YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA TOPLUMDİLBİLİMSEL YETİ

Yıl 2025, Sayı: 9, 87 - 111, 28.02.2025

Gökçe Türken

Öz

Yabancı dil öğretiminde, dilbilgisel yapıların yanı sıra, dilin farklı sosyal bağlamlarda doğru kullanımının öğretilmesi önemlidir. Dili sosyal bağlama uygun kullanabilme becerisi de toplumdilbilimsel yetinin kazanımını gerektirir. Bu çalışmanın amacı, Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarında toplumdilbilimsel unsurlara ne kadar yer verildiğini araştırmaktır. Çalışma, nitel bir araştırma olarak tasarlanmıştır ve veri toplama aracı olarak doküman inceleme tekniği kullanılmıştır. Yedi İklim Türkçe, Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe ve Gazi TÖMER Yabancılar için Türkçe öğretim setlerinin B2 düzeyi ders kitapları örnek olarak seçilmiş ve bir kontrol listesi kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular, atasözleri ve deyimlerin kitaplarda en çok yer verilen toplumdilbilimsel unsurlar olduğunu göstermektedir. Ayrıca, dilin iletişimsel boyutuna dikkat çekmeyen bilgilendirici metinlerin ağırlıkta olduğu ve çeşitli sosyal bağlamlarda kullanılan dil örneklerini içeren karşılıklı konuşma bölümlerine yeterince yer verilmediği tespit edilmiştir. Bu durum, kitaplarda resmî ve ortak dil biçimlerinin ağırlıklı olduğu; ancak gündelik iletişimde kullanılan daha az resmî ve teklifsiz dil kullanımlarına yeterince yer verilmediği sonucunu ortaya koymaktadır. Bunların yanı sıra, internet, cep telefonu ve e-posta gibi günümüzde toplumsal hayatta önemli yeri olan farklı kanallar üzerinden gerçekleştirilen iletişimde kullanılan dil örneklerinin sayısının da yetersiz olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumdilbilimsel Yeti, Yabancı Dil Olarak Türkçe, Türkçe Ders Kitapları, Türkçe ve Toplumdilbilimsel Yeti, Yedi İklim Türkçe, Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe, Gazi TÖMER Yabancılar için Türkçe.

Sociolinguistic Competence in Turkish as a Foreign Language Textbooks

Öz

Teaching grammatical structures as well as the appropriate use of the language in different social contexts is important in foreign language teaching. The development of sociolinguistic competence is a prerequisite for this purpose. The aim of this study is to investigate the extent to which sociolinguistic variation is included in textbooks for Turkish as a foreign language at the B2 level. This study was designed as a qualitative research. Document analysis was used as a data collection tool. Yedi İklim Türkçe, Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe and Gazi TÖMER Yabancılar için Türkçe B2 level textbooks were selected as samples. They were evaluated using a checklist. The results show that proverbs and idioms are the most frequently used sociolinguistic elements in the books. However, it was found that although informative texts are frequently included in the books, dialogues and conversations are not used enough. This shows that formal and neutral forms of language are predominant, but less formal uses of language in everyday conversation are ignored. In addition, different channels of communication, such as the language of the Internet, telephone conversations, and e-mail, are almost never used. These are important parts of communication today.

Anahtar Kelimeler

Sociolinguistic Competence, Turkish as a Foreign Language, Turkish Course Books, Turkish and Sociolinguistic Competence, Yedi İklim Türkçe, Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe, Gazi TÖMER Yabancılar için Türkçe.

Kaynakça

• Aksan, D. (1996). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Barın, E., Çobanoğlu, Ş., Ateş, Ş., Balcı, M. ve Özdemir, C. (Ed.). (2016). Yedi İklim Türkçe B2. Ankara: Başak Matbaacılık.
• Brown, S. ve Attardo, S. (2005). Understanding Language Structure, Interaction, and Variation: An Introduction to Applied Linguistics and Sociolinguistics for Nonspecialists. University of Michigan Press ELT.
• Brown, P. ve Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage (C. 4). Cambridge University Press.
• Burridge, K. (2012). Euphemism and Language Change: The Sixth and Seventh Ages. Lexis [Online]. 22 Mayıs 2022 tarihinde http://journals.openedition.org/lexis/355 adresinden erişildi.
• Dang, T. C. T. ve Seals, C. (2016). An Evaluation of Primary English Textbooks in Vietnam: A Sociolinguistic Perspective. TESOL Journal, 9(1), 93-113.
• Fraser, B. (1999). What are Discourse Markers? Journal of Pragmatics, 31(7), 931-952.
• Geeslin, K. L. ve Long, A. Y. (2014). Sociolinguistics and Second Language Acquisition: Learning to Use Language in Context (1. bs.). New York: Routledge.
• Holmes, J. ve Wilson, N. (2017). An Introduction to Sociolinguistics. Routledge.
• Koran, E. (2015). Practical Value of EFL Textbooks for Teaching Main Aspects of Communicative Competence (Sociolinguistic and Pragmatic Competences). International Journal on New Trends in Education and Their Implications, 6(1), 28-37.
• Kramsch, C. (2014). Teaching Foreign Languages in an Era of Globalization: Introduction. The Modern Language Journal, 98, 296-311.
• Mede, E. ve Dikilitaş, K. (2015). Teaching and Learning Sociolinguistic Competence: Teachers’ Critical Perceptions. Participatory Educational Research, 2(3), 14-31.
• Mougeon, R., Nadasdi, T. & Rehner, K. (2010). TheSociolinguistic Competence of Immersion Students. Bristol, Blue Ridge Summit: Multilingual Matters. https://doi.org/10.21832/9781847692405
• Nazlı, E. H. (2014). Toplum Dilbilime Genel Bir Bakış. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 28, 37-66.
• Ospanova, G. (2019). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Örtmece: Yunus Emre Türkçe Öğretim Seti Örneği. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9), 25-34.
• Özbek, N. (1998). Türkçede Söylem Belirleyicileri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 9, 37-47.
• Öztürk Dağabakan, F. (2019). Toplumdilbilim. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Shu, X., Center, T. ve Radio, Z. (2019). Sociolinguistics in Language Learning and Language Teaching. Open Access Library Journal, 6(11), 1.
• Sultan, A. I. ve Sultan, H. (2018). Measurement of Sociolinguistic Competence of EFL Post Graduate Students. Journal of Tikrit University for the Humanities, 25(3).
• Temur, N. ve Kurt, M. (Ed.). (2015). Yabancılar İçin Türkçe B2 Orta Düzey. (7. bs.). Gazi Üniversitesi TÖMER.
• Topçu, N. (1999). Fransızca ve Türkçede Rakamlı Deyimlerin Karşılaştırmalı İncelenmesi ve Fransızca Yabancı Dil Öğretiminde Kullanımları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(15), 173-180.
• Topçu Tecelli, N. (2017). Günlük İletişimde Deyimler: Yazılı Basından Örnekler. B. Çakıcı, N. Gözaydın ve H. Zülfikar (Ed.), 2017 Türk Dili Yılı Armağan Kitabı içinde (ss. 134-142). Ankara: TDK.
• Ure, J. (1982). Introduction: Approaches to the Study of Register Range. International Journal of the Sociology of Language, 35, 5-23.
• Uzun, N. E. (Ed.). (2019). Yeni Hitit 3: Yabancılar için Türkçe: B2-C1 Yüksek. Ankara: A. Ü. TÖMER.
• Vardar, B. (2001). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yu, M. C. (2006). Teaching and Learning Sociolinguistic Skills in University EFL Classes in Taiwan. TESOL Quarterly, 42(1), 31-53.