Hemşirelerin Kişilik Özelliklerinin ve İşe Bağlı Stres Düzeylerinin Bakım Davranışlarına Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 788 - 801, 31.12.2023

Büşra Çelik , Esin Cerit

https://doi.org/10.21020/husbfd.1184163

Öz

Amaç: Araştırma, hemşirelerin kişilik özelliklerinin ve işe bağlı stres düzeylerinin bakım davranışlarına etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel desende bir çalışmadır. Araştırma, 01.11.2020-.01.05.2021 tarihleri arasında, Yozgat İl merkezinde bulunan bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerden gönüllü olarak çalışmaya katılan 232 hemşire ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yapılarak toplanmıştır. Araştırma verilerinin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistik testleri ile sayı ve yüzdelik dağılımlar, t testi, ANOVA varyans analizi, Tukey Post Hoc testi, Pearson Korelasyon analizi ve Lineer Regresyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırma bulgularımıza göre, hemşirelerin kişilik yapısının, bakım davranışları düzeyinin %25,2’sini anlamlı bir şekilde etkilediği saptanmıştır. Hemşirelerin gelişime açıklık (p<0.05) ve sorumluluk (p<0.001) özellikleri puan ortalamaları ile bakım davranışları arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Ayrıca hemşirelerin işe bağlı stres düzeyindeki artışın bakım verme davranışını 0.317 kat anlamlı bir şekilde azalttığı belirlenmiştir.
Sonuç: Araştırmada hemşirelerin olumlu kişilik özelliklerinin, bakım davranışlarını olumlu bir şekilde etkilediği ve işe bağlı stres düzeylerindeki artışın, bakım davranışlarını olumsuz yönde değiştirdiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

bakım davranışı, hemşirelik, stres, kişilik özellikleri

The Effect of Nurses' Personality Traits and Work-Related Stress Levels on Care Behaviors

Öz

Purpose: The research was conducted to determine the effects of nurses' personality traits and work-related stress levels on their care behaviors.
Materials and Methods: It is a descriptive and cross-sectional study. The research was carried out with 232 nurses who voluntarily participated in the study, working at a Hospital in Yozgat city center between 01.11.2020-01.05.2021. Research data were collected by the researcher through face-to-face interviews.In the evaluation of the research data, descriptive statistics tests, number and percentage distributions, t test, ANOVA analysis of variance, Tukey Post Hoc test, Pearson Correlation analysis and Linear Regression analysis were used.
Results: According to our research findings, it was determined that the personality structure of the nurses significantly affected 25.2% of the level of care behaviors. A significant difference was found between nurses' openness (p<0.05) and responsibility (p<0.001) mean scores and their care behaviors. In addition, it was determined that the increase in the work-related stress level of nurses significantly reduced their caregiving behavior by 0.317 times.
Conclusion: In the study, it was determined that the positive personality traits of nurses affected their care behaviors positively and the increase in work-related stress levels changed their care behaviors negatively.

Anahtar Kelimeler

Care Behavior, nursing, work-related stress, personality traits

Kaynakça

• Alsaqri, S. (2016). Patient satisfaction with quality of nursing care at governmental hospitals, ha’il city, Saudi Arabia. Biology Agriculture and Healthcare, 6(10), 128-142.
• Altıntoprak, A.E., Karabilgin, S., Çetin, Ö., Kitapçıoğlu, G., & Çelikkol, A. (2008) Hemşirelerin iş ortamlarındaki stres kaynakları; depresyon, anksiyete ve yaşam kalitesi düzeyleri: yoğun bakım ve yataklı birimlerde hizmet veren hemşireler arasında yapılan bir karşılaştırma çalışması. Türkiye’de Psikiyatri, 10(1), 9-17.
• Arıkan, D., Karabulut, N. (2004). Hemşirelerde İşe Bağlı Gerginlik ve Bunu Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik Ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1).
• Aslan, S. H., Alparslan, Z. N., Aslan, R. O., Kesepara, C., & Ünal M. (1998). İşe bağlı gerginlik ölçeğinin sağlık alanında çalışanlarda geçerlik ve güvenirliği. Düşünen Adam Dergisi, 11 (2), 4-8.
• Avcı, G. G., Öztürk, G., Azaklı, N., Çekinmez, S. T. (2018). Özel Bir Grup Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin İşe Bağlı Gerginlik Düzeylerinin ve Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Belirlenmesi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-7.
• Babapour, A. R., Gahassab-Mozaffari, N., & Fathnezhad-Kazemi, A. (2022). Nurses’ job stress and ıts impact on quality of life and caring behaviors: a cross-sectional study. BMC Nursing, 21(1), 1-10.
• Barrick, M. R., Stewart, G. L., & Piotrowski, M. (2002). Personality and job performance: test of the mediating effects of motivation among sales representatives. Journal of Applied Psychology, 87(1), 43.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik. (1.Baskı), (İ. Deniz, E. Sarıoğlu, Çev.), İstanbul: Kaktüs Yayınları.
• Cüceloğlu, D. (2004). İnsan ve Davranışı. (7. Baskı), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çelik, Y., Kılıç, İ. (2019). Hemşirelerde iş doyumu, mesleki tükenmişlik ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiler. Kocatepe Tıp Dergisi, 20(4), 230-238.
• Çevik, H. (2018). Hemşirelerin stres kaynakları ve stresle baş etme durumlarının belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti.
• Dikmen, Y. D., Yorgun, S., & Yeşilçam, N. (2014). Hemşirelerin tıbbi hatalara eğilimlerinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 1(1), 44-56.
• Dinç, L. (2010). Bakım kavramı ve ahlaki boyutu. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 17(2), 74-82.
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Eglal, A., & Nashwa, M. S. (2019). Impact of nursing care hours on hospital cost and patient satisfaction in emergency department. The Medical Journal of Cairo University, 87, 5207-5215.
• Ersöğütçü, F., & Şener, N. (2019). Stress as a basic concept and nursing approaches. Biomedical Journal of Scientific & Technical Research, 21(5), 16225- 16227.
• Evli, M., Ödek, Ö., & Savaş, M. (2021). The effect of stress level on patient care behavior in nurses. International Journal of Caring Sciences, 14(1), 326-336.
• Ganu, D., & Kogutu, C. N. (2014). Sağlık sektöründe beş büyük kişilik özelliğinin iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Kenya örneği. Amerikan Sağlık Bilimleri Dergisi (AJHS), 5 (2), 145-154.
• Göçmen-Baykara, Z. (2014). Hemşirelik bakımı kavramı. Türkiye Biyoetik Dergisi, 1(2), 92-99.
• Gözel, G., Atmaca, G. D., & Durat, G. (2017). Hemşirelerin kişilik özellikleri ile iş performansları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 11-16.
• Helgesson, M., Marklund, S., Gustafsson, K., Aronsson, G., & Leineweber, C. (2020). Interaction Effects of Physical and Psychosocial Working Conditions on Risk for Sickness Absence: A Prospective Study of Nurses and Care Assistants in Sweden. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(20), 7427.
• Hancock, P. A. & Szalma, J. L. (2018). Stres ve performans. Stres Altında Performans CRC Basın, 17-34.
• Johan, S., Sarwar, H., & Majeed, I. (2017). To identify the causes of stress among nurses working in intensive care unit of Ittefaq Hospital Lahore. International Journal of Social Sciences and Management, 4(2), 96-109.
• Karaca A., & Durna Z. (2018). Hemşirelik bakım kalitesi ve ilişkili faktörler. Sağlık ve Toplum, 28(2), 16-23.
• Koşucu, S. N., Göktaş, S. B., Yıldız, T. (2017). Cerrahi ve Dahiliye Servislerinde Çalışan Hemşirelerin İşe Bağlı Gerginlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Çukurova Medical Journal, 42(4), 675-681.
• Kurşun, Ş. & Kanan, N. (2012). Bakım Davranışları Ölçeği-24’ün Türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(4), 229-235.
• Kurt, S. (2017). Causes of stress experienced by nurses and its effects on nurses. New Trends and Issues Proceedings on Humanities and Social Sciences, 4(2), 01-10.
• Ma, C. C., Samuels, M. E., & Alexander, J. W. (2003). Factors that influence nurses’ job satisfaction. JONA; The Journal of Nursing Administration, 3(5), 293-299.
• Magama, M. M., & Kgositau, M. (2018). Perception of stress by nurses in their profession: a case of primary health care clinics. Biomedical Journal of Scientific & Technical Research, 2(1), 2137-2140.
• Önder, G., Aybas, M., & Önder, E. (2014). Hemşirelerin stres seviyesine etki eden faktörlerin öncelik sırasının çok kriterli karar verme tekniği ile belirlenmesi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 21-35.
• Qattan, A. (2017). İşle ilgili stres ve tükenmişliğin hemşirelik performansı ve iş memnuniyeti üzerindeki etkisi: Suudi Arabistan'daki hastaneler üzerine bir araştırma, (Doktora tezi), Sheffield Üniversitesi, Sheffield.
• Sarıçam, H. (2012). İş sağlığı ve güvenliği kapsamında hemşirelerin karşılaştığı risk ve tehlikelerin iş stresi düzeyleri üzerine etkisi, (Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sayılan, A. A., & Boğa, S. M. (2018). Hemşirelerin iş stresi, iş yükü, iş kontrolü ve sosyal destek düzeyi ile tıbbi hataya eğilimleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 20(1), 11-22.
• Schmitt, D. P., Realo, A., Voracek, M., & Allik, J. (2008). Bir erkek neden bir kadın gibi olamaz? 55 kültürde büyük beş kişilik özelliklerinde cinsiyet farklılıkları. Kişilik ve Sosyal Psikoloji Dergisi, 94 (1), 168.
• Wibowo, U. D. A., & Andriyanto, E. S. (2018). Hemşire performansının öncülleri olarak beş büyük kişilik. 3. Uluslararası Eğitim, Spor, Sanat ve Yönetim Mühendisliği Konferansı (ICESAME 2018), 300-303, Atlantis Basın.
• Yavuz, R. (2005). Stres ve kişilik. Medikal Açıdan Stres ve Çareleri Sempozyum Dizisi içinde, 09-12.
• Yüksel-Kaçan, C., Örsal, Ö., & Köşgeroğlu, N. (2016). Hemşirelerde iş doyumu düzeyinin incelenmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 18(2/3), 1-12.
• Zhang, L. F. (2002). Thinking styles and the big five personality traits. Educational Psychology, 22(1), 17-31.