Yetişkinler için Aşı Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği’nin Türkçe Geçerlik Güvenirlik Çalışması

Yıl 2024, , 350 - 369, 02.08.2024

Deniz S. Yorulmaz Demir , Deniz Koçoğlu-tanyer

https://doi.org/10.21020/husbfd.1290423

Öz

Amaç: Bu çalışma Yetişkinler İçin Aşı Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği’nin Türkçe geçerlik ve güvenirliğini değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Gereç ve Yöntem: Metodolojik olarak yürütülen bu çalışma 209 yetişkin ile gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin psikometrik analizinde geçerlik değerlendirmesinde doğrulayıcı faktör analizi ve ölçüt geçerliği (ön kestirim/yordama geçerliği), güvenirlik değerlendirmesinde madde toplam puan korelasyonu, iki yarı test tutarlığı ve Cronbach α katsayısı hesaplanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların %75.6’sı kadın, %70.8’i lisans ve üzeri eğitime sahip ve %63.2’si evlidir. Katılımcıların %54.5’inin yetişkinlik dönem aşıları hakkında eğitim almadığı, %57.4’ünün yetişkinlik dönem aşıları hakkında sağlık personelinden bilgi almadığı ve %58.9’unun aşılar ile ilgili resmi kaynakların internet sayfalarını takip etmediği belirlenmiştir. Geçerlik analizinde doğrulayıcı faktör analizinde model uyum indeksleri χ2 =138.729, χ2/df =1.927, RMSEA= 0.067, CFI= 0.958, GFI= 0.919, AGFI= 0.882 olarak bulunmuştur. Güvenirlik analizlerinde madde toplam puan korelasyon değerlerinin 0.376 ile 0.670 arasında değiştiği, İşlevsel, Etkileşimsel/İletişimsel ve Kritik Aşı Okuryazarlığı alt boyutları için Cronbach α değerlerinin sırasıyla 0.90, 0.82 ve 0.81 olduğu saptanmıştır.
Sonuç: Yapılan analizler ve değerlendirmeler sonucu Yetişkinler İçin Aşı Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği’nin Türkçe için geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olarak, yetişkinlerin aşı okuryazarlığını belirlemede kullanılabilir olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aşı okuryazarlığı, sağlık okuryazarlığı, geçerlik, güvenirlik

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Proje Numarası

Herhangi bir projeden destek alınmamıştır.

The Turkish Validity and Reliability of The Health Literacy About Vaccination Of Adults (HLVA)

Öz

Objective: This paper is an adaptation of the Health Literacy about Vaccination of Adults in ITalian (HLVa-IT) into Turkish.
Materials and Methods: The sample comprised 209 adults. Confirmatory factor analysis and criterion validity (estimation/predictive validity) were used for validity. Item-total score correlation, two-half test consistency, and Cronbach's alpha coefficient were used for reliability.
Results: A quarter of the participants were men (24.4%). Seven in ten participants had at least a bachelor's degree (70.8%). Three in five participants were married (63.2%). Over half of the participants were not trained in adult vaccines (54.5%), had not been informed about vaccines by health professionals (57.4%), and did not follow the websites of official sources about vaccines (58.9%). Confirmatory factor analysis showed that the model had the goodness of fit indices of χ2 =138.729, χ2/df =1.927, RMSEA= 0.067, CFI= 0.958, GFI= 0.919, and AGFI= 0.882. The scale had item-total score correlations ranging from 0.376 to 0.670. The functional vaccine literacy, interactive vaccine literacy, and critical vaccine literacy subscales had Cronbach's alpha values of 0.90, 0.82, and 0.81, respectively.
Conclusion: The HLVa-TR is a valid and reliable measure for assessing Turkish adults’ vaccine literacy.

Anahtar Kelimeler

vaccine literacy, health literacy, validity, reliability

Proje Numarası

Herhangi bir projeden destek alınmamıştır.

Kaynakça

• Alpar R. (2006). Spor bilimlerinde uygulamalı istatistik. (3. Baskı). Ankara, Türkiye. Nobel Dağıtım Yayıncılık.
• Azzopardi-Muscat, N., & Sørensen, K. (2019). Towards an equitable digital public health era: promoting equity through a health literacy perspective. European journal of Public Health, 29(Supplement_3), 13-17. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckz166
• Biasio, L. R. (2019). Vaccine literacy is undervalued. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 15(11), 2552-2553.. https://doi.org/10.1080/21645515.2019.1609850
• Biasio, L. R., Giambi, C., Fadda, G., Lorini, C., Bonaccorsi, G., & D’Ancona, F. (2020). Validation of an Italian tool to assess vaccine literacy in adulthood vaccination: A pilot study. Annali di Igiene: Medicina Preventiva e di Comunita, 32, 205-222.doi: 107416/ai20202344
• Boateng, G. O., Neilands, T. B., Frongillo, E. A., Melgar-Quiñonez, H. R., & Young, S. L. (2018). Best practices for developing and validating scales for health, social, and behavioral research: a primer. Frontiers in Public Health, 6, 149.https://doi.org/10.3389/fpubh.2018.00149
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. (29. Baskı). Ankara, Türkiye. Pegem Akademi.
• Cadeddu, C., Regazzi, L., Bonaccorsi, G., Rosano, A., Unim, B., Griebler, R., ... & Palmieri, L. (2022). The determinants of vaccine literacy in the Italian population: results from the health literacy survey 2019. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(8), 4429.https://doi.org/10.3390/ijerph19084429
• Correa-Rodríguez, M., Rueda-Medina, B., Callejas-Rubio, J. L., Ríos-Fernández, R., de la Hera-Fernández, J., & Ortego-Centeno, N. (2022). COVID-19 vaccine literacy in patients with systemic autoimmune diseases. Current Psychology, 1-16.. https://doi.org/10.1007/s12144-022-02713-y
• Çapık C, Gözüm S. (2020). Sağlık bilimlerinde epidemiyoloji. İçinde Kublay G, Emiroğlu N, Subaşı Baybuğa M, Örsal Ö, Tokur Keskin M (Eds.), Metodolojik araştırmalar (2. Baskı., pp.239-276). Göktuğ Yayıncılık.
• Çapık, C., Gözüm, S., & Aksayan, S. (2018). Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: Güncellenmiş rehber. Florence Nightingale Journal of Nursing, 26(3), 199-210. https://doi.org/10.26650/FNJN397481
• Çokluk, Ö. (2010). Lojistik regresyon analizi: Kavram ve uygulama. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1357-1407.
• Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5(4), 194-197. https://doi.org/10.1016/S0897-1897(05)80008-4
• Ersöz F, Ersöz T. (2019). SPSS ile istatistiksel veri analizi. (4. Baskı). Ankara, Türkiye. Seçkin Yayıncılık.
• Fein, E. C., Gilmour, J., Machin, T., & Hendry, L. (2022). Statistics for Research Students: An Open Access Resource with Self-Tests and Illustrative Examples. University of Southern Queensland. Australia.
• International Test Commission (ITN). (2018). Guidelines for translating and adapting tests. International Journal of Testing, 18(2):101–34. http://dx.doi.org/10.1080/15305058.
• Li, Y., Guo, Y., Wu, X., Hu, Q., & Hu, D. (2022). The Development and Preliminary Application of the Chinese Version of the COVID-19 Vaccine Literacy Scale. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(20), 13601. https://doi.org/10.3390/ijerph192013601
• Lorini, C., Santomauro, F., Donzellini, M., Capecchi, L., Bechini, A., Boccalini, S., ... & Bonaccorsi, G. (2018). Health literacy and vaccination: A systematic review. Human Vaccines & İmmunotherapeutics, 14(2), 478-488.https://doi.org/10.1080/21645515.2017.1392423
• Michel, J. P., & Goldberg, J. (2021). Education, healthy ageing and vaccine literacy. The Journal of Nutrition, Health & Aging, 25, 698-701.http://dx.doi.org/10.1007/s12603-021-1627-1
• Montagni, I., Ouazzani-Touhami, K., Mebarki, A., Texier, N., Schück, S., Tzourio, C., & Confins Group. (2021). Acceptance of a Covid-19 vaccine is associated with ability to detect fake news and health literacy. Journal of Public Health, 43(4), 695-702. https://doi.org/10.1093/pubmed/fdab028
• Ratzan, S. C. (2011). Vaccine literacy: A new shot for advancing health. Journal of Health Communication, 16(3), 227-229. https://doi.org/10.1080/10810730.2011.561726
• Ratzan, S. C., & Parker, R. M. (2020). Vaccine literacy—helping everyone decide to accept vaccination. Journal of Health Communication, 25(10), 750-752. https://doi.org/10.1080/10810730.2021.1875083
• Seçer İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. (3. Baskı). Ankara. Anı yayıncılık.
• Şencan, H. (2005). Reliability and validity in social and behavioral measurements. Ankara: Seçkin Publishing.
• Sorensen, K., Van der Broucke, S., & Fullam, J. (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12, 80. In 80–2458-12-80. http://www.biomedcentral.com/1471-2458/12/80
• Terwee, C. B., Bot, S. D., de Boer, M. R., van der Windt, D. A., Knol, D. L., Dekker, J., ... & de Vet, H. C. (2007). Quality criteria were proposed for measurement properties of health status questionnaires. Journal of Clinical Epidemiology, 60(1), 34-42. https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2006.03.012
• Vanderpool, R. C., Gaysynsky, A., & Sylvia Chou, W. Y. (2020). Using a global pandemic as a teachable moment to promote vaccine literacy and build resilience to misinformation. American Journal of Public Health, 110(S3), S284-S285. https://doi.org/10.2105/AJPH.2020.305906
• Wang, X., Zhou, X., Leesa, L., & Mantwill, S. (2018). The effect of vaccine literacy on parental trust and intention to vaccinate after a major vaccine scandal. Journal of Health Communication, 23(5), 413-421.. https://doi.org/10.1080/10810730.2018.1455771
• Willis, C. D., Saul, J. E., Bitz, J., Pompu, K., Best, A., & Jackson, B. (2014). Improving organizational capacity to address health literacy in public health: a rapid realist review. Public Health, 128(6), 515-524.https://doi.org/10.1016/j.puhe.2014.01.014
• World Health Organization, Global Vaccine Action Plan, 2020. Global Vaccine Action Plan (who.int)
• Zhang, Z., & Yuan, K. H. (2016). Robust coefficients alpha and omega and confidence intervals with outlying observations and missing data: Methods and software. Educational and Psychological Measurement, 76(3), 387-411. https://doi.org/10.1177/0013164415594658