Anne-Baba Çocuk İlişkileri: Bir Meta-Sentez Çalışması

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 28 - 49, 02.07.2017

Aslı Kırman , Özcan Doğan

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, 0 – 6 yaş
çocuğu olan anne - babaların, çocukları ile ilişkilerini; başka bir ifadeyle
ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarını ve bu ilişki / tutumların çocuklar
üzerindeki etkilerini konu alan, Türkiye’ de son on yılda yapılmış çalışmaların
analiz ve sentez süreçlerinden geçirilerek sunulmasıdır.

Gereç ve Yöntem: 1 doktora tezi,
14 yüksek lisans tezi, 15 özgün araştırma olmak üzere toplam 30 araştırma
çalışma kapsamına alınmış; bu çalışmalarda ulaşılan bulgular, meta-sentez
araştırma yönteminin içerdiği aşamalar çerçevesinde analiz ve sentez
süreçlerinden geçirilerek, belirlenen temalar eşliğinde meta sentez çalışması
gerçekleştirilmiştir.

Bulgular: Meta senteze dahil edilen tüm
çalışmaların ortak yönü, demokratik ebeveyn tutumunun çocukların sosyal
becerilerini olumlu yönde, diğer ebeveyn tutumlarının ise olumsuz yönde
etkilediği sonucuna ulaşılmasıdır. Davranış problemleri ile anne baba tutumları
arasında düşük düzeyde de olsa bir ilişki olduğunu  ve ilişki bulunmadığını belirten çalışmalar
olmakla birlikte;  çalışmaların alt
boyutları incelendiğinde anne baba tutumlarının çocukların davranışları
üzerinde etkili olduğu görülmektedir

Sonuç: Anne-baba çocuk ilişkileri, çocukların sosyal gelişimi
ve davranışları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve bu ilişkiyi etkileyen
çocuğa ve ebeveyne ait birçok değişken vardır.

Anahtar Kelimeler

Anne, baba, çocuk, ilişki

Anne-Baba Çocuk İlişkileri: Bir Meta-Sentez Çalışması

Öz

Özet

 

Amaç: Bu çalışmanın amacı, 0 – 6 yaş
çocuğu olan anne - babaların, çocukları ile ilişkilerini; başka bir ifadeyle
ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarını ve bu ilişki / tutumların çocuklar
üzerindeki etkilerini konu alan, Türkiye’ de son on yılda yapılmış çalışmaların
analiz ve sentez süreçlerinden geçirilerek sunulmasıdır.

Gereç ve Yöntem: 1 doktora tezi,
14 yüksek lisans tezi, 15 özgün araştırma olmak üzere toplam 30 araştırma
çalışma kapsamına alınmış; bu çalışmalarda ulaşılan bulgular, meta-sentez
araştırma yönteminin içerdiği aşamalar çerçevesinde analiz ve sentez
süreçlerinden geçirilerek, belirlenen temalar eşliğinde meta sentez çalışması
gerçekleştirilmiştir.

Bulgular: Meta senteze dahil edilen tüm
çalışmaların ortak yönü, demokratik ebeveyn tutumunun çocukların sosyal
becerilerini olumlu yönde, diğer ebeveyn tutumlarının ise olumsuz yönde
etkilediği sonucuna ulaşılmasıdır. Davranış problemleri ile anne baba tutumları
arasında düşük düzeyde de olsa bir ilişki olduğunu  ve ilişki bulunmadığını belirten çalışmalar
olmakla birlikte;  çalışmaların alt
boyutları incelendiğinde anne baba tutumlarının çocukların davranışları
üzerinde etkili olduğu görülmektedir

Sonuç: Anne-baba çocuk ilişkileri, çocukların sosyal gelişimi
ve davranışları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve bu ilişkiyi etkileyen
çocuğa ve ebeveyne ait birçok değişken vardır.

Anahtar Kelimeler

anne, baba, çocuk, ilişki

Kaynakça

• Seçer, Z., Sari, H., & Olcay, O. (2006). Anne tutumlarına göre okulöncesi dönemdeki çocukların ahlaki ve sosyal kural bilgilerininin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 539-557.
• Şahin, F. T., & Özyürek, A. (2008). 5-6 yaş grubu çocuğa sahip ebeveynlerin demografik özelliklerinin çocuk yetiştirme tutumlarına etkisinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 395-414.
• Şanlı, D., & Öztürk, C. (2012). annelerin çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen etmenlerin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 31-48.
• Tarkoçin S. (2014). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 48-66 aylık çocukları olan ebeveynlerin çocukları ile iletişim kurma düzeyleri ve davranış sorunları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Uzun, H., & Baran, G. (2015). Çocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği’nin okul öncesi dönemde çocuğu olan babalar için geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 30-40.
• Wamboldt MZ, Wamboldt FS. (2000), Role of the family in the onset and outcome of childhood disorders: selected research findings. Journal of Child Adolescan Psychiatry, 39:1212-1219.
• Yalçın, F., & Türnüklü, A. (2011). Algılanan ana-baba davranışları ile çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişki. E-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(1), 717-735.
• Akgün, E., & Yeşilyaprak, B. (2010). Çocuk Anababa İlişki Ölçeği türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Balikesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24).
• Aktaş Özkafacı, A. (2012). Annenin çocuk yetiştirme tutumu ile çocuğun sosyal beceri düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Aktürk F.M. (2015). Çocukları okul öncesi eğitime devam eden (5 yaş grubu) ebeveynlerin ana-baba tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Aküzüm, C., & Özmen, F. (2013). Eğitim denetmenlerinin rollerini gerçekleştirme yeterlikleri: bir meta-sentez çalışması. Ekev Akademi Dergisi, 56(56), 97-120.
• Altınay, D. (2012). Çalışan ve çalışmayan annelerin başa çıkma tutumları ve
• çocuk yetiştirme tutumları arasındaki farklılıkların incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Maltepe Üniversitesi, İstanbul .
• Andı, F. T. (2014). Okul öncesi çocuklarda öğretmen tarafından ölçülen sosyal davranış denetimi, sosyal uyum ve sosyal yeterlilik düzeylerinin, ebeveyn çocuk yetiştirme tutumları ile ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Arabacı, N. (2011). Anne-Baba-Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracının (ABÇİDA) geliştirilmesi ve anne-baba-çocuk iletişiminin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Arabacı, N., & Ömeroglu, E. (2013). 48-72 aylık çocuğa sahip anne-babaların çocukları ile iletişimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 41-53.
• Bağcı, B. (2015). Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışması ve çocuk ile anne-baba prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan menderes Üniversitesi, Aydın.
• Bolattekin, A. (2014). Anne-babanın bağlanma stilleri, anne-baba tutumları ve çocuklarındaki davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Demirkaya, S. K., & Abali, O. (2012). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarının okul öncesi dönem davranış sorunları ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13(1).
• Demoulin DF. (1998), Adressing self-concept and reading needs of elementary children. Journal of Risk Issues, 98:34-41.
• Derman, M. T., & Başal, H. A. (2013). Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115-144.
• Dursun, A. (2010). Okul öncesi dönemdeki çocukların davranış problemleriyle anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Eminoğlu, B. (2007). Dört-beş yaş çocuklarının sosyal davranışları ile ebeveyn davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Erler, Ö. (2011). Ebeveyn kabul reddi ile 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Eroğlu M. (2014). 0-6 yaş arası çocuğa sahip anne babaların sosyo ekonomik durumlarının ve benlik saygılarının çocuk yetiştirme tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Toros Üniversitesi, Mersin.
• Furstenberg FF. (1999). Fathering in the inner city. Journal of Family Psychology, 24:143-185.
• Knauth DG. (2000). Predictors of parental sense of competence for the couple during the transition to parenthood. Res Nurs Health, 23:496-509.
• Noblit, G.W. ve Hare, R.D. (1988). Meta-ethnography: Synthesizing qualitative studies.Qualitative Research Methods, Vol. II. Newbury Park, CA: Sage Publications, p:26 – 29.
• Ogelman, H. G., & Çabuk, F. U. (2013). 5 yaş çocuklarının sosyal konumlarının anne babalarının kabul red düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitsü Dergisi, 2(18).
• Ogelman, H. G., Önder, A., Seçer, Z., & Erten, H. (2013). Anne tutumlarının 5-6 yas çocuklarının sosyal becerilerini ve okula uyumlarını yordayıcı etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 143.
• Öngider, N. (2013). Anne-baba ile okul öncesi çocuk arasındaki ilişki. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(4).
• Özdemir, A. D. (2012). Bazı değişkenler açısından okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal becerilerinin ve ailelerinin ebeveynliğe yönelik tutumları. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Özyürek, A., & Şahin, F. T. (2015). Anne-çocuk ilişkisinin ve baba tutumlarının çocukların ahlaki ve sosyal kural anlayışları üzerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 40(177).
• Saygı, D., & Balat, G. U. (2013). Anasınıfına devam eden çocuğu olan annelerin çocukları ile ilişkilerinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(1), 844-862.
• Saygı, D. (2011). Ebeveyn çocuk ilişkisi ölçeği’nin türkçe’ye uyarlanması ve anne çocuk ilişkisinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Seçer, Z., Çeliköz, N., & Yaşa, S. (2007). Bazı kişisel özelliklerine göre okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların babalarının babalığa yönelik tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 425-438.
• Seçer, Z., Çeliköz, N., & Yaşa, S. (2008). Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların annelerinin ebeveynliğe yönelik tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 413 – 428.