim Bakanlığı personelinin görüşlerine göre, MEB üst düzey yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının, çalışanların örgütsel güven ilişkine doğrudan etkisini ve çalışanların örgütsel bağlılığına aracı etkisini ortaya koymaktır. Bu bağlamda, MEB’de görev yapan toplam 1202 gönüllü personel bu çalışmaya katılmıştır. Katılımcılara üst düzey yöneticilerinin toksik liderlik davranışları hakkındaki görüşlerini tespit etmek için Toksik Liderlik ölçeği verilmiştir. Bununla birlikte, örgütsel güven ve örgütsel bağlılık hakkındaki görüşleri de veri toplama aracı ile alınmıştır. Verilerin analizinde, betimsel istatistikler kullanılmış ve ardından yapısal eşitlik modellemesi yapılmıştır. Araştırma sonuçları, MEB’de görev yapan üst düzey yöneticilerin büyük ölçüde toksik liderlik davranışı gösterdiklerini, personelin orta düzeyde örgütsel bağlılığa sahip olduğunu ve personelin çok az düzeyde örgütsel güvene sahip olduğunu göstermiştir. Yine, araştırma sonuçları toksik liderlik ile örgütsel güven arasında negatif orta düzeyli ilişki, toksik liderlik ile örgütsel bağlılık arasında düşük negatif yönde ilişki ve örgütsel bağlılık ile örgütsel güven arasında pozitif orta düzeyde ilişki olduğunu göstermiştir. Yapısal Eşitlik Modellemesinde ise toksik liderlik ile örgütsel güven ilişkisinde örgütsel bağlılığın ‘kısmi aracı’ etkisi olduğu görülmüştür. Örgütsel güvende toksik liderlik etkisinin örgütsel bağlılık aracılığı ile gerçekleştiği genel sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toksik liderlik, örgütsel güven, örgütsel bağlılık, MEB, üst düzey yönetici

Intermediate Effect of Organizational Commitment in the Relationship between Organizational Trust and Toxic Leadership Behaviours

Öz

Toxic leadership means the manager in the organization affects organizational culture and creates a toxic effect by behaving in a negative way. The purpose of this study is to reveal the direct effect of toxic leadership behaviors of top managers in Ministry of National Education (MoNE) on organizational trust of personnel and indirect effect of them on organizational commitment according to the workers’ point of views. For this purpose, 1202 participants joined the research. They were asked whether their top managers indicated toxic leadership behaviors via Toxic Leadership Scale. They also expressed their opinions about workers’ organizational commitment and their organizational trust via data collection tools. In the analysis of the data, descriptive statistics were used, and structural equation model (SEM) was designed to see whether it works or not. The results of the analysis revealed that the top managers who works in MoNE showed toxic leadership behaviors to a great extent and the personnel working in MoNE had organizational commitment in a moderate level and they had low level organizational trust. In addition, the results of the study indicated that there was a negative moderate relationship between toxic leadership and organizational trust, there was also a negative low-level relationship between toxic leadership and organizational commitment, as well as a positive moderate relationship between organizational commitment and organizational trust. In the SEM analysis, it was seen that organizational commitment had a 'partial mediator' effect on the relationship between toxic leadership and organizational trust. Based on the findings, it was found out that the effect of organizational trust on the toxic leadership appeared via the mediator of organizational commitment.

Anahtar Kelimeler

Toxic leadership, organizational trust, organizational commitment, MoNE, top managers

Kaynakça

• Akın. U. ve Orman, E. (2015). Öğretmenlerin örgütsel güven ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. SDU International Journal of Educational Studies. 2(2), 92-102.
• Allen, N. J. & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, (63), 1-18.
• Altunel, A.T. (2015). Örgütsel güven ve örgütsel adanmışlık düzeyi arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi.
• Appelbaum, S. H. & Roy-Girard D. (2007). Toxins in the workplace: affect on oganizations and employees. Corporate Governance, 7(1). 17-28.
• Appelbaum, S. H., Iaconi, G. D. & Matousek, A. (2007). Positive and negative deviant workplace behaviors: causes, impacts, and solutions. Corporate Governance, 7 (5), 586- 598.
• Argyris, C. (1998). Empowerment: The emperor’s new clothes. Harvard Business Review,76 (3), 98-105.
• Artuksi, E. (2009). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin okulun örgütsel güven düzeyine ilişkin görüşleri (Malatya ili örneği). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Avolio, B. J., Kahaia S. & Dodgeb G. E. (2001). E-leadership: Implications for theory, research, and practice. The Leadership Quarterly, Vol. 11, No. 4, 615-668.
• Balcı, A. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Beşinci baskı. Ankara: PEGEM A.
• Balk, W., Olshfski, D., Epstein, P. & Holzer, M. (1991). Perspectives on productivity. Public Productivity And Management Review, 15:265-79.
• Başaran, S. (2011). Ortaöğretim kurumlarındaki öğretmen ve yöneticilerin örgütsel güven algılarının belirlenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Becker, H. (1960). Notes on the concept of commitment. American Journal of Sociology, 66:32-40.
• Buian, S., & Mengue, B. (2002). An extension and evaluation of job characteristics, organizational commitment and job satisfaction in an expatriate, guestworker, sales setting. Journal of Personal Selling & Sales Management , XXII (1), 01-11.
• Blau, P. M. (1964). Exchange and power in social life. Wiley, New York.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. New York: The Guilford Press.
• Brunard, V. & Brian, H. K. (1994). Developing trustful and co-operative relationships. Leadership and Organisation Development Journal, 15 (2), III-V.
• Butler, J. K. (1991). Toward understanding and measuring conditions of trust: Evolution of a conditions of trust inventory. Journal of Management, 17, 643-663.
• Cafoğlu, Z. (1996). Değişen eğitim sistemindeki değişmezlik. Yeni Türkiye. 2. Ankara: Yeni Türkiye Medya Hizmetleri.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77-87.
• Clayton, S. (2000). Takımızın yeteneklerini geliştirmede yönetim, (Çev. M. Zaman), İstanbul: Hayat Yayınları.
• Clugston, M. (2000). The mediating effects of multidimensional commitment on job satisfaction and intent to leave. Journal of Organizational Behavior, Vol:21, 477- 486.
• Coccia, C. (1998), Avoiding a toxic organization. Nursing Management, 29(5), 4-32.
• Cook, J. & Wall, T. (1980). New work attitude measures of trust, organizational commitment and personal need nonfulfillment, Journal Of Occupational Psychology, Vol: 53,39-52.
• Culbert, S. A. & Mcdonough, J. J. (1986). The politics of trust and organizational empowerment. Public Administration Quarterly, 10:171-88.
• Currivan, D. B. (1999). The causal order of job satısfactıon and organızatıonal commıtment in models of employee turnover. Human Resource Management Review, 9(4), 495 – 524
• Çoban, Ö. (2016). Millî Eğitim Bakanlığı merkez teşkilatı yöneticilerinin örgütsel değişimi yönetme yeterlikleri ile stratejik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı. Ankara.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Darrough, O. G. (2006). An Exemination of the relationship between organizational trust and organizational commitment in the workforce, Ph. D. Thesis, Nova Southeastern University.
• Davis, K. & Newstrom, J.W. (1989). Human behavior at work, organizational behavior. Eight Edition, McGraw Hill Book Company, New York.
• Day, D. V. (2000). Leadership development: A review in context, The Leadership Quarterly, 11(4).
• Demir, C., & Öztürk, U. (2011). Örgütsel kültürün örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İksitadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (1), 17-41.
• Demircan, N. ve Ceylan, A. (2003). Örgütsel güven: nedenleri ve sonuçları. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi, 10(2): 135-150.
• Demirel, Y. (2008). Örgütsel güvenin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Tekstil sektörü çalışanlarına yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi,15(2):179- 194.
• Diffie-Couch, P. (1984). Building a feeling of trust in the company. Supervisory Trust, 29, 26-31.
• Dirks, K. T. & Ferrin D. L. (2002), Trust in leadership: Meta-analytic findings and implications for research and practice. Journal of Applied Psychology, 87, 611-628.
• Eisenberger, R., Fasolo, P., & Davis-LaMastro, V. (1990). Perceived organizational support and employee diligence, commitment, and innovation. Journal of Applied Psychology (75), 51–59.
• Erdoğan, İ. (2002). Eğitimde değişim yönetimi. Ankara: Pegem A.
• Fairholm, G. W. (1994). Leadership and the culture of trust. Westport: Praeger,
• Flynn, G. (1999). Stop toxic managers before they stop you!. Workforce, 78(8), 4-40.
• Frost, P. J. (2003). Toxic emotions at work. Boston. Massachusetts: Harvard Business School Press.
• Fukuyama, F. (2000). Güven: sosyal erdemler ve refahın yaratılması. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Furnham, A. (2010). The elephant in the board room. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Garver, M. S. & Mentzer, J. T. (1999). Logistics research methods: Employing structural equation modeling to test for construct validity. Journal of Business Logistics, 20(1), 33-57.
• Gerbing, D. W. & Anderson, J. C. (1992). Monte carlo evaluations of goodness of fit indices for structural equation models. Sociological Methods and Research, 21(2), 132-160.
• Gilbert, J. A. & Tang T. L. (1998). An examination of organizational trust antecedents. Public Personnel Management, 27(3): 321–338.
• Goldman, A. (2006). Personality disorders in leaders: Implications of the DSM IVTR in Assessing Dysfunctional Organizations. Journal of Managerial Psychology, 21(5), 392-414.
• Goldman, A. (2009). Transforming toxic leaders. Stanford, California: An Imprint of Stanford University Press.
• Gören, T. ve Sarpkaya, T. G. (2014). İlköğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri (Aydın ili örneği). Eğitim Bilimleri Dergisi. 40, 69-87.
• Grusky, O. (1966). Career mobility and organizational commitment. Administrative Science Quarterly, 10:488-503.
• Higgins, R. D. & Johnson, M. (1991). Total quality enhances education of U.S. army engineers. National Productivity Review, 11:41-9.
• Holderied, A. (2006). Poor leadership and the toxic environment. Support Staff Journal, 13(2), 71-86.
• Hulpia, H., Devos, G. & Keer, H. V. (2011). The relation between school leadership from a distributed perspective and teachers’ organizational commitment examining the source of the leadership function. Educational Administration Quarterly, 47(5), 728-771.
• Jacobsen, C. & House R. J. (2001). Dynamics of charismatic leadership: A process theory, simulation model, and tests. The Leadership Quarterly, Vol. 10, No. 1, 75.
• Kaneshiro, P. (2008). Analyzing the organizational justice, trust and commitment relationship in a public organization, Ph. D. Thesis, North Central University.
• Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde etik davranışlar, yönetimi ve bir uygulama çalışması. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi İİBF Yayınları.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Kotter, J. P. & Schlesinger, L. A. (1979). Choosing strategies for change. Harvard Business Review. 106-114.
• Kusy M. & Holloway E. (2009). Toxic workplace. San Francisco, CA: Jossey Bass.
• Lipman-Blumen, J. (2005). The Allure of toxic leaders. New York: Oxford University Press.
• Loke, J. C. F. (2001). Leadership behaviours: effects on job satisfaction, productivity and organizational commitment. Journal Of Nursing Management, 9, 191–204.
• Lyden, J. A. & Klingele, W. E. (2000). Supervising organizational health. Supervision, 61 (12), 3-6.
• McDonald, D. J. & Makin, P. J. (2000). The psychological contract, organisational commitment and job satisfaction of temporary staff. Leadership & Organization Development Journal, Cilt 21, Sayı 2, 84-91.
• Meyer, J. P. & Allen, N. J. (1991). A three component conceptualization of organizational commitment. Human Resources Management Review, Cilt 1, ss.61-89.
• Mishra, J. & Morrissey, M. A. (1990). Trust in employee/employer relationships: A survey of west Michigan managers. Public Personnel Management, 19:4, 443-485.
• Mowday R. T., Steers R. M. & Porter L. W. (1979). The measurement of organizational commitment. Journal of Vocational Behavior, 14, 224–247.
• Mowday, R. T., Porter, L. W. & Steers, R. M. (1982). Employee-organization linkages, the psychology of commitment, absenteeism and turnover, , New York: Academic Press Inc.
• Nyhan, R. C. & Marlowe, H. A. (1997). Development and psychometric properties of the organizational trust inventory. Evaluation Review, Vol.21, No.5, 614-635.
• O’Connor, C., Connelly, M. S. Gessner, T. L. & Mumford, M. D. (1995). Charismatic leaders and destructiveness: An historiometric study. The Leadership Quarterly, 6(4), 529–555.
• O Reilly, C. A. I., & Roberts, K. H. (1974). Information filtration in organizations Three experiments. Organizational Behavior & Human Performance, 11, 253-265.
• Özden, Y. (2000). Eğitimde dönüşüm: yeni değerler. Ankara: PegemA.
• Padilla, A., Hogan, R. & Kaiser, B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers, and conducive environments. Science Direct, 18. 176194.
• Paine, S. C. (2007). The relationship among interpersonel and organizational trust and organizational commitment. Ph.D. Thesis, Alliant International University.
• Pillai R., Schriesheim C. A. & Williams E. S. (1999). Fairness perceptions and trust as mediators for transformational and transactional leadership: A two sample study. Journal Of Management, Vol. 25, No. 6, 897-933.
• Rousseu, D. M., Sitkin, S. M., Burt, R. S. & Camerer, C. (1998). Not so different after all: A cross discipline view of trust. Academy Of Management Review. 23, 393-405.
• Schaubroeck, J., Walumbwa, F., Ganster, D., & Kepes, S. (2007). Destructive leaders traits and the neutralizing influence of an ‘enriched’ job. The Leadership Quarterly, 18, 236–251.
• Schermerhorn, J. R., Hunt, J. G. & Osborn R. N. (1994). Managing organization behavior. Fifth Edition, New York: John Willey&Sons, Inc.
• Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale. Maryland Üniversitesi, Maryland: ABD.
• Schoorman, F. D. ve Mayer, R. & Davis, J. (2007). An integrative model of organizational trust: Past, present and future. Academy of Management Review. 32:2, , 344-354.
• Shockley-Zalabak, P., Ellis K. & Winograd, G. (2000). Organizational trust: What it means, why it matters. Organization Development Journal, Vol 18:4.
• Song, J., Hong, M. K. & Kolb, J. A. (2009). The effect of learning organization culture on the relationship between interpersonal trust and organizational commitment. Human Resource Development Quarterly. 20(2).
• Sonnenburg, F. K. (1994) Managing with a conscience. New York: Mcgraw-Hill.
• Şişman, M. (2013). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Tekingündüz, S., & Tengilimoğlu, D. (2013). Hastane çalışanlarının iş tatmini, örgütsel bağlılık ve örgütsel güven düzeylerinin belirlenmesi. Sayıştay Dergisi. (91), 77-103.
• Topaloğu, C. ve Dalgın, T. (2013). Algılanan liderlik tarzı ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Marmaris’te yer alan beş yıldızlı otel işletmeleri üzerine bir uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 16 (29). 277-301.
• Tschannen-Moran M. & Hoy, W. K. (1998). Trust in schools: A conceptual and empirical analysis. Journal Of Educational Administration, 36, 4, s.334-352.
• Uçar, R. ve Uçar, İ. H. (2014). Müfettişlerin örgütsel bağlılık düzeyleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 5 (2). 1-16.
• Walton, M. (2007). Leadership toxicity—an inevitable affliction of organisations?. Organisations and People, 14(1), 19-27.
• Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, VA: Quorum Books.
• Williams, C. (2004). Toxic leadership in USA Army. Military Review, 67–71.
• Wilson-Starks, K. Y. (2003). Toxic leadership. https://transleadership.com/wp-content/uploads/ToxicLeadership.pdf adresinden 12 04 2017 tarihinde erişilmiştir.
• Yılmaz, K. (2004). Okul yöneticilerinin destekleyici liderlik davranışları ile okullardaki güven arasındaki ilişki konusunda ilköğretim okul öğretmenlerinin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt:5, Sayı:8.